Tον Δεκέμβριο του 2014, έπειτα από αντιρρήσεις και εμπόδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των πιέσεων των ΗΠΑ προς τη Βουλγαρία, η Ρωσία ακύρωσε το σχέδιο της για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου South Stream. Αμέσως ωστόσο έθεσε σε εφαρμογή το εναλλακτικό της σχέδιο, για να πετύχει τους ίδιους σκοπούς, να παρακάμψει δηλαδή την Ουκρανία μ’ έναν νότιο αγωγό αερίου. Τοποθετώντας αυτή τη φορά την Τουρκία στη θέση του στρατηγικού συνεργάτη και κόμβου διέλευσης του ρωσικού αερίου στην περιοχή.

Παρά τις όποιες καθυστερήσεις, που οφειλόταν κυρίως στην κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους στη Συρία από τουρκικά πυρά (24.11.2015), αλλά και στο αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016, η κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού Turkish Stream ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2020. Η Γραμμή 1 του αγωγού μπορεί να μεταφέρει κάθε χρόνο 15,75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου στην τουρκική αγορά.

Το σχέδιο του TurkStream, που εκτείνεται σε 930 χλμ. κατά μήκος του βυθού της Μαύρης Θάλασσας, ενισχύει τους ισχυρούς ενεργειακούς δεσμούς μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας, που έχουν επίσης αυξήσει την αμυντική συνεργασία τους, ειδικά αφότου η Τουρκία παρέλαβε το 2019 τα πρώτα συστήματα των ρωσικών πυραύλων S-400.

Η Βουλγαρία μετατρέπεται σε ενεργειακό κόμβο των Βαλκανίων

Στα εγκαίνια του Turkish Stream, που έγιναν την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2020 στην Κωνσταντινούπολη και παραβρέθηκαν οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Ρωσίας, μαζί με τους ομόλογους τους της Βουλγαρίας και της Σερβίας, ο Βλάντιμιρ Πούτιν δήλωσε πως ο αγωγός είναι ένα σημάδι “αλληλεπίδρασης και συνεργασίας προς όφελος του λαού μας και του λαού όλης της Ευρώπης κι ολόκληρου του κόσμου”.

Ταυτόχρονα η Ρωσία έχει ξεκινήσει τις παραδόσεις αερίου μέσω του αγωγού Turkish Stream στην Βουλγαρία, τη διανομή του οποίου διαχειρίζεται η εταιρεία Bulgartransgaz, η οποία και διοχετεύει ήδη ρωσικό αέριο προς Βόρεια Μακεδονία και Ελλάδα. Πρέπει να σημειωθεί άλλωστε πως η Gazprom έστειλε το 2019 περίπου 3 bcm στην Ελλάδα και περίπου 500.000 mcm στη Βόρεια Μακεδονία μέσω της ίδιας διαδρομής.

Η Βουλγαρία ελπίζει ότι θα μπορέσει να πραγματοποιήσει αποστολές αερίου στη Σερβία μέχρι τον Μάιο του 2020 και θα κατασκευάσει όλο το τμήμα του αγωγού στο έδαφός της μέχρι το τέλος του έτους.  Ο πρόεδρος Πούτιν κατηγόρησε τη Σόφια ότι καθυστέρησε την κατασκευή του αγωγού στο έδαφός της και δήλωσε ότι η Μόσχα θα μπορούσε να βρει τρόπους για να παρακάμψει τη Βουλγαρία εάν χρειαστεί. Ο Βούλγαρος πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ αρνήθηκε τυχόν σκόπιμες καθυστερήσεις.  Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Bulgartransgas, Βλαντιμίρ Μαλινόφ, δήλωσε πως “η Bulgartransgas και η Gasprom της Ρωσίας ολοκλήρωσαν τις συνομιλίες τις τελευταίες ημέρες του 2019 και σήμερα η Βουλγαρία άρχισε να δέχεται ρωσικό αέριο μέσω της Τουρκίας αντί της Ουκρανίας”.

Ο Turkish Stream 2 στη Σερβία

Στη Σερβία, έχουν τοποθετηθεί ήδη όλοι οι σωλήνες για τον αγωγό, μήκους 403 χιλιομέτρων. Οι σταθμοί μέτρησης και ένας μεγάλος σταθμός συμπίεσης κοντά στο Zabar πρόκειται σύντομα να κατασκευαστούν. Ο αγωγός Turkish Stream στη Σερβία κατασκευάζεται από μια κοινή ρωσική-σερβική εταιρεία, τη Gastrans, με το 51% να ανήκει στη ρωσική Gazprom και το 49% στη κρατική εταιρεία Srbijagas.

Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι με τη διέλευση φυσικού αερίου μέσω του Turkish Stream η Σερβία θα μπορεί να αποσβέσει τις επενδύσεις της σε αυτόν μέσα σε 10 με 12 χρόνια. Ο αγωγός στη Σερβία θα έχει χωρητικότητα 13 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων και  από τη Σερβία, εκτός από την Ουγγαρία, θα διατεθεί ρωσικό αέριο και στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και σε άλλες βαλκανικές χώρες.
 
Turkish Stream 2 ή “Balkan Stream”: Η παράκαμψη της Ελλάδας

Υπενθυμίζουμε πως η Γραμμή 2 του Turkish Stream, χωρητικότητας επίσης 15,75 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου ετησίως, είχε μια μικρή περιπέτεια. Αρχικά η ελληνική κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, κατά τους πρώτους μήνες του 2015, διαπραγματευόταν με τη Μόσχα (θυμόμαστε όλοι τις κρίσιμες αποστολές του τότε Έλληνα υπουργού ενέργειας προς τη ρωσική πρωτεύουσα) για να περάσει από το ελληνικό έδαφος και να ονομαστεί “Greek Stream”. Έπειτα όμως από την υπογραφή νέας συμφωνίας με τους δανειστές και τη φιλοδυτική στροφή της τότε κυβέρνησης της Ελλάδας, η Μόσχα άλλαξε γνώμη.

Η Ρωσία αποφάσισε ο αγωγός να αφήσει εκτός την Ελλάδα και να περάσει στη Βουλγαρία και να ονομαστεί έτσι Turkish Stream 2 (ή “Balkan Stream”, όπως τον αποκαλούν οι Βούλγαροι). Από εκεί θα συνεχίζει μέσω Σερβίας (403 χιλιόμετρα) και Ουγγαρίας για να φθάσει στην κεντρική Ευρώπη με κατάληξη την Αυστρία και τη Σλοβακία. Οι πρώτες ροές ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του Turk Stream 2 θα ξεκινήσουν μέσα 2020, όπως θα ξεκινήσουν και οι πρώτες Δυτικές αντιδράσεις.
 
Αμερικανικές αντιδράσεις

Είναι γνωστό πως, εξαιτίας των αντιμονοπωλιακών κανόνων της Ε.Ε., δεν επιτρέπεται η Gazprom να λειτουργεί ως προμηθευτής και ταυτόχρονα ως διαχειριστής αγωγού αερίου εντός της Ένωσης. Σε περίπτωση παράβασης αυτού του κανόνα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να λάβει μέτρα και αυστηρές κυρώσεις. Επίσης, αμέσως μετά τα εγκαίνεια του Turkish Stream (8.1.2020) στην Κωνσταντινούπολη, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ εξέφρασε την αντίθεσή του σε αυτόν κατηγορώντας τη Μόσχα ότι χρησιμοποιεί την τακτική του «διαίρει και βασίλευε» για να υπονομεύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. «Πιστεύουμε ότι ο Nord Stream 2 και η δεύτερη γραμμή του TurkStream δεν συνεισφέρουν καθόλου στη προώθηση των στόχων για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και θα προσφέρουν στη Ρωσία ένα επιπλέον εργαλείο για τον πολιτικό και οικονομικό εξαναγκασμό των ευρωπαϊκών χωρών, ιδιαίτερα της Ουκρανίας», προσέθεσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Υπενθυμίζεται πως η Γερουσία των ΗΠΑ έχει εγκρίνει ένα νομοσχέδιο που επιβάλλει κυρώσεις τόσο στον TurkStream όσο και στον Nord Stream 2, ως μέτρα που αποσκοπούν στην “αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας”. Εξάλλου, όπως δήλωσε κι ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ: “Ενεργειακά project όπως ο EastMed βοηθούν την ανεξαρτησία της Ε.Ε. από τη Ρωσία, σε αντίθεση με έργα όπως ο Turkish Stream και ο Nord Stream”.

Υπάρχει λοιπόν κίνδυνος το 2020 ο αμερικανορωσικός “πόλεμος των αγωγών” να ενταθεί, με θύματα τους λαούς της περιοχής. Άλλωστε, όταν στο βάλτο μαλώνουν τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια…