Η ηχηρή νίκη του Αλμπέρτο Φερνάντες και της συμμαχίας με την κεντροαριστερή πρώην πρόεδρο Κριστίνα Φερνάντες Κίρχνερ στις προκριματικές εκλογές της 11ης Αυγούστου, που θεωρήθηκαν πρόβα τζενεράλε των προεδρικών εκλογών του Οκτωβρίου, προκάλεσε σοκ σε πολλούς νεοφιλελεύθερους αλλά και στις αγορές.

Ο κεντροαριστερός Φερνάντες -υποψήφια αντιπρόεδρος του οποίου είναι η πρώην πρόεδρος Κριστίνα Κίρχνερ- συγκέντρωσε το 47,6% των ψήφων, ενώ η συμμαχία του νεοφιλελεύθερου προέδρου Μαουρίσιου Μάκρι περιορίστηκε στο 32% των ψήφων.

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν αμέσως στο αποτέλεσμα. Την επόμενη κιόλας μέρα, στο άνοιγμα του χρηματιστηρίου της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Λατινικής Αμερικής, ο δείκτης κατρακύλησε με απώλειες άνω του 10%, προτού καταρρεύσει κατά 30% και το πέσο κατακρημνίστηκε, με πολλά ανταλλακτήρια συναλλάγματος να σταματήσουν να ανταλλάσσουν δολάρια. Το πέσο έχασε πάνω από το 20% της αξίας του και το αργεντίνικο χρηματιστήριο έχασε πάνω από το 30% της κεφαλαιοποίησής του.

«Μια ρήξη στις πολιτικές αποφάσεις (της επόμενης κυβέρνησης της Αργεντινής) αποτελεί πλέον το πιθανότερο σενάριο» επισημάνθηκε σε ανακοίνωση της τράπεζας JP Morgan για να εξηγήσει την ανησυχία των αγορών. «Ναι, η Αργεντινή είναι μια μικρή οικονομία. Ωστόσο, το τελευταίο πράγμα που θέλουν να δουν οι παγκόσμιες αγορές είναι άλλη μια φιλική προς τις αγορές κυβέρνηση να υποχωρεί μπροστά στον λαϊκισμό και/ή τη γεωπολιτική», σχολίασε ο Μάικλ Έβρι, αναλυτής στη Rabobank.

Πέντε μέρες μετά τις προκριματικές εκλογές και τη διαφαινόμενη οριστική νίκη του Φερνάντες, οι οίκοι αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας Fitch Ratings και Standard & Poor’s υποβάθμισαν το αξιόχρεο της Αργεντινής, επικαλούμενοι την κατ’ αυτούς μεγαλύτερη πιθανότητα κήρυξης στάσης πληρωμών έπειτα από το αποτέλεσμα.

Έτσι, το εύρος της νίκης του Φερνάντες ερμηνεύθηκε από παράγοντες των αγορών ως ένδειξη ότι οδεύει να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές της 27ης Οκτωβρίου από τον πρώτο γύρο και πιθανόν να βάλει τέλος στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και τις πολιτικές λιτότητας εντός των ορίων του προγράμματος στήριξης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Όσο για την κυβέρνηση του Μάκρι είχε ήδη την πρώτη σοβαρή απώλεια, με την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών, Νικολάς Ντουχόβνε.

Η δεύτερη κατάρρευση της Αργεντινής

Όταν το 2003, μετά από μια βαθιά παρατεταμένη κρίση, ανέλαβε την εξουσία, το ζεύγος Κίρχνερ κατάφερε να σταθεροποιήσει την οικονομία και να λύσει το πρόβλημα του αβάσταχτου εξωτερικού χρέους. Αλλά μετά την εκλογή του το 2015, ο Μάκρι επανέφερε το χάος και εικόνες που θύμιζαν την άτακτη χρεοκοπία της  Αργεντινής το 2001.

Σήμερα στην Αργεντινή, η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση από τον Απρίλιο του 2018, ο πληθωρισμός παραμένει στα ύψη, στο 48%, το ΑΕΠ συρρικνώθηκε στο 2,5%, το δημόσιο χρέος φτάνει στο 100% του ΑΕΠ, ενώ τα αποθεματικά της χώρας μειώθηκαν κατά σχεδόν 4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Τρεισήμισι χρόνια πολιτικών λιτότητας, μετά την εκλογή του Μάκρι ήταν αρκετά για να οδηγήσουν ξανά το 35% των Αργεντίνων να ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.

Όπως εξηγεί ο κοινωνικός επιστήμονας Daniel Ozarow στο Conversation, η κυβέρνηση του Μάκρι επιδείνωσε τα προβλήματα χρέους της χώρας με μεταρρυθμίσεις που εγκατέλειψαν τη χώρα στο έλεος των χρηματοοικονομικών κερδοσκόπων. Βέβαια, το 2015, οι αγορές είχαν βρει στο πρόσωπο του Μουρίσιο Μάκρι, έναν σύμμαχο κι αισθάνθηκαν ανακουφισμένες που είδαν έναν επιχειρηματία να αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Οι Financial Times έγραφαν τότε ότι σηματοδοτούσε «την