Με αμείωτη ένταση συνεχίζονται οι αεροπορικές επιθέσεις της Τουρκίας στη Βόρεια Συρία, κατά κουρδικών θέσεων. Ουάσινγκτον και Μόσχα, με ανακοινώσεις τους, ζήτησαν αυτοσυγκράτηση από την Άγκυρα, ωστόσο οι παρεμβάσεις τους μοιάζουν περισσότερο τυπικές παρά ουσίας. Κρίσιμο στοιχείο για τις εξελίξεις θα αποτελέσει το ενδεχόμενο μιας χερσαίας επιχείρησης.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει απειλήσει με ένα τέτοιο σενάριο, ωστόσο ακόμα δεν έχει ληφθεί η κρίσιμη απόφαση. «Θα επιτεθούμε από την ξηρά όταν έρθει η κατάλληλη ώρα», διεμήνυσε.  Σε αυτή τη φάση η επιχείρηση «Γαμψό Ξίφος», με χτυπήματα από αεροπλάνα και drones, στοχεύει σε θέσεις των κουρδικών οργανώσεων PKK (Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν) και YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), σε βόρειο Ιράκ και βόρεια Συρία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα θύματα – μεταξύ αυτών άμαχοι ακόμη και παιδιά – ανέρχονται σε δεκάδες, ενώ σημαντικές είναι οι καταστροφές σε κρίσιμες υποδομές. 

Μια αιματηρή αφορμή, πολλά ερωτήματα

Εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία έχει ως στρατηγικό στόχο την εξουδετέρωση των Κούρδων μαχητών στα σύνορά της και η βομβιστική επίθεση της 13ης Νοεμβρίου στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης έδωσε την αφορμή για τη νέα στρατιωτική επιχείρηση στις περιοχές των Κούρδων στη Βόρεια Συρία και το Βόρειο Ιράκ. Για την αιματηρή επίθεση, οι τουρκικές αρχές κατηγόρησαν τις κουρδικές οργανώσεις PKK και τις YPG, ενώ προχώρησαν και στη σύλληψη μιας γυναίκας. Η εν λόγω γυναίκα κατηγορείται για την τοποθέτηση  της βόμβας, που στοίχισε τη ζωή σε 6 ανθρώπους και τραυμάτισε περισσότερους από 80, και παρουσιάστηκε ως «μαχήτρια ειδικά εκπαιδευμένη και πράκτορας πληροφοριών».

Ωστόσο δεν είναι λίγοι αυτοί που εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για την αξιοπιστία των στοιχείων. «Υπάρχουν πράγματι αρκετές αντιφάσεις μεταξύ των επίσημων δηλώσεων και των γεγονότων», έγραψε στο Tvxs.gr ο Τούρκος δημοσιογράφος Ραγκίπ Ντουράν κάνοντας λόγο για «ένα παραπλανητικό σενάριο από την αρχή ως το τέλος».

«Υπάρχουν ορισμένα περίεργα στοιχεία σε αυτή την επίθεση», αναφέρει από την πλευρά του στο Tvxs.gr ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσνατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ) στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Και προσθέτει: «Το γεγονός για παράδειγμα πως η γυναίκα που φέρεται ως η δράστης περιφερόταν με μια στρατιωτική αμφίεση σε μια τουριστική περιοχή και ήταν σαν τη μύγα με το γάλα. Επίσης έμεινε σε αυτή την περιοχή περίπου δύο ώρες και μετά τη βρήκαν στο σπίτι της… Δεν είναι στοιχεία αυτά που παραπέμπουν σε σοβαρές και οργανωμένες ένοπλες οργανώσεις όπως είναι οι κουρδικές. Είναι στοιχεία τουλάχιστον παράξενα».

Ο κ. Ρούσσος υπογραμμίζει πως αυτό που θα πρέπει να εξετάσουμε είναι ποιος ευεργετείται από τέτοιου είδους επιθέσεις και ποιος όχι. «Το σίγουρο είναι πως εκείνοι που δεν ευεργετούνται είναι οι Κούρδοι και της Συρίας αλλά και της Τουρκίας. Γιατί αφενός μια τέτοια επίθεση φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση τους συμμάχους των Κούρδων της Συρίας, μεταξύ αυτών και τις ΗΠΑ», σημειώνει στο Tvxs.gr και συνεχίζει: «Όμως και για τους Κούρδους της Τουρκίας είναι πολύ κακή εξέλιξη γιατί αυτή την περίοδο αυτό που θέλουν είναι να νομιμοποιήσουν κοινοβουλευτικά τον αγώνα τους με τη συμμετοχή του HDP στις εκλογές. Και ήδη ένα πολύ μεγάλο μέρος της ηγεσίας του HDP βρίσκεται στη φυλακή με πολύ βαριές κατηγορίες».

