Οι Τούρκοι μουσικοί συμμετέχουν με τον ιδιαίτερο τρόπο τους σ’ ένα ειδικό μείγμα του παλιού και νέου, Ανατολικού και Δυτικού μουσικού τύπου, που θα μπορούσε να αποκληθεί “τουρκικό ροκ”.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 κατέφθασε στην Τουρκία από τη Δύση το πρώτο κύμα του rock’n’roll. Παρά το γεγονός ότι η Δημοκρατία της Τουρκίας ιδρύθηκε από τον Κεμάλ Ατατούρκ το 1923 αντιγράφωντας τους θεσμούς και το μοντέλο της Δύσης, εντούτοις η Δυτική ποπ κουλτούρα και μουσική έφθασε στη χώρα τρεις δεκαετίες αργότερα, κυρίως με τη μουσική του Έλβις Πρίσλεϊ.

Τότε ήταν που οι τουρκικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί άρχισαν να παίζουν και τα πρώτα Δυτικά ροκ συγκροτήματα. Τότε άρχισαν να εμφανίζονται και οι πρώτοι Τούρκοι μουσικοί που πειραματίζονταν ή έπαιζαν σε διασκευή Δυτική μουσική. Η τουρκική νεολαία υποδέχθηκε την αλλαγή με περιέργεια και ενθουσιασμό. Σύντομα οι Ρόλινγκ Στόουνς θα γινόταν το αγαπημένο συγκρότημα της φιλοδυτικής νεολαίας της χώρας. Στις συναυλίες τους γινόταν χαμός, Και αυτό κολάκευε ιδιαίτερα τον Μιγκ Τζάκερ, που το συγκρότημά του είχε τόσους πολλούς φαν και σε μια κατά βάση μουσουλμανική χώρα. Σε συνέντευξή του το 1995 στο περιοδικό «Rolling Stone» ο Μικ Τζάγκερ είχε αποκαλύψει πως: «Το πρώτο μας άλμπουμ ήταν απόηχος από ένα ευρύ φάσμα μουσικών κι έμοιαζε λίγο σαν ένα τούρκικο τραγούδι»…

“Golden Microphone”: Τουρκοποιώντας τη Δυτική Μουσική

Οι μουσικοί διαγωνισμοί αποτέλεσαν μια σημαντική καμπή στην “τουρκοποίηση” της εισαγόμενης Δυτικής μουσικής. Η εφημερίδα “Hurriyet” διοργάνωσε το 1965 το “Golden Microphone”. Ήταν ένας μουσικός διαγωνισμός στον οποίο για να συμμετάσχει ένα πρωτότυπο τραγούδι στα τουρκικά ή η διασκευή ενός παλιού τουρκικού τραγουδιού, θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικά σε Δυτικό ύφος και με ηλεκτρικά μουσικά όργανα. Παρόλο που πραγματοποιήθηκε μόνον τέσσερις φορές, ο διαγωνισμός αυτός υπήρξε πολύ δημοφιλής. Βοήθησε τα τουρκικά ροκ συγκροτήματα να απομακρυνθούν από τη μίμηση των Beatles κλπ., κάτι το οποίο ήταν στην αρχή ο κανόνας και να αναπτύξουν τη δική τους έκφραση. Μέσω του “Golden Microphone” αναδείχθηκαν πολλά μεγάλα ονόματα της σύγχρονης μουσικής σκηνής της χώρας, όπως το cult ροκ συγκρότημα “Μόνγκολς|”που χρησιμοποιούσαν παραδοσιακά όργανα, όπως νταούλι και ταμπουρά.

Ο τραγουδιστής και κιθαρίστας των “Μόνγκολς” Καχίτ Μπερκάι δήλωσε σχετικά με τα πρότυπά του σ’ εκείνη την πρώιμη εποχή:”Συγκροτήματα όπως οι Βeatles ήταν πολύ δημοφιλή και όλος ο κόσμος ήταν κάτω από την επιρροή της μουσικής τους. Εκείνη την εποχή, η ηλεκτρική κιθάρα ήταν σε πρώτο πλάνο. Τα χτυπήματα στο τύμπανο ήταν πραγματικά σαν γροθιές. Ήμασταν μουσικοί της εποχής μας και η μουσική μας ήταν πολύ δυναμική”. Ο Μπερκάι συνεχίζει να παίζει σχεδόν όλα τα ανατολίτικα μουσικά όργανα, αλλά δεν εγκατέλειψε ποτέ την ηλεκτρική κιθάρα.

Στην Τουρκία λένε ότι «είναι ένας άνθρωπος που παίζει τον μπαγλαμά σαν κιθάρα και την κιθάρα σαν τον μπαγλαμά». Το 2018, στη συναυλία για τον εορτασμό των 50 χρόνων της ύπαρξης των “Μόνγκολς”, ο Καχίτ Μπερκάι τραγούδισε κι έπαιξε ένα παραδοσιακό τουρκικό ασίκικο τραγούδι και αποθεώθηκε από το κοινό. 

Πολιτικό Ροκ και καταστολή

Ο Τούρκος μουσικός Καρατζά δεν ήταν γνωστός μόνο για τη φωνή του, το μεγάλο μουστάκι και το χαρακτηριστικό καπέλο του. Λόγω των ποιημάτων και των πολιτικών του απόψεων χαρακτηρίστηκε ως μαρξιστής, διχαστικός και προδότης και εγκατέλειψε τη χώρα το 1979. Η τεταμένη και χαοτική κατάσταση της τουρκικής πολιτικής και κοινωνίας κράτησε για αρκετά χρόνια. Ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ είχε επανειλημμένα προσπαθήσει τότε να σχηματίσει μια ασταθή κυβέρνηση, με τη βοήθεια των ισλαμιστών και εθνικιστών, όταν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης συγκρούονταν αριστεροί φοιτητές με ακροδεξιούς «Γκρίζους Λύκους». Όταν ο Καρατζά αποχώρησε από την Τουρκία, υπήρχαν τρία μεγάλα περιστατικά βίας με πολλά θύματα: το πριστατικό στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, στην Άγκυρα και στην Γκαζίαντέπ.

Τελικά, το 1980, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα οργανώθηκε και πάλι από το στρατό. Τίποτα όμως δεν άλλαξε για τον Καρατζά καθώς είχε εκδοθεί επίσημο ένταλμα για τη σύλληψή του. Το τουρκικό κράτος τον κάλεσε αρκετές φορές για να επιστρέψει και να δικαστεί. Ο Καρατζά αρνήθηκε και το πλήρωσε με την απώλεια της τουρκικής ιθαγένειας. Επέστρεψε τελικά στην Τουρκία επτά χρόνια αργότερα, μετά από γενική Αμνηστία που δόθηκε..

“Ο Θεός δεν αγαπάει αυτούς που λένε ψέματα”

Με ήχο πολύ πιο κοντά στη Δύση απ ‘ό,τι στην Ανατολή οι νέοι Τούρκοι Ροκάδες δεν διαφέρουν ουσιαστικά από τους ηλικιωμένους σύμφωνα με την πολιτική τους συνείδηση. Για παράδειγμα ο Ροκ τραγουδιστής Χάικο Τζέπκιν εξέφρασε ανοικτά τη διαφωνία του σχετικά με την τροποποίηση του τουρκικού Συντάγματος με το δημοψήφισμα του 2017, το οποίο και έδινε υπερεξουσίες στον Τούρκο πρόεδρο, δηλαδή στον “σουλτάνο” Ερντογάν. Ο ίδιος αντέδρασε πολύ αρνητικά στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου για την ακύρωση των πρόσφατων δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, έπειτα από πίεση του ίδιου του Ερντογάν, λέγοντας πως “ο Θεός δεν αγαπάει εκείνους που ψέματα, τους τιμωρεί”.

Οι ροκάδες της Τουρκίας, εκτός από την πολιτική έχουν και κοινωνική δράση. Οι Μόνγκολς συμμετείχαν πρόσφατα σε μια μεγάλη συναυλία, ενάντια στην κατασκευή κι άλλων φραγμάτων και υδροηλεκτρικών σταθμών στην Ανατολική Τουρκία. Ο Καχίτ Μπερκάι πριν από τη συναυλία δήλωσε ότι θα υποστηρίξει πάντα τη μάχη για τη φύση και το περιβάλλον. Και δεν ήταν η πρώτη τους φορά. Σε φεστιβάλ του 2007 για την Ειρήνη, οι Μόνγκολς ανακοίνωσαν ότι είναι πολύ σημαντικό «να διατηρήθει τον περιβάλλον στον οποίο ζούμε και στο μέλλον» και ότι πρέπει να αγωνιστούμε ενάντια στον «καπιταλισμό που έφερε τον πλανήτη σε μια τόσο κακή κατάσταση». Πολλά από τα τραγούδια τους κινούνται σε αυτό το πνεύμα. «Με τα τραγούδια μας θέλουμε να μιλήσουμε για την κοινωνική δυσαρέσκεια και τα κακώς κείμενα στην κοινωνία. Θα λέγαμε ότι μπορούν να μιλήσουν τη γλώσσα της ψυχής», είπε ο Μπερκάι.

Μουσικοί ενωμένοι, ποτέ νικημένοι

Τον Απρίλιο του 2019 ο διάσημος Τούρκος ροκ τραγουδιστής Χαλούκ Λεβέντ έκανε μήνυση για την ακύρωση του φεστιβάλ μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Η διοίκηση του πανεπιστημίου προσπάθησε να εξηγήσει την απόφαση της ακύρωσης με τη δικαιολογία ότι υπάρχει “έλλειψη κεφαλαίων”, αν και ο πρύτανης ανέφερε επίσης ότι ομάδες “μαρξιστικές” και “ακροαριστερές” χρησιμοποιούν το φεστιβάλ για πολιτικούς σκοπούς. Οι φοιτητές, οι οποίοι είχαν την ευθύνη της διοργάνωσης του φεστιβάλ, αποσύρθηκαν από τις διαπραγματεύσεις με τον πρύτανη και προέβησαν απλά σε διαμαρτυρία. Όμως ο Λεβέντ δήλωσε ότι θα κάνει μήνυση στη διοίκηση του πανεπιστημίου. Κάλεσε επίσης κι άλλους Τούρκους μουσικούς να κάνουν το ίδιο.

Η ανταπόκριση ήταν κάτι περισσότερο από ικανοποπλιητική, κι έτσι τελικά πραγματοποιήθηκε το φεστιβάλ. Στο κλείσιμο του φεστιβάλ στις 26 Απριλίου συμμετείχαν και οι “Μόνγκολς”. Οι φοιτητές γέμισαν όλοι μαζί το χώρο του πανεπιστημιακού σταδίου και τραγούδησαν κάθε τραγούδι  ενός συγκροτήματος που υπάρχει συνεχώς εδώ και 50 χρόνια. Η ελπίδα δεν πέθανε στην Τουρκία.

* Φωτογραφία: Τα μέλη του τουρκικό μέταλ συγκρότημα G.U.R.Z. με αντιασφυξιογονες μασκες σε ένδειξη αλληλεγγύης για τους εξεγερμένους του Πάρκου Γκεζί.