Τι σχέση έχει ένα κούτσουρο με σκούφο και καρό κουβερτούλα με τον μικρό Ιησού; Ή ένα ξωτικό που μένει στη σοφίτα με τη γέννηση του Χριστού; Ή ένα πήλινο αγγείο γεμάτο καραμέλες με την Άγια Νύχτα;

Είναι μερικά από τα πιο… αλλόκοτα έθιμα των Χριστουγέννων. Καλά, χρυσά αλλά με τον Ιησού, καμία σχέση.

Posadas και piñata στο Μεξικό

Πρώτη στάση: Μεξικό. Η εορταστική περίοδος ανοίγει στις 16 Δεκεμβρίου με τις περίφημες «ποσάδας». Είναι μια περίοδος εννιά ημερών πριν από την παραμονή των Χριστουγέννων που τηρείται η ανάμνηση της περιπλάνησης του Ιωσήφ και της Μαρίας μέχρι να βρουν τελικά στέγη. [Υποτίθεται ότι κι εκείνοι γύριζαν για εννιά μέρες μόνο που η Αγία Γραφή δεν αναφέρει πουθενά κάτι τέτοιο.] Το έθιμο έχει ως εξής: Οικογένειες και φίλοι συγκεντρώνονται κάθε νύχτα ντυμένοι δήθεν Ιωσήφ και Μαρία,  γυρνούν και ζητούν στέγη, ή αλλιώς ζητούν… «ποσάδα», τραγουδώντας [κάτι σαν κάλαντα]. Αυτοί είναι οι επισκέπτες ή αλλιώς «peregrinos». Οι νοικοκυραίοι απαντούν με τραγούδια. Είναι το τελετουργικό για να επιτραπεί στους peregrinos  να περάσουν μέσα. Mέσα στο σπίτι, θα βρουν “ponche” φτιαγμένο από φρούτα και “buñuelo”, το παραδοσιακό τους ψωμάκι. Πού να φανταζόταν  η μητέρα του Ιησού και ο Ιωσήφ ότι εκείνη η ταλαιπωρία τους θα ενέπνεε τέτοιο ξεσάλωμα κάθε χρόνο…

Ένα πολύ δημοφιλές παιχνίδι στα πάρτι αυτά, είναι η πινάτα [piñata]. Οι συμμετέχοντες —έχοντας τα μάτια δεμένα και κρατώντας ένα ραβδί στο χέρι—προσπαθούν με τη σειρά  να σπάσουν την πινάτα, ένα μεγάλο διακοσμημένο πήλινο αγγείο που κρέμεται από ένα σχοινί. Μόλις σπάσει το αγγείο, μαζεύουν τα περιεχόμενά του [καραμέλες, φρούτα, και άλλες λιχουδιές].  Εννοείται ότι ακολουθεί φαγοπότι, μουσική και χορός. Από τις 16 ως τις 23 Δεκεμβρίου γίνονται οχτώ πάρτι για τις ποσάδας. Την 24η Δεκεμβρίου πλέον, γιορτάζεται η Nochebuena [η Παραμονή των Χριστουγέννων] και οι οικογένειες προσπαθούν να βρεθούν μαζί για να απολαύσουν ένα εορταστικό γεύμα.

Μια χαρακτηριστική Piñata

Ωραία και χαρούμενα τα μεξικάνικα έθιμα… Έχουν όμως καμιά σχέση με τον Ιησού;

Μια εφημερίδα της Πόλης του Μεξικού, η Ελ Ουνιβερσάλ [El Universal] εξηγεί: «Μοναχοί διαφόρων θρησκευτικών ταγμάτων επωφελήθηκαν από το γεγονός ότι κάποιες γιορτές του τελετουργικού ημερολογίου των Ινδιάνων συνέπιπταν με το εορτολόγιο των Καθολικών, και το χρησιμοποίησαν αυτό για να υποστηρίξουν το ευαγγελιστικό και ιεραποστολικό έργο τους. Αντικατέστησαν τις γιορτές οι οποίες τελούνταν προς τιμήν θεοτήτων που λατρεύονταν προ της ισπανικής κατάκτησης με γιορτές αφιερωμένες σε Χριστιανικές θεότητες, εισήγαγαν ευρωπαϊκές γιορτές  και συνήθειες και επίσης επωφελήθηκαν από τις γιορτές των Ινδιάνων, πράγμα το οποίο οδήγησε σε έναν πολιτιστικό συγκρητισμό από τον οποίο αναδύθηκαν αυθεντικοί μεξικανικοί τρόποι έκφρασης». Τουρλού–τουρλού δηλαδή…

Santa Lucia και Jultomken στη Σουηδία

Αν στο Μεξικό, τηρούν κάπως τα προσχήματα, παίρνοντας τουλάχιστον από την ιστορία  της γέννησης του Ιησού, την περιπλάνηση του Ιωσήφ και της Μαρίας, στη Σουηδία, δεν χρειάζεται καμία δικαιολογία. Γιορτάζουν απροκάλυπτα ό,τι αγαπούν ανεξαρτήτως Ιησού. Κεντρική φιγούρα είναι η Sankta Lucia [Santa Lucia] το κορίτσι με τα λευκά και την κόκκινη κορδέλα γύρω από τη μέση. Υποτίθεται ότι είναι μια αγία του 3ου αιώνα μ.Χ. και προς τιμήν της, τα κορίτσια ντύνονται στα λευκά με κόκκινες κορδέλες για ζώνες και η μεγαλύτερη κόρη της οικογένειας, φορά κι ένα στέμμα με αναμμένα κεριά στο κεφάλι [!] Τα αγόρια συμμετέχουν κι αυτά παίζοντας διάφορους ρόλους. Μερικά είναι ντυμένα στα λευκά με ένα κωνικό καπέλο με αστέρια, είναι τα παιδιά των αστεριών [«stjärngossar»], άλλα είναι ντυμένα ξωτικά [“tomtenissar“] και κάποια είναι ντυμένα μπισκοτάνθρωποι [gingerbread men.] Αν σε όλα αυτά, βρίσκετε έστω και μία ιδέα  χριστιανική ή σχετική έστω με τον Ιησού Χριστό και τη γέννησή του, γράψτε μου.

Ένα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο  έθιμο της Σουηδίας είναι το κούτσουρο Γκιουλ [μοιάζει πολύ με το βορειοελλαδίτικο χριστόξυλο ή με το σερβικό “μπάντνιακ”από βελανιδιά]. Ένα χοντρό κομμάτι ξύλο που πρέπει να καίει σε όλη τη διάρκεια των γιορτών. Από πού κόπηκε αυτό το κούτσουρο; Από το αιωνόβιο δέντρο που λέγεται Yule ή  jól. Είναι η πιο σημαντική προχριστιανική γιορτή στη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ευρώπη. Γινόταν προς τιμήν της αναγέννησης του ήλιου κι ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, ποτό, ανταλλαγή δώρων. Από αυτή τη γιορτή έρχονται εκτός από  το κούτσουρο Γκιουλ, χριστουγεννιάτικα έθιμα όπως:η κατσίκα Γκιουλ ή το αγριογούρουνο Γκιουλ. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι το κούτσουρο είναι ό,τι έμεινε από τις μεγάλες φωτιές  που άναβαν οι Σκανδιναβοί προς τιμήν του Θωρ, θεού της βροντής. Ακόμη και το ξωτικό που έρχεται στη Σουηδία αντί για τον Αϊ Βασίλη, λέγεται: Jul –tomken. Υποτίθεται ότι μένει στη σοφίτα ή στον αχυρώνα και φέρνει τα δώρα τα Χριστούγεννα .

Με τα χρόνια, το Yule log έγινε χριστουγεννιάτικο γλυκό [κορμός χριστουγέννων]. Ωστόσο, το παραδοσιακό γλυκό στη Σουηδία είναι το Risgryngrot, μια πουτίγκα που αντί για φλουρί κρύβει ένα ολόκληρο αμύγδαλο. Όποιος το βρει, όχι μόνο θα έχει καλή τύχη όλη τη χρονιά αλλά και… θα παντρευτεί. [Η ώρα η καλή!] Μια άλλη παραδοσιακή λιχουδιά είναι τα μπισκότα που φτιάχνουν αυτές τις μέρες στη Σουηδία, τα pepparkakor.

Caga tió και Caganer στην Ισπανία

Το κούτσουρο δεν είναι έθιμο μόνο στη Βόρεια Ευρώπη, γνωρίζει δόξες και στην Ισπανία, ιδιαίτερα στην Καταλονία.  Μόνο που εδώ πλέον το κούτσουρο έχει αποκτήσει ανθρώπινα χαρακτηριστικά: μάτια, μύτη, στόμα, στηρίζεται σε δυο κλαδάκια που υποτίθεται ότι είναι τα χέρια του και λέγεται: Caga tió. Είναι μια παράδοση για τα παιδιά που πρέπει να φροντίζουν το Caga tió από τις αρχές Δεκέμβρη που θα έρθει στο σπίτι μέχρι τα Χριστούγεννα. Ενίοτε θα πρέπει να το σκεπάζουν με μαι πετσετούλα για να μην κρυώσει και να του τραγουδούν: «Caga tió, caga torró, avellanes i mató, si no cagues bé,  et daré un cop de bastó. Caga tió!» που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «κουτσουράκι, κάνε κακά σου, βγάλε turrón , φουντούκια και τυρί cottage, αν δεν κάνεις καλά τουαλέτα, θα σε κάνω ντα με ένα ραβδί, κάνε κακά σου κουτσουράκι!». Ναι, καλά καταλάβατε. Το κουτσουράκι θα τα βγάλει – υποτίθεται–  όλα αυτά και τα παιδιά το βρίσκουν απολύτως φυσικό και καθόλου σιχαμένο. Κι επιπλέον, μικροί και μεγάλοι το θεωρούν προφανώς, ένα χριστιανικό έθιμο, άμεσα συνδεδεμένο με τη γέννηση του Ιησού [!].

Caga tió σκεπασμένο με την πετσετούλα του

Στη Βαρκελώνη και σε ολόκληρη την Καταλονία, υπάρχει μια τρέλα με την τουαλέτα ειδικά την περίοδο των Χριστουγέννων. Σε όποιο κατάστημα με σουβενίρ κι αν ρίξεις το βλέμμα σου, θα δεις δεκάδες, εκατοντάδες μικροσκοπικές  φιγούρες  με κατεβασμένα παντελόνια  σε στάση τουαλέτας… Πολλές φορές  βλέπεις και τα αποτελέσματα της προσπάθειάς τους. Συχνά δε οι φιγούρες είναι ομοιώματα διάσημων προσώπων. Η Βασίλισσα Ελισάβετ, ο Ομπάμα, ο Πάπας, και φέτος ποιος άλλος; ο Τραμπ. Η φιγούρα αυτή λέγεται “el caganer” κι αν βρείτε εσείς τι σχέση έχει με τα Χριστούγεννα, πείτε μου κι εμένα.

Μετά από αυτά τα δύο, ποιο άλλο έθιμο μπορεί να μοιάζει παράλογο; Το ότι τα μεσάνυχτα όλοι πηγαίνουν στη «Λειτουργία του Κόκκορα»[!] -στα ισπανικά: «La misa del Gallo»- γιατί σύμφωνα με έναν δικό τους θρύλο, η μοναδική φορά  που ο κόκορας λάλησε μεσάνυχτα ήταν τη νύχτα που γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός. Μετά τη Λειτουργία, ακολουθεί το δείπνο, όπου τους περιμένει και το turrón που λέγαμε, μια γλυκιά φραντζόλα με ψημένα αμύγδαλα και σάλτσα καραμέλας.
Αυτά από τρεις και μόνο χώρες. Πού να πιάσουμε και τα έθιμα της Ουκρανίας [να στολίζεται το έτσι κι αλλιώς παγανιστικής προέλευσης χριστουγεννιάτικο δέντρο με ιστούς αράχνης], της Σλοβακίας [να πετάγεται μια κουταλιά από το παραδοσιακό φαγητό Loksa στο ταβάνι για να κολλήσει] ή της Νορβηγίας [να κρύβονται οι σκούπες για να μην τις κλέψει κάποια μάγισσα].

Όσο περισσότερο ερευνά κανείς τα χριστουγεννιάτικα έθιμα σε διαφορετικές χώρες του κόσμου, τόσο απομακρύνεται από τον Ιησού. Μην πάτε μακριά… Το ελληνικό καραβάκι τι σχέση έχει με τον Χριστό; Οι «μωμόγεροι» που αναβιώνουν ένα έθιμο για τη γονιμότητα της γης; Τα «ραγκουτσάρια» όπου μεταμφιεσμένοι με μάσκες χορεύουν για να τρομάξουν τα κακά πνεύματα; Οι καλικάτζαροι;

Κατά τα άλλα, υποτίθεται ότι γιορτάζεται η γέννηση του Ιησού. Jesus!