Συμπερασματικά αναφέρει: «Καμία από τις δύο πλευρές δεν θα ήθελαν να κάνουν κάτι τέτοιο που είναι βούτυρο στο ψωμί του Ερντογάν και του βαθέως τουρκικού κράτους. Άρα από την πλευρά του κινήτρου σαφώς αυτό δεν δείχνει τις τουρκικές οργανώσεις. Είναι επίσης παράξενο πως έχουν περάσει περίπου δύο εβδομάδες αλλά δεν υπάρχει καμία οργάνωση που να έχει αναλάβει την ευθύνη. Ούτε Κουρδική, ούτε κάποια άλλη. Και αυτό πάλι δημιουργεί ένα ερωτηματικό».

«Είναι επίσης γεγονός πως η επίθεση αυτή ήταν η δικαιολογία για να ξεκινήσει η Τουρκία μια σειρά επιθέσεων που μάλλον ήταν προσχεδιασμένες. Δεν μπορεί δηλαδή να σχεδιάστηκαν εν θερμώ μετά από τη βομβιστική επίθεση».

Κρίσιμη εξέλιξη η χερσαία επιχείρηση – Η στάση ΗΠΑ και Ρωσίας

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι ποιες είναι οι πραγματικές επιδιώξεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Διότι οι αεροπορικές επιχειρήσεις προφανώς προκαλούν σημαντικά προβλήματα καταστρέφοντας ένα μεγάλο μέρος των υποδομών των Κούρδων της Συρίας και τους αποδυναμώνουν, ωστόσο από μόνες τους δεν μπορούν να φέρουν μια πραγματική επιτυχία για την Τουρκία.

Άρα το κρίσιμο σημείο είναι αν τις αεροπορικές επιχειρήσεις θα ακολουθήσει μια χερσαία επιχείρηση, είτε του ίδιου του τουρκικού στρατού, είτε τζιχαντιστικών δυνάμεων, που είναι φίλα προσκείμενες στην ηγεσία της Τουρκίας. Υπάρχουν μάλιστα πληροφορίες από κουρδικές πηγές πως υπάρχει μια συγκέντρωση τέτοιου είδους τζιχαντιστικών στρατευμάτων από την περιοχή του Αφρίν προς τις περιοχές κοντά στη Ροτζάβα, στη βορειοανατολική Συρία.

«Αν δεν υπάρξει μια χερσαία στρατιωτική επιχείρηση τότε τα αποτελέσματα θα είναι πενιχρά», σημειώνει ο Σωτήρης Ρούσσος. Σχετικά με το πως θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μια τέτοια χερσαία επιχείρηση, ο καθηγητής υπογραμμίζει πως «στόχος της Τουρκίας είναι η όσο το δυνατόν μικρότερη εμπλοκή του δικού της τακτικού στρατού στις επιχειρήσεις. Άρα αυτό που θα ήθελε είναι με τις αεροπορικές επιθέσεις να αποδυναμωθούν οι Κούρδοι και μετά να αναλάβουν οι τζιχαντιστές (σημ: που στηρίζονται στρατιωτικά και οικονομικά από την Άγκυρα) την επιχείρηση εκκαθάρισης στο έδαφος».

Η χερσαία επίθεση προφανώς και θα δημιουργήσει νέα δεδομένα, όμως η πραγματοποίησή της δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Οι εξελίξεις θα εξαρτηθούν και από τη στάση των άλλων εμπλεκόμενων δυνάμεων, δηλαδή των ΗΠΑ, Ρωσίας Ιράν, αλλά και της συριακής κυβέρνησης Άσαντ.

Οι ανακοινώσεις Ουάσινγκτον και Μόσχας σε αυτή τη φάση φαίνεται πως δεν έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και για αυτό ο Τούρκος Πρόεδρος τις αψηφά και συνεχίζει τις αεροπορικές επιδρομές. Όμως αν υπάρξει απόφαση για χερσαία επιχείρηση τότε θα φανεί ποια θα είναι η πραγματική αντίδραση των δύο μεγάλων εμπλεκόμενων δυνάμεων ΗΠΑ και Ρωσίας.

«Αν δεν υπάρξει αντίδραση (σ.σ. από ΗΠΑ και Ρωσία) σε μια χερσαία επιχείρηση τότε πάει να πει πως και οι πρώτες παρεμβάσεις έγιναν για το θεαθήναι. Σε αυτή τη φάση η αποδοκιμασία της Τουρκίας δεν αλλάζει κάτι στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας – Ρωσίας και Τουρκίας – ΗΠΑ. Έχουν συμβεί και χειρότερα επεισόδια, όπου δεν διατάραξαν ιδιαίτερα τις σχέσεις τους», υπογραμμίζει ο κ. Ρούσσος.

Εξηγώντας δε το ρόλο του Ιράν σημειώνει πως παράλληλα με τις τουρκικές επιχειρήσεις υπάρχουν και επιθέσεις από ιρανικά drones κατά των Κούρδων αυτονομιστών που εδρεύουν στο Ιράκ και επιθυμούν την αυτονομία του Ιρανικόυ Κουρδιστάν. «Από τη μια αυτές οι επιθέσεις δίνουν ένα μήνυμα στην Άγκυρα να χτυπήσει και τους Κούρδους της Συρίας. Κατά πόσο όμως το Ιράν θα αποδεχτεί μια τουρκική εισβολή στην περιοχή αυτό δεν είναι βέβαιο. Γιατί η Τουρκική εισβολή θα σημαίνει και μείωση της Συριακής κυριαρχίας, κάτι που δεν επιθυμούν οι Ιρανοί», επισημαίνει.

Τα πολιτικά οφέλη Ερντογάν

Η πολύνεκρη βομβιστική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται πως προσέφερε στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και κάποια σημαντικά πολιτικά οφέλη. «Με αυτήν καταφέρνει να αποσπάσει την Κεμαλική – μετακεμαλική αντιπολίτευση από τους Κούρδους», αναφέρει ο Σωτήρης Ρούσσος στο Tvxs.gr και προσθέτει:

«Στο παρελθόν είδαμε ότι οι δύο δήμαρχοι της αντιπολίτευσης σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη, κυρίως στη δεύτερη, εξελέγησαν χάρη στη ψήφο και τη σιωπηρή υποστήριξη των Κούρδων. Τώρα η μετακεμαλική αντιπολίτευση θα πρέπει να κρατήσει πολύ σκληρές θέσεις απέναντι στους Κούρδους με αποτέλεσμα να διαρραγούν οι οποιεσδήποτε σχέσεις είχε, ακόμα και της παθητικής υποστήριξης των Κούρδων. Και αυτό είναι καλό για τον Ερντογάν γιατί έτσι όπως είναι η εκλογική ισορροπία είναι πολύ δύσκολο για τις μετακεμαλικές δυνάμεις να ξεπεράσουν τον Ερντογάν χωρίς κουρδική υποστήριξη».

«Επίσης, καθώς πολλά μέλη της ηγεσίας του HDP έχουν φυλακιστεί, ενδεχομένως πολλοί Κούρδοι να επέλεγαν να υποστηρίξουν την αντιπολίτευση έναντι του Ερντογάν. Τώρα όμως η αντιπολίτευση είναι αναγκασμένη να πάρει πολύ σκληρές αντικουρδικές θέσεις. Άρα θα πρέπει να πάρουν πολύ μεγάλες αποστάσεις και αυτό δυσχεραίνει την υπόγεια συνεννόηση μεταξύ των κομμάτων αυτών».

Σημαίνουν κάτι για την Ελλάδα οι επιχειρήσεις;

Σχετικά με το κατά πόσο οι εξελίξεις με τις τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις επηρεάζουν την Ελλάδα, ο κ. Ρούσσος, αναφέρει στο Tvxs.gr: «Αυτό που δείχνουν οι επιχειρήσεις κατά των Κούρδων είναι πως ο Ερντογάν αναζητά μια νίκη. Θέλει μια νίκη είτε σε επίπεδο διεθνούς σκηνής είτε σε επίπεδο οικονομίας. Και επειδή στην οικονομία δεν φαίνεται να υπάρχει η δυνατότητα για κάποια επιτυχία, ο Ερντογάν έχει στραφεί στο πεδίο της διεθνούς σκηνής. Αυτό κάνει την Τουρκία ιδιαίτερα κινητική και επιθετική και αυτό ασφαλώς κάνει και την Ελλάδα να ανησυχεί σε κάποιο βαθμό».

Τελικά έρχεται το τέλος της ηγεσίας του Ερντογάν;

Το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν τα δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο που υποστηρίζουν πως έρχεται το τέλος της εξουσίας του Ερντογάν. Πρόκειται για εκτιμήσεις που τροφοδοτούνται κυρίως από την οικονομική κατάσταση της γειτονικής χώρας, αλλά και από τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν πτώση των ποσοστών του κυβερνώντος κόμματος.

Ο κ. Ρούσσος, σχολιάζοντας αυτές τις εκτιμήσεις, εμφανίζεται ιδιαίτερα επιφυλακτικός. «Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πως η ηγεσία του Ερντογάν κινδυνεύει. Το πολιτικό σκηνικό είναι πολύ ρευστό. Εκείνο που θα μπορούσε να πει κανείς είναι πως αν έχουμε κι άλλες επιθέσεις τέτοιου είδους όπως στην Κωνσταντινούπολη, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το γεγονός ο Ερντογάν να τις χρησιμοποιήσει ακόμη και για να κηρύξει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης ώστε να αναβάλει τις εκλογές και να εγκαθιδρύσει ένα αυταρχικό καθεστώς για λόγους κινδύνου της πατρίδας κλπ».

Και καταλήγει: «Νομίζω λοιπόν πως κανείς δεν μπορεί να πει με ασφάλεια πως οι ημέρες της ηγεσίας του Ερντογάν τελειώνουν. Εξάλλου, οι πολιτικές δυνάμεις που αντιτίθενται σε αυτόν, δηλαδή οι μετακεμαλιστές, μπορεί να ανεβάζουν τα ποσοστά τους αλλά δεν είναι κανείς σίγουρος πως πραγματικά μπορούν να αποτελέσουν μια ισχυρή δύναμη. Δεν θα πρέπει να κοιτάμε τα ποσοστά μήνες πριν από τις κάλπες. Το πραγματικό πολιτικό σκηνικό θα διαμορφωθεί τον τελευταίο μήνα των εκλογών».