Η Αιγύπτια Άλια Έλμαχντυ έγινε το σύμβολο της αραβικής άνοιξης όταν ανέβασε μια γυμνή της φωτογραφία στο facebook. Μετά από αυτή την κίνηση η νεαρή φοιτήτρια από το Κάιρο δέχθηκε απειλές για τη ζωή της, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να μετακομίσει στην Σουηδία. Επιμέλεια Νικολέττα Ρούσσου.

Ads

 
Για τα τελευταία 2 χρόνια η Έλμαχντυ είναι μια κυνηγημένη γυναίκα καθώς ανέβασε στο ίντερνετ μια φωτογραφία στην οποία φοράει μόνο καλσόν, παπούτσια και ένα λουλούδι στα μαλλιά. Η νεαρή κοπέλα είναι αναγκασμένη να ζει σε ένα απομονωμένο χωριό στη Σουηδία και να είναι πάντα σε ετοιμότητα να φύγει οποιαδήποτε στιγμή αν νιώσει ότι κινδυνεύει.
 
Η εικόνα αυτή έγινε το σύμβολο της αραβικής άνοιξης. Η Αιγύπτια ακτιβίστρια έγινε σταρ για εβδομάδες, με το να είναι άγνωστο το κατά πόσο ενδιαφερόταν ο κόσμος όντως γα τα φεμινιστικά της κίνητρα. Πολλοί έκαναν λόγο για μια κίνηση διαμαρτυρίας για τις απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι γυναίκες στις μουσουλμανικές χώρες, ανάγοντας τη νεαρή σε ηρωίδα, ενώ ο ισλαμικός κόσμος μίλησε για μια πόρνη με μηδαμινό σεβασμό προς τους κανόνες του Ισλάμ. Ένας ακραίος Ισλαμιστής πρότεινε την κατάργηση της αιγυπτιακής της υπηκοότητας. 
 
Ποια είναι η Άλια Έλμαχντυ;
 
Σύμφωνα με συνέντευξή της στη Spiegel η Άλια Έλμαχντυ είναι μια κοπέλα που μεγάλωσε με αυστηρούς γονείς και σύμφωνα με τα μουσουλμανικά πρότυπα. Μολονότι οι γονείς της δεν ήταν ιδιαίτερα θρησκόληπτοι της είχαν θέσει αυστηρούς κανόνες γα την ανατροφή της, με αποτέλεσμα όπως λέει η ίδια να αισθάνεται ότι πνίγεται στο ίδιο της το σπίτι. “Ο πατέρας μου με χτυπούσε από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου πολλές φορές χωρίς λόγο, ενώ η μητέρα μου αρκούνταν στο να του επισημάνει να μην με τραυματίσει πολύ σοβαρά.”, τόνισε η Έλμαχντυ. Οι γονείς της μετά το σχολείο την έκλειναν στο σπίτι και δεν της επέτρεπαν να βγει διότι φοβόντουσαν ότι θα χάσει την παρθενιά της, τακτική που ακολούθησαν ακόμα και όταν η νεαρή κοπέλα πέρασε στο πανεπιστήμιο.
 
Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό όπου όταν η μητέρα της ήθελε να ελέγχει αν ο παρθενικός της υμένας εξακολουθούσε να είναι άθικτος η Έλμαχντυ άρπαξε ένα μαχαίρι και απείλησε ότι θα φύγει από το σπίτι.
 
Οι γονείς της, τής είχαν καταστήσει σαφές ότι μια τίμια γυναίκα δεν φοράει στενά ρούχα, λουλούδια στα μαλλιά, ούτε κραγιόν ενώ δεν αφήνει να φαίνεται ακάλυπτο κάποιο σημείο του κορμού της. Έτσι θέλοντας να κάνει την επανάσταση της πήρε την φωτογραφική της μηχανή έβγαλε τα ρούχα της φόρεσε κάλτσες και κόκκινο κραγιόν και ένα λουλούδι στα μαλλιά και πόζαρε. Στην αρχή είπε ότι το έκανε για τον εαυτό της, ως μια σιωπηρή διαμαρτυρία κατά των γονιών της. 
 

Απελευθέρωση και λογοκρισία
 
Μια μέρα η Έλμαχντυ πήγε στο πανεπιστήμιο έχοντας μαζί της ένα σάκο με ρούχα, έφυγε στη μέση του μαθήματος και πήρε το λεωφορείο και πήγε στο κέντρο του Καίρου. Ήξερε ότι δεν θα γυρνούσε ποτέ σπίτι. Στην  αρχή συγκατοίκησε με μια φίλη της και μετά με έναν άντρα. Η νεαρή φοιτήτρια έλαβε μέρος στις διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα το 2011, βιώνοντας την προσωπική της απελευθέρωση παράλληλα με την εξέγερση της χώρας της. Για αυτήν, αυτά τα 2 ήταν αλληλένδετα. Κάπου εκεί άρχισε και η κακοτυχίες της.
 
Τον Οκτώβριο του 2011 αποφάσισε να ανεβάσει στην προσωπική της ιστοσελίδα στο facebook μία από τις γυμνές φωτογραφίες που είχε τραβήξει. Εντούτοις το facebook έχοντας απαγορεύσει την ανάρτηση φωτογραφιών που περιέχουν γυμνό την διέγραψε ύστερα από λίγες ώρες, γεγονός που δεν πτόησε την Έλμαχντυ, καθώς την ανέρτησε στο blog της.
 
Οι πόλεμοι χρειάζονται κάποια σύμβολα τα οποία θα απαναθατιστούν και θα μείνουν στην ιστορία, προκαλώντας δυνατά αισθήματα στον κόσμο όπως είναι ο φόβος ή η ελπίδα. Σε αντίθεση όμως με την εικόνα ανθρώπων όπως είναι το μικρό κορίτσι που τρέχει γυμνό μετά την επίθεση στο Βιετνάμ, η Έλμαχντυ δεν είναι θύμα, ενώ έβγαλε την φωτογραφία με δική της πρωτοβουλία. Η φωτογραφία αυτή έκανε το γύρο του κόσμου, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Οι συμμετέχοντες στα επεισόδια της αραβικής άνοιξης κράτησαν τις αποστάσεις τους, πιστεύοντας ότι πρόκειται για μια προσωπική επαναστατική ενέργεια μιας καταπιεσμένης νεαρής γυναίκας. Η Δύση ευθύνεται για τις διαστάσεις που έλαβε η ανάρτηση της επίμαχης φωτογραφίας, καθώς υποστήριξε ότι τα επεισόδια και οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι ο πρόδρομος μιας πραγματικής επανάστασης και της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας και με αποτέλεσμα η φωτογραφία να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.
 
Η παγκόσμια προβολή που είχε η φωτογραφία έκανε ορισμένους εξτρεμιστές να απειλήσουν την Έλμαχντυ, καθώς η ίδια ενθάρρυνε άλλες γυναίκες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της. Όπως είχε τονίσει και η ίδια σε συνέντευξη της στο CNN  “Είναι απαραίτητο να ξεσπάσει μια κοινωνική εξέγερση για να αλλάξει η θέση της γυναίκας στην Αίγυπτο”. Εντούτοις οι απειλές κατά της ζωής της εντάθηκαν, με 2 άντρες να έχουν προβεί και σε επίθεση κατά της Έλμαχντυ. Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν την κοπέλα στην αυτοεξορία σε ένα απομονωμένο μέρος στη Σουηδία.
 
Ισλάμ, γυναίκες και Δύση
 
Ο ρόλος των γυναικών είναι το πιο κρίσιμο σημείο διαφωνίας μεταξύ Μουσουλμάνων και του υπόλοιπου κόσμου. Κάποιοι ευσεβείς μουσουλμάνοι ανησυχούν ότι οι γυναίκες τους θα επηρεαστούν από τη δυτική κουλτούρα και θα γίνουν όπως η τραγουδίστρια Miley Cyrus. Από την άλλη πλευρά οι άνθρωποι στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες βλέπουν την Αίγυπτο με ανησυχία, διότι πιστεύουν ότι είναι καθήκον τους να διασώσουν την καταπιεσμένη γυναίκα που φοράει μπούργκα ή μαντίλα από την ανδροκρατούμενη κοινωνία.
 
Η σύγκρουση μεταξύ των πολιτισμών διεξάγεται με διαμάχες για θέματα όπως είναι  η απαγόρευση της μαντίλας στις γερμανικές σχολικές αίθουσες, της μπούργκας στη Γαλλία, καθώς και των ψηλοτάκουνων παπουτσιών στο Αφγανιστάν ή η κατάργηση του δικαιώματος των γυναικών στην οδήγηση  στη Σαουδική Αραβία. Στο Πακιστάν, οι Ταλιμπάν πυροβόλησαν την Malala Γιουσαφζάι, στο κεφάλι, γιατί είχε αγωνιστεί για το δικαίωμα των κοριτσιών να πάνε στο σχολείο. Η Ολλανδή ακτιβίστρια και πολιτικός Ayaan Hirsi Ali ζει υπό αστυνομική προστασία, επειδή επέκρινε τη βία κατά των γυναικών από μουσουλμάνους άνδρες σε μια ταινία μικρού μήκους.
 
Και τώρα μουσουλμάνοι κήρυκες του μίσους έχουν επίσης θέσει ως στόχο τους την Άλια Έλμαχντυ. Ένα άτομο έγραψε στο διαδίκτυο: «Το σώμα της θα πρέπει να καεί στην κόλαση.”
 
Η παραδειγματική τιμωρία της Άλια Έλμαχντυ
 
Ένας από τους άνδρες που κατηγορούν την Έλμαχντυ για ασέβεια της ισλαμικής θρησκείας είναι ο Μαχμούντ Αμπντούλ Ραχμάν, ένας 32χρονος δικηγόρος που εργάζεται ως λογιστής στο αιγυπτιακό υπουργείο Οικονομικών.
 
“Ήμουν λυπημένος όταν είδα την Άλια γυμνή για πρώτη φορά», λέει ο Ραχμάν. Όταν βρήκε ένα βίντεο στο διαδίκτυο την περασμένη άνοιξη στο οποίο στεκόταν γυμνή μπροστά από την αιγυπτιακή πρεσβεία στη Στοκχόλμη, κρατώντας ένα Κοράνι μπροστά από τα γεννητικά της όργανα, ο Rahman ήξερε ότι ήταν καθήκον του προς τον Θεό να αναλάβει δράση. Έγραψε μια επιστολή προς τον Αιγύπτιο Γενικό Εισαγγελέα, ζητώντας να ασκηθούν κατηγορίες κατά της Έλμαχντυ, που έβαλε το Κοράνι μπροστά στο γυμνό της σώμα. Έγραψε: «Ζητώ Εξοχότατε να προβείτε σε όλες τις νόμιμες ενέργειες για να της στερήσετε την αιγυπτιακή της ιθαγένεια.” Το επόμενο πρωί, ο Rahman πήγε στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα και κατέθεσε την καταγγελία του. Δεν έχει λάβει απάντηση ακόμα και δεν ξέρει αν το έγγραφο του θα οδηγήσει σε δίκη.
 
Ο Rahman υποστηρίζει ότι η Έλμαχντυ πρέπει να τιμωρηθεί  αυστηρά εφ’ όσον φοβάται ότι αν δεν γίνει έτσι, οι κόρες του θα μπορούσαν να μιμηθούν τη δράση της  μία ημέρα.
 
Οι θέσεις των δύο είναι ασυμβίβαστες. Η Έλμαχντυ επικαλείται την προσωπική ελευθερία της και την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο Ραχμάν επικαλείται τον Θεό. Ίσως θα ήταν πιο εύκολο για την Έλμαχντυ να ήξερε ότι ο Ραχμάν έχει ξεκινήσει προσωπικό πόλεμο, ενώ το «Κόμμα του Φωτός,« έλαβε περίπου το ένα τέταρτο των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές της χώρας πριν από περίπου ένα χρόνο. Φαίνεται πως η Έλμαχντυ δεν θα αλλάξει τις παραδόσεις αιώνων  με γυμνές φωτογραφίες.
 

Αναζητώντας ένα σκοπό
 
Μετά την φυγή της από την Αίγυπτο, η Έλμαχντυ έκανε αίτηση για πολιτικό άσυλο στη Σουηδία, όπου μετά βίας βγαίνει από το διαμέρισμά της. Οι κουρτίνες της είναι μονίμως κλειστές και κάθε φορά που άκουει έναν δυνατό θόρυβο, φοβάται ότι οι διώκτες της έχουν έρθει να της επιτεθούν. Καθισμένη πίσω από κλειστές κουρτίνες της, αναρωτιέται τι μέλλει γενέσθαι. Εκείνη δεν έχει πλέον οικογένεια, δεν είναι πλέον φοιτήτρια, δεν έχει δουλειά ή κάποιον στον οποίο να απευθυνθεί. Δεν έχει φίλους στη Σουηδία. Ο φίλος της, τον οποίο βλέπει μόνο περιστασιακά, ζει στη Νορβηγία. Η ζωή της είναι υπό κατάρρευση.
 
Θα ήταν κατανοητό για την Έλμαχντυ να αλλάξει το όνομά της και να προσπαθήσει να ξεχάσει το παρελθόν. Αντ ‘αυτού, αποφάσισε να κάνει το αντίθετο. Εντάχθηκε στην ομάδα Femen, η οποία έχει βάση την Ουκρανία και αγωνίζεται ενάντια στη θρησκεία και της φυλετικής ανισότητας. Οι γυναίκες της Femen έγιναν διάσημες για τις διαμαρτυρίες που έκαναν γυμνόστηθες.
 
Η Έλμαχντυ ένωσε τις γυναίκες Femen σε γυμνόστηθη διαμαρτυρία για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη Ρωσία. Σε μια άλλη περίπτωση, μπήκε κρυφά σε ένα τζαμί της Στοκχόλμης μεταμφιεσμένη με μια μπούρκα, και έβγαλε τα ρούχα της, ενώ οργάνωσε μια διαμαρτυρία κατά της Σαρία. Η Έλμαχντυ είχε μάθει ότι μόνο μια μικρή ομάδα ανθρώπων γνώριζε για αυτές τις διαμαρτυρίες, γεγονός που την έκανε να αισθάνεται ασφαλής από τους διώκτες της. Κάποτε, οι ακτιβιστές Femen έβαλαν φωτιά σε μια σημαία. Η Έλμαχντυ δήλωσε: «Εγώ δεν σέβομαι τη θρησκεία, αν είναι υπέρ του μισογυνισμού.”
 
Όταν δημοσίευσε τη γυμνή φωτογραφία της, το 2011, ήταν δύσκολο να υποστηρίξει κανείς την Elmahdy, επειδή κανείς δεν ήξερε τι πρεσβεύει. Σήμερα, είναι το ίδιο δύσκολο διότι φαίνεται να αγωνίζεται για τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα: για τους ομοφυλόφιλους, για το μίσος του Ισλάμ, για το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, αλλά και ενάντια στο δικαίωμα στην ελεύθερη άσκηση της θρησκείας. Η Elmahdy φαίνεται να έχει χάσει το δρόμο της στη σύγκρουση μεταξύ των πολιτισμών.
 
Μια ημέρα του φθινοπώρου το 2013, η Έλμαχντυ εμφανίσθησε σε μια έκθεση βιβλίου στη σουηδική πόλη του Γκέτεμποργκ, που φυλασσόταν από φρουρούς ασφαλείας Υπήρξε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με μια μικρή σκηνή στην οποία τέσσερις γυναίκες μίλησαν για το φεμινισμό. Ο συντονιστής ρώτησε αν τα γυμνά στήθη θα μπορούσαν να κρύβουν το πραγματικό μήνυμα. Η Έλμαχντυ πήρε το λόγο, σήκωσε το πουλόβερ της και στάθηκε γυμνόστηθη μπροστά από τον συντονιστή και το κοινό. Τα μέλη του ακροατηρίου πήραν τα smartphones τους και τράβηξαν φωτογραφίες. «Το σώμα είναι απλώς ένα σύμβολο» είπε η Έλμαχντυ στον συντονιστή.
 

Οι υποστηρικτές της Έλμαχντυ την σέβονται, πάνω από όλα για το θάρρος της, αλλά ίσως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε τι έχει πετύχει με τις διαμαρτυρίες της. Στην Αίγυπτο, μερικοί άνδρες τώρα συγχέουν τον φεμινισμό με τις γυμνές φωτογραφίες. Υπάρχουν φεμινίστριες στην Αραβία που λένε ότι η Έλμαχντυ έχει κάνει περισσότερο κακό παρά καλό για την ισότητα των γυναικών στην Αίγυπτο. Στη Σουηδία, οι φορείς του τεμένους υπέβαλαν μήνυση εναντίον της για παραβίαση της δημοσίας αιδούς, ενώ οι επισκέπτες της έκθεσης βιβλίου έφυγαν με σουβενίρ φωτογραφίες μιας γυμνόστηθης γυναίκας. Πιθανόν να υπάρχει μόνο ένα άτομο που αντλεί τουλάχιστον κάποιο όφελος από τις γυμνές φωτογραφίες της Έλμαχντυ: Η ίδια η Έλμαχντυ.
 
Όταν ρωτήθηκε σχετικά με το ποιο είναι το μήνυμά που στέλνει στους Αιγυπτίους, όπως ο Rahman απάντησε: «Η Αίγυπτος δεν είναι η χώρα σας, ποιοι είστε εσείς για να αποφασίσετε, ποιος παίρνει την ιθαγένεια»
 
Ίσως η Έλμαχντυ δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την επίτευξη κάποιου συγκεκριμένου αποτελέσματος με τη διαμαρτυρία της. Στόχος της ήταν να στείλει ένα μήνυμα στους γονείς της. Η γυμνή φωτογραφία της Έλμαχντυ λέει : Είμαι ακόμα ζωντανή.
Σε ερώτηση αν έχει μετανιώσει που τράβηξε τη φωτογραφία η ίδια απάντησε όχι, διότι διαφορετικά δεν θα ήταν αυτή που είναι.
 
Ωστόσο σε αντίθεση με φωτογραφία του παιδιού από το Βιετνάμ, η πράξη της Έλμαχντυ δεν θα παραμείνει στη συλλογική μνήμη του κόσμου. Η συμβολική δύναμη της εικόνας θα εξασθενήσουν σταδιακά. Η φωτογραφία δεν έχει αλλάξει τίποτα – ούτε το Ισλάμ, ούτε την Αίγυπτο, ούτε την πόλη του Καΐρου ούτε ακόμη και τους γονείς της. Μετά από λίγο καιρό, το γυμνό στήθος της δεν θα σημαίνει τίποτα περισσότερο.