Χρειάστηκε η «αρκετά γρήγορη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας» προκειμένου να προωθήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη διενέργεια έρευνας για τον τρόπο λειτουργίας των διαβόητων οίκων αξιολόγησης. Ταυτόχρονα, η Γερμανία εξετάζει θετικά το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί ένας αντίστοιχος ευρωπαϊκός μηχανισμός αξιολόγησης των εθνικών οικονομιών.

«Νομίζω ότι πρέπει να προχωρήσουμε παραπέρα για να δούμε τον αντίκτυπο των αξιολογήσεων στο χρηματοοικονομικό σύστημα ή το οικονομικό σύστημα συνολικά», δήλωσε -σύμφωνα με το Reuters- ο Επίτροπος Εσωτερικών Αγορών της ΕΕ, Μισέλ Μπαρνιέ, ο οποίος ζήτησε «να αναληφθεί η ευθύνη της δουλειάς που κάνουν» οι οίκοι, ωθούμενος από την «αρκετά γρήγορη υποβάθμιση» της Ελλάδας. Ο ίδιος δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να συσταθεί ένας ευρωπαϊκός οίκος αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των χωρών.

«Θα μπορούσε να είναι χρήσιμος», ανέφερε σχετικά η καγκελάριος της Γερμανίας, Άγκελα Μέρκελ, δηλώνοντας: «θα πιέσουμε για τη δημιουργία ενός οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης στην Ευρώπη, ώστε να γίνουν οι ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές πιο σταθερές και ανθεκτικές». Η ίδια, βέβαια, δεν παρέλειψε ακόμη μια φορά να δεσμευθεί για την τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, ώστε να διασφαλίζουν μεγαλύτερη δημοσιονομική πειθαρχία στην Ευρωζώνη.

Ύστερα από ερώτηση του ευρωβουλευτή της ΝΔ, Γιώργου Παπαστάμκου, ο οποίος διεκδικεί να θεσπιστεί αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο, η Κομισιόν δημοσιοποίησε τον κατάλογο με τους οίκους αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην ΕΕ. Όπως προκύπτει από πρόσφατη προκαταρκτική έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ρυθμιστικών Αρχών των Αγορών Κινητών Αξιών (ΕΡΑΑΚΑ), έχουν την έδρα τους σε τρίτη χώρα και ασκούν δραστηριότητα στην ΕΕ μέσω θυγατρικών εταιρειών οι εξής οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας:

– Standard and Poor’s / Με έδρα στις ΗΠΑ και θυγατρικές στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

– Moody’s / Με έδρα στις ΗΠΑ και θυγατρικές στην Κύπρο, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

– Fitch / Με έδρα στις ΗΠΑ αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο και θυγατρικές στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Πολωνία και την Ισπανία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει πως δεν διαθέτει επικαιροποιημένη εμπεριστατωμένη ανάλυση των μεριδίων αγοράς που κατέχουν οι παραπάνω οίκοι. Επίσης, σημειώνει ότι τα κράτη – μέλη έχουν αρχίσει να θεσπίζουν εθνικούς κανόνες προκειμένου να επιτρέπεται η άσκηση εποπτείας από τις αρμόδιες αρχές.

Επικριτική στάθηκε απέναντι στους οίκους αξιολόγησης η υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Κριστίν Λαγκάρντ, λέγοντας -στην εφημερίδα Le Monde- ότι «έριξαν λάδι στη φωτιά» της ελληνικής κρίσης χρέους. Ως εκ τούτου, υπερασπίστηκε τη διενέργεια μεγαλύτερου ελέγχου στον τρόπο λειτουργίας τους, ζητώντας «να διασφαλιστεί ότι τηρούν τους κανόνες». Η Γαλλία, όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ασκούν κριτική στους τρεις οίκους οι οποίοι -υποβαθμίζοντας την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας- επέφεραν πλήγμα στις αγορές το τελευταίο διάστημα.

Ενδεικτική του ρόλου που διαδραματίζουν οι συγκεκριμένες εταιρείες, πρόσφατη αναφορά της Γερουσίας στις ΗΠΑ καταδεικνύει ότι οι Moody’s και Standard & Poor’s «επέτρεψαν στη Wall Street να επηρεάζει τις αναλύσεις τους, την ανεξαρτησία τους και την αξιοπιστία τους». Είναι χαρακτηριστικό ότι ηλεκτρονικά μηνύματα τα οποία βρήκαν το φως της δημοσιότητας, προκειμένου να περιγράψουν τις ιδιαίτερες σχέσεις που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα σε οίκους αξιολόγησης και τράπεζες, έκαναν λόγο για «σύνδρομο της Στοκχόλμης» (θετικά αισθήματα των ομήρων για τους απαγωγείς τους): «Ήταν τόσο εξαρτημένοι από τα έσοδα που εισέπρατταν από τους μεγάλους πελάτες τους που είχαν το σύνδρομο της Στοκχόλμης, λαμβάνοντάς το ως δημιουργία πελατειακής αξίας».

Ακολουθούν ορισμένα στοιχεία για το ρόλο και την ιστορία των οίκων αξιολόγησης, όπως δημοσιεύονται στην εφημερίδα Ημερησία (03/05/2010):/>

Ο ρόλος των οίκων αξιολόγησης

Οι οίκοι αυτοί αξιολογούν («διαβαθμίζουν») την πιστοληπτική ικανότητα κρατών, επιχειρήσεων και άλλων φορέων που εκδίδουν χρεόγραφα (π.χ. ομολογιακά δάνεια) με στόχο την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές.

Η πιστοληπτική διαβάθμιση αντιστοιχεί στην πιστοληπτική αξιοπιστία, υπολογίζει δηλαδή την ικανότητα κάποιου να αποπληρώσει ένα δάνειο. Επηρεάζει δε άμεσα το επιτόκιο του δανείου, καθώς τα επιτόκια εξαρτώνται από το ρίσκο που συνεπάγεται η συγκεκριμένη επένδυση. Έτσι, ένα ομόλογο χαμηλής διαβάθμισης έχει υψηλό επιτόκιο (απόδοση) προκειμένου να προσελκύσει αγοραστές, αφού το ίδιο αποτελεί ούτως ή άλλως μια επισφαλή επένδυση. Αντιστρόφως, ένα ομόλογο υψηλής διαβάθμισης (π.χ. με αξιολόγηση AAA) προσφέρει μικρότερο επιτόκιο, αφού η επένδυση θεωρείται πολύ χαμηλού ρίσκου.

Κάθε οίκος αξιολόγησης έχει αναπτύξει το δικό του σύστημα διαβάθμισης για τους δανειζόμενους του Δημοσίου αλλά και για τις επιχειρήσεις. Η Fitch Ratings ανέπτυξε ένα σύστημα αξιολόγησης το 1924 που υιοθέτησε και η Standard & Poor’s. Το σύστημα αξιολόγησης της Moody’s είναι λίγο διαφορετικό. Μάλιστα, η Moody’s υποστηρίζει πως οι διαβαθμίσεις της ενσωματώνουν μια θεμελιωδώς ανώτερη προσέγγιση, που δεν αντικατοπτρίζει μόνο την πιθανότητα χρεοκοπίας αλλά και τη σοβαρότητα της ζημίας σε περίπτωση χρεοκοπίας.

Η Fitch Ratings και η Standard & Poor’s χρησιμοποιούν ένα σύστημα γραμμάτων, από το «AAA» (που δίδεται στους πλέον αξιόπιστους δανειολήπτες, που δεν παρουσιάζουν προβλέψιμο ρίσκο σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές πληρωμές τόκων και κεφαλαίου) μέχρι το «D» (που δίδεται στους δανειολήπτες που έχουν ήδη αφήσει ακάλυπτες κάποιες υποχρεώσεις).

Η Moody’s ακολουθεί ένα σύστημα γραμμάτων και αριθμών, από το «Aaa» (για τους ποιοτικότερους τίτλους, με τον μικρότερο βαθμό ρίσκου), μέχρι το «C» που είναι και η χαμηλότερη διαβάθμιση που προβλέπει ο οίκος.

Στοιχεία και αριθμοί

*Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s ιδρύθηκε το 1909 από τον Τζον Μούντι.

*Αντιστοίχως, ο οίκος Fitch ιδρύθηκε από τον Τζον Νόουλς Φιτς το 1913.

*Ο οίκος Standard & Poor’s είναι ο γηραιότερος όλων, καθώς η ιστορία του ξεκινά το 1860, από τον Χένρι Βάρνομ Πουρ. Ωστόσο, με τη σημερινή μορφή του υφίσταται από το 1941, μετά τη συγχώνευση του οικονομικού εκδοτικού οίκου Poor’s με τη Standard Statistics Bureau, που εξέδιδε ημερήσιους δείκτες για ενενήντα μετοχές που ο ιδρυτής της, Λούθερ Λι Μπλέικ, είχε αρχίσει να παρακολουθεί από το 1906.

*Η Fitch είναι ο μικρότερος οίκος αξιολόγησης από τους «τρεις μεγάλους», καλύπτοντας πιο περιορισμένο μερίδιο της αγοράς από την S&P και τη Moody’s.

*Η Standard & Poor’s καταρτίζει και παρακολουθεί και τους χρηματιστηριακούς δείκτες S&P, ενώ εκδίδει μια μεγάλη γκάμα χρηματοοικονομικών και επενδυτικών εκθέσεων.