Η Ρουάντα έχει εθνική ασφάλιση υγείας εδώ και 11 χρόνια. Από αυτήν καλύπτεται το 92% του έθνους. Την ίδια ώρα τα ασφάλιστρα είναι 2 δολάρια το έτος. Το παράδοξο δεν είναι δύσκολο να το αναγνωρίσει κανείς. Ένα από τα φτωχότερα έθνη του πλανήτη ασφαλίζει περισσότερους από τους πολίτες του σε σχέση με τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου.

Για 2 δολάρια το χρόνο, ωστόσο, η ιατρική κάλυψη που παρέχει η Ρουάντα απέχει παρασάγγας από το ιδανικό. Ωστόσο, καλύπτει τα βασικά και είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις βασικές αιτίες θανάτου. Διάρροια, πνευμονία, ελονοσία, υποσιτισμό και μολυσμένες πληγές.

Τα τοπικά κέντρα υγείας έχουν συνήθως όλα τα φάρμακα που βρίσκονται στη λίστα βασικά φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας – τα περισσότερα είναι αντίγραφα γνωστών φιρμών φαρμάκων – ενώ υπάρχουν εργαστήρια για τις εξετάσεις ρουτίνας, δηλαδή εξετάσεις αίματος, ούρων καθώς και διαγνωστικές της φυματίωσης και της ελονοσίας.

Επιπλέον οι γυναίκες μπορούν πια να γεννούν με την παρουσία νοσοκόμας ενώ σε περίπτωση επιπλοκής μπορούν να μεταφερθούν σε ένα νοσοκομείο για να έχουν ιατρική επίβλεψη. Όλο και πιο πολλές είναι μάλιστα οι γυναίκες που επιλέγουν εξ’ αρχής να γεννήσουν σε νοσοκομείο.

Από τότε που εισήχθη το σύστημα εθνικής ασφάλισης – είναι γνωστή ως αλληλασφάλιση υγείας – το μέσο προσδόκιμο της ζωής έχει αυξηθεί στα 52 από τα 48 χρόνια, παρά τη συνεχιζόμενη επιδημία του AIDS, που μαστίζει την περιοχή. Σύμφωνα με τον Γραμματέα του υπουργείο Υγείας της Ρουάντα μάλιστα οι θάνατοι κατά τον τοκετό και από ελονοσία έχουν μειωθεί απότομα.

Την ίδια στιγμή βέβαια, πράγματα που θεωρούνται ρουτίνα σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα ο μαγνητικός τομογράφος ή το μηχάνημα της αιμοκάθαρσης δεν είναι διαθέσιμα στη Ρουάντα. Ο καρκίνος, τα εγκεφαλικά και τα καρδιακά επεισόδια είναι συχνές αιτίες θανάτου. Ολόκληρη η χώρα, με πληθυσμό 9,7 εκατομμύρια, έχει έναν νευροχειρουργό και τρεις καρδιολόγους.

Σε γενικές γραμμές γίνονται κάποιες χειρουργικές επεμβάσεις όμως ο χρόνος αναμονής μπορεί να είναι ολόκληρες εβδομάδες. Μερικοί τυχεροί ασθενείς που χρειάζονται κάποια δύσκολη επέμβαση χειρουργούνται δωρεάν από ομάδας γιατρών που επισκέπτονται τη χώρα από τις ΗΠΑ, την Κούβα, την Αυστραλία και αλλού. Ωστόσο, οι γιατροί δεν είναι πάντα κοντά. Περιστασιακά, το υπουργείο Υγείας πληρώνει για κάποιον ασθενή προκειμένου να μεταφερθεί στο εξωτερικό – Κένυα, Νότια Αφρική, Ινδία – για να ακολουθήσει κάποια θεραπεία.

Ένα έθνος πάντως δεν μπορεί να προσφέρει έστω κι αυτά με 2 δολάρια το χρόνο. Τουλάχιστον όχι χωρίς εξωτερική βοήθεια. Η φιλανθρωπική οργάνωση για την υγεία της Βοστώνης, Partners in Health, διοικεί δύο αγροτικά νοσοκομεία καθώς κι ένα δίκτυο μικρότερων κλινικών στη Ρουάντα. Το δικό της κόστος, για τις περιοχές που εξυπηρετεί ανέρχεται σε 28 δολάρια το άτομο.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Tropical Medicine & International Health, οι συνολικές δαπάνες υγείας στη Ρουάντα ανέρχονται περίπου σε 307 εκ. δολάρια το χρόνο. Το 53% περίπου προέρχεται από ξένες χορηγίες, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων από τις ΗΠΑ. Ένα από τους οργανισμούς που στηρίζει το σύστημα υγείας της Ρουάντα είναι το Παγκόσμιο Ταμείο για την Καταπολέμηση του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας. Ο οργανισμός πληρώνει τα ασφάλιστρα περίπου 800.000 πολιτών της Ρουάντα η οποία, σύμφωνα με επίσημες αξιολογήσεις, κατατάσσεται στους φτωχότερους των φτωχών.

Το να πληρώνουν όλοι οι Ρουαντέζοι αποτελεί μέρος του φιλόδοξου σχεδίου του προέδρου Καγκάμε να ωθήσει το λαό του προς μεγαλύτερη αυτοδυναμία και με λίγη τύχη σε μεγαλύτερη ευημερία. Η χώρα έχει καθαρούς δρόμους και μικρή εγκληματικότητα ενώ μία φορά το μήνα κάθε πολίτης προσφέρει κοινωφελή εργασία, όπως για παράδειγμα η φύτευση δέντρων. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις προασπίζονται ενώ ο Καγκάμε είναι αμείλικτος με τους διεφθαρμένους αξιωματούχους. Οι επικριτές του υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι στο όνομα της καταστολής καταστάσεων που θα μπορούσαν να αναβιώσουν το μίσος που γέννησε τη γενοκτονία του 1994, καταλήγει να καταστέλλει σε μεγάλο βαθμό την φυσιολογική πολιτική διαφωνία.

Αναφορικά με το σύστημα υγείας της χώρας πάντως, ένα πιο πρακτικό εμπόδιο είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ρουαντέζοι είναι τόσο φτωχοί που τους φαίνεται αδιανόητο να πληρώσουν για κάτι που μπορεί να μην τους χρειαστεί. Συχνά οι άνθρωποι που πληρώνουν τα 2 δολάρια και δεν αρρωσταίνουν όλο το χρόνο ζητούν τα χρήματά τους πίσω. Επίσης τα δολάρια για καισαρική τομή είναι πάρα πολλά για ανθρώπους που ζουν από την καλλιέργεια φασολιών και γλυκοπατατών. Επιπλέον υπάρχει το ζήτημα ότι φτωχοί και πλουσιότεροι πληρώνουν το ίδιο ποσό.

«Είναι παρανοϊκό το γεγονός ότι η μητέρα μου πληρώνει το ίδιο με τη γυναίκα που της καθαρίζει το σπίτι» υποστηρίζει ο ίδιος ο γραμματέας του υπουργείου υγείας. «Ο νόμος αυτός πρέπει να αλλάξει». Πρόσθεσε πάντως πως η Ρουάντα είναι σε θέση να προσφέρει στις ΗΠΑ ένα μάθημα σχετικά με την ασφάλιση υγείας: «Αλληλεγγύη. Δεν μπορείτε να είστε ευτυχείς ως κοινωνία, αν δεν αυτοοργανωθείτε, ώστε οι άνθρωποι να μην πεθαίνουν από την πείνα».