O Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, προειδοποιεί ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες η δημοκρατία κινδυνεύει σοβαρά, λόγω της πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ. Ο 82χρονος καθηγητής, γνωστός για την ενασχόλησή του με τις ανισότητες και τη σχέση της οικονομίας με την κοινωνική ευημερία, βρέθηκε στην ισπανική πρωτεύουσα για να μιλήσει σε συνέδριο του Media Observatory σχετικά με την παραπληροφόρηση και τις απειλές που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες δημοκρατίες.

Ο Στίγκλιτς, στο πρόσφατο βιβλίο του The Road to Freedom: Economics and the Good Society  (Ο Δρόμος προς την Ελευθερία: Οικονομία και η Καλή Κοινωνία)  εξετάζει πώς το φάσμα των ευκαιριών που έχει κάποιος «καθορίζει τον βαθμό ελευθερίας της  δράσης του», γι’αυτό και υποστηρίζει ότι η πραγματική ελευθερία εξαρτάται από το εύρος των ευκαιριών που έχει στη διάθεση του το άτομο.

Αυτή ακριβώς η ελευθερία απειλείται σήμερα, σύμφωνα με τον ίδιο, από τη διαρκώς αυξανόμενη δύναμη της παραπληροφόρησης και τη συρρίκνωση των θεσμών.

Παραπληροφόρηση και κοινωνική αποδόμηση

Για τον Στίγκλιτς, η παραπληροφόρηση δεν είναι απλώς ένα φαινόμενο του διαδικτύου, αλλά συνδέεται βαθιά με τις κοινωνικές ανισότητες, την αποβιομηχάνιση και την αίσθηση εγκατάλειψης που νιώθει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Οι άνθρωποι αυτοί, όπως λέει, είναι εύκολα ευάλωτοι σε περιεχόμενο από influencers και podcasters που σπάνια ελέγχουν την εγκυρότητα των πληροφοριών τους.

«Έχουμε περάσει σε μια δυστοπία της πληροφόρησης», υπογραμμίζει. «Πλέον, εκατοντάδες πλατφόρμες διασκεδάζουν το κοινό με ψευδές περιεχόμενο, στοχεύοντας στο θυμικό του. Ο Τραμπ είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτού του μοντέλου: ψεύδεται καθημερινά και δεν μπορεί κανείς να τον σταματήσει».

Ο Τραμπ, ο Ρόγκαν και η αποδυνάμωση των θεσμών

Ερωτηθείς αν θεωρεί πιθανό τον κίνδυνο εμφυλίου στις ΗΠΑ, ο Στίγκλιτς αποκλείει το ενδεχόμενο, ωστόσο τονίζει ότι ήδη βιώνουμε πρωτοφανείς εξελίξεις. «Με τον Τραμπ, βλέπουμε πράγματα που δεν πιστεύαμε ότι μπορούν να συμβούν. Είναι απολύτως πιθανό να χάσουμε τη δημοκρατία μας. Ήδη βλέπουμε προσπάθειες περιορισμού της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ελευθερίας του Τύπου, ενώ είμαστε ακόμα στην αρχή της θητείας του».

Η αδυναμία των θεσμών να ελέγξουν τον Τραμπ, τον ανησυχεί βαθιά: «Όταν ένας πρόεδρος αψηφά δικαστικές αποφάσεις, εισερχόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά», λέει χαρακτηριστικά.

Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων και της εναλλακτικής πληροφόρησης έρχεται στο προσκήνιο με την αναφορά του Στίγκλιτς στον Τζο Ρόγκαν, έναν από τους πιο δημοφιλείς podcasters παγκοσμίως, ο οποίος συνέβαλε στη δεύτερη εκλογική άνοδο του Τραμπ.

Ο οικονομολόγος σημειώνει ότι αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το πώς θα λειτουργούσε μια πιθανή εμφάνιση της Καμάλα Χάρις στην εκπομπή του, εντούτοις υποστηρίζει ότι η προοδευτική πλευρά πρέπει να αναδείξει τις δικές της δυνατές  φωνές   στον χώρο του διάδικτύου.

Η επιρροή του woke κινήματος και η πολιτική αντίδραση

Στη συζήτηση τέθηκε και το θέμα του woke κινήματος, καθώς ερωτήθηκε από τον δημοσιογράφο της El Pais αν το κίνημα «το έχει παρακάνει» με  τον Στίγκλιτς να υποστηρίζει ότι «είναι πιθανό να ξέφυγε λίγο από τα όρια του», αλλά ξεκαθαρίζει ότι δεν προκλήθηκε από συνειδητή στρατηγική, αλλά από ανεξέλεγκτες κοινωνικές δυναμικές.

Παράλληλα, ασκεί δριμεία κριτική στην πολιτική αντίδραση που ακολούθησε εναντίον των δικαιωμάτων, σημειώνοντας ότι «ο Τραμπ επιτίθεται σε νόμους που προωθούσαν την ισότητα και τη διαφορετικότητα, χωρίς αυτοί να είναι διαχωριστικοί (υπέρ του woke κινήματος)».

Η κληρονομιά του Διαφωτισμού και ο αγώνας για την αλήθεια

Ο Στίγκλιτς υπερασπίζεται σθεναρά την κληρονομιά του Διαφωτισμού, υποστηρίζοντας ότι έδωσε στην ανθρωπότητα τα εργαλεία για να αναζητά την αλήθεια και να στηρίζει την κοινωνία σε ισχυρά θεμέλια. Σήμερα, όπως τονίζει, αυτό το πνεύμα απειλείται από τον «σκοτεινό διαφωτισμό» των νεοαντιδραστικών κινημάτων, τα οποία δεν περιορίζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά διαπερνούν και την Ευρώπη.

Ωστόσο, εκφράζει και μια δόση αισιοδοξίας. Οι διαμαρτυρίες σε πολιτείες όπως η Καλιφόρνια ή η Νέα Υόρκη αποδεικνύουν ότι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας δεν είναι διατεθειμένο να παραδοθεί αμαχητί.

Στη συνέντευξη του ο Τζόζεφ Στίγκλιτς χτυπάει το καμπανάκι κινδύνου αλλά καλεί και σε δράση.

Καταλήγοντας, μας θυμίζει ότι η δημοκρατία δεν χάνεται απότομα, αλλά σταδιακά, μέσα από την ανοχή στις μικρές παραβιάσεις, την εξοικείωση με το ψέμα και την αδιαφορία για την αλήθεια. Και γι’ αυτό η μάχη για την προστασία της είναι υπόθεση όλων.

Πηγή: EL PAÍS