Ήδη αποδυναμωμένη και απομονωμένη από την οικονομική κρίση, σε ελεύθερη πτώση στις δημοσκοπήσεις, η ομάδα Ερντογάν έχει αποδείξει την ανικανότητά της να διαχειριστεί την κρίση του σεισμού, η οποία έχει προκαλέσει το θάνατο σχεδόν 200.000 ανθρώπων, σύμφωνα με εκτιμήσεις που έγιναν για τον αριθμό των ανθρώπων που είναι ακόμα κάτω από τα ερείπια (ήδη έχουν καταγραφεί 37.000 θάνατοι επισήμως).

* Θέλει να τα κάνει όλα μόνος του. Γι’ αυτό απαγόρευσε στον στρατό να επέμβει τις πρώτες στιγμές διάσωσης: ο στρατός δεν πρέπει με κανένα τίμημα να αποκαταστήσει την εικόνα του γιατί σε αυτή την περίπτωση «θα μπορούσε να κάνει ακόμη και πραξικόπημα». Ωστόσο, η επέμβαση των στρατευμάτων στο έδαφος, ειδικά τις πρώτες κρίσιμες ώρες του σεισμού, θα μπορούσε να είχε σώσει χιλιάδες θύματα.

* Εμπόδισε επίσης και μπλόκαρε ΜΚΟ (με αξιοσημείωτη εξαίρεση εκείνων που βρίσκονται κοντά στο Παλάτι) από το να συμβάλλουν στην αλληλεγγύη, ιδίως συλλογές υλικής και οικονομικής βοήθειας, καθώς και να εργαστούν για τη διάσωση των θυμάτων που ήταν θαμμένα κάτω από τα κατεστραμμένα κτήρια. Διότι σύμφωνα με τον ίδιο, μόνο η AFAD (επίσημος οργανισμός διάσωσης) θα πρέπει να έχει εξουσιοδότηση για την οργάνωση βοήθειας. Ωστόσο, αυτή η οργάνωση διοικείται από ανθρώπους κοντά στην εξουσία οι οποίοι δεν έχουν καμία εξειδίκευση στο θέμα: ο πρόεδρός της είναι θεολόγος που έχει περάσει ολόκληρη τη σταδιοδρομία του στην Diyanet, την επίσημη οργάνωση που είναι αρμόδια για τις θρησκευτικές υποθέσεις. Η μόνη δημόσια παρέμβαση αυτού του θλιβερού ατόμου κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας, ήταν μια δήλωση που πρόσχησε την έκταση του σεισμού και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες για να εξηγήσει τους λόγους της σχεδόν ολικής παράλυσης του AFAD τις πρώτες ημέρες.

* Πολλοί παρατηρητές διαπίστωσαν ότι οι επίσημοι που απεστάλησαν–ακόμα και οι υπουργοί– δίστασαν να λάβουν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες, φοβούμενοι μήπως τους επιπλήξει αργότερα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

* Οι ενδιαφερόμενοι υπουργοί εξέφρασαν επίσης αγανάκτηση για τη μαζική βοήθεια που παρείχαν επί τόπου οι ομάδες των δήμων υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης, ιδίως των ισχυρών δημαρχείων της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, που έστειλαν το προσωπικό τους και τον εξοπλισμό οδικών και δημοσίων έργων τους. Αυτοί οι δημοφιλείς δήμαρχοι της αντιπολίτευσης έχουν προσβληθεί από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία, ακόμη και όταν οι ομάδες τους εργάζονταν για να καλύψουν τα κενά στις κυβερνητικές υπηρεσίες επί τόπου, συμπεριλαμβανομένης της επισκευής του διαδρόμου του αεροδρομίου Χατάι ή της κατάσβεσης της φωτιάς στο λιμάνι του Ισκέντερουν.

* Περισσότεροι από 10.000 διασώστες από πάνω από 70 χώρες επενέβησαν στο έδαφος. Η παρουσία ειδικών ομάδων από την Ελλάδα, την Αρμενία και το Ισραήλ (χώρες που χτίστηκαν ακόμη ως «εχθροί της Τουρκίας» από την κυβέρνηση) έγινε έντονα αντιληπτή και είχε ως αποτέλεσμα την ευγνωμοσύνη από τους ντόπιους. Ακόμη και ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, που έκανε επίσης παρόμοιες δηλώσεις, καλωσόρισε τους ομολόγους του από αυτές τις τρεις χώρες τους ευχαρίστησε δημόσια. Από την άλλη πλευρά, η προσφορά βοήθειας από την Κυπριακή Δημοκρατία απορρίφθηκε από τις αρχές, με το πρόσχημα ότι η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει επίσημα τους διεθνώς αναγνωρισμένους εκπροσώπους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

* Αρκετές από αυτές τις ξένες ομάδες έπρεπε ωστόσο να επιστρέψουν πρόωρα πίσω, είτε επειδή οι αρχές δεν είχαν τηρήσει τις απαραίτητες συνθήκες ασφαλείας για την εργασία τους είτε επειδή οι αξιωματούχοι της AFAD είχαν αποφασίσει πολύ νωρίς να σταματήσουν την έρευνα για ζωντανά θύματα κάτω από τα ερείπια, για να επέμβουν με μπουλντόζες εκεί όπου θα μπορούσαν ακόμη να είχαν σωθεί ζωές.

* Κάθε φορά που οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών εντόπιζαν ένα ζωντανό άτομο κάτω από τα ερείπια και είχαν κάνει όλες τις προκαταρκτικές εργασίες για να εξασφαλίσουν τον απεγκλωβισμό του, οι επίσημες ομάδες έτρεχαν να τους αφήσουν στην άκρη και να βγάλουν τους επιζώντες κάτω από τα μάτια των καμερών των τηλεοπτικών καναλιών κοντά στην εξουσία. Και αυτό, με τουρκικές σημαίες και θρησκευτικά ξόρκια.

* Σε μια κρίσιμη στιγμή των διασώσεων, η κυβέρνηση μπλόκαρε ακόμη και το twitter για 24 ώρες, για να αποτρέψει τη διάδοση ειδήσεων για το μέγεθος της ζημιάς και την κακοδιαχείριση της κυβέρνησης. Ωστόσο, μέσω των κοινωνικών δικτύων έγινε επικοινωνία είτε απευθείας με τα θύματα είτε για τον συντονισμό της ανακούφισης. Αυτή η λογοκρισία έχει χαρακτηριστεί «εγκληματική» από την αντιπολίτευση.

* Η λεηλασία έχει γίνει κοινή πρακτική, ειδικά η είσοδος σε πόλεις που έχουν πληγεί από την καταστροφή. Ένοπλες συμμορίες λήστεψαν φορτηγά που μετέφεραν βοήθεια στα θύματα, ειδικά στους εθνικούς δρόμους προς την περιοχή που επλήγη από τον σεισμό, ακόμη και στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης; αυτό, χωρίς αποτελεσματική επέμβαση της αστυνομίας. Από την άλλη πλευρά, αστυνομικοί λιντσάρισαν και βασάνισαν ορισμένα άτομα που κατηγορούνταν για λεηλασίες, ενώ αυτές οι σκηνές κινηματογραφήθηκαν.

* Ορισμένοι εθνικιστικοί κύκλοι έχουν μετατρέψει τους Σύρους πρόσφυγες σε αποδιοπομπαίους τράγους, κατηγορώντας τους ότι βρίσκονται πίσω από τη λεηλασία. Όμως και αυτοί οι ίδιοι ήταν θύματα του σεισμού.

Πολιτικός αντίκτυπος

* Ο Ερντογάν είχε ανακοινώσει ότι οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τις 18 Ιουνίου 2023 θα μεταφερθούν για τις 14 Μαΐου. Ο σεισμός του άλλαξε τελείως γνώμη. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο η οργάνωση βοήθειας ήταν ένα μεγάλο φιάσκο για την κυβέρνησή του, αλλά αποδείχθηκε ότι σε 20 χρόνια εξουσίας, δεν είχε λάβει κανένα μέτρο για να περιορίσει τις ζημιές σε μια χώρα που ωστόσο διέτρεχε υψηλό σεισμικό κίνδυνο. Στην περιοχή της καταστροφής επικρατεί οργή, οι περισσότερες πόλεις της οποίας ήταν μέχρι χθες εκλογικά προπύργια του ισλαμιστικού κόμματός του AKP και του ακροδεξιού εθνικιστή συμπαραστάτη του, του MHP. Ως αποτέλεσμα, ο Ερντογάν ζητά τώρα από τον πληθυσμό να «του δώσει έναν επιπλέον χρόνο για να ανοικοδομήσει τη χώρα». Ήδη οι υποστηρικτές του κάνουν λόγο για «αναγκαιότητα» καθυστέρησης της διεξαγωγής των εκλογών για ένα χρόνο. Ωστόσο, το τουρκικό Σύνταγμα προβλέπει αυτή τη δυνατότητα μόνο σε περίπτωση «πολέμου», με απόφαση της πλειοψηφίας της Βουλής και μόνο της Βουλής. Η αντιπολίτευση, λοιπόν, επιμένει να διεξαχθούν οι εκλογές στην ώρα τους, δηλώνοντας ότι οποιαδήποτε πράξη εξουσίας για την καθυστέρηση τους, κατά πλήρη παραβίαση του Συντάγματος, θα ισοδυναμούσε με οργάνωση «πραξικοπήματος».

* Η κήρυξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στα 10 τμήματα της χώρας που επλήγησαν ενισχύει και τις αμφιβολίες για την ομαλή διεξαγωγή εκλογών.

* Είναι πλέον βέβαιο ότι ο μεγάλος πολιτικός χαμένος του σεισμού είναι όντως οπρόεδρος Ερντογάν: οι δημοσκοπήσεις τον έβγαλαν ήδη χαμένο και σήμερα δεν έχει πλέον ούτε τον χρόνο ούτε τα μέσα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων.

* Στριμωγμένος, ο Ερντογάν πολλαπλασιάζει τις απειλές και επιμένει στον θρησκευτικό του λόγο, εξηγώντας συγκεκριμένα ότι ο σεισμός είναι μέρος «των σχεδίων της μοίρας». Επιδιώκει να καμουφλάρει την ανικανότητα της κυβέρνησής του εξηγώντας ότι είναι η μεγαλύτερη «καταστροφή του αιώνα» και ότι κανείς δεν μπορούσε να την προβλέψει ή να λάβει αποτελεσματικά μέτρα. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία είναι πράγματι θύμα «της καταστροφής του αιώνα», αλλά αυτή η καταστροφή δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον Ερντογάν.

* Αυτή η στήλη γράφτηκε 8 ημέρες μετά από επέμβαση στο ισχίο μου και επιμελήθηκε ο φίλος μου συγγραφέας-μυθιστοριογράφος Yigit Bener.

Υστερόγραφο: Αυτός ο χώρος προορίζεται κατ’ αρχήν για πολιτικά άρθρα για την Τουρκία. Επιτρέψτε μου όμως για μια φορά να εκμεταλλευτώ την ευκαιρία να ευχαριστήσω δημόσια τον αγαπητό συνάδελφο και φίλο εδώ και 40 χρόνια, Στέλιο Κούλογλου, που οργάνωσε τη νοσηλεία μου για επέμβαση ισχίου: Έκανε ό,τι ήταν απαραίτητο για την ομαλή διεξαγωγή αυτής της χειρουργικής επέμβασης, που έγινε από τα έμπειρα χέρια του γιατρού Αναστάσιου Μπελετσιώτη, τον οποίο και ευχαριστώ, καθώς και όλο το νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό αυτού του εξαιρετικού δημόσιου νοσοκομείου Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον συνάδελφο και φίλο μου Γιώργο Γιαννόπουλο, ο οποίος ήταν δίπλα μου όλο το 24ωρο και με βοήθησε πολύ σε αυτή τη δύσκολη προ και μετεγχειρητική περίοδο. Πρέπει επίσης να ευχαριστήσω ολόψυχα τη μεγαλύτερη αδελφή μου Lale Kaya και τον κουνιάδο μου τον Dr. Aziz Kaya, που ήρθαν και οι δύο ειδικά από την Κωνσταντινούπολη για να με φροντίσουν στο σπίτι κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής μου. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω όλους τους φίλους μου από τη Γαλατασαράι, καθώς και όλους τους συναδέλφους και φίλους μου από την Τουρκία και την Ευρώπη, που μου έδωσαν και συνεχίζουν να μου παρέχουν πολύτιμη ηθική υποστήριξη σε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Ευχαριστώ πολύ όλους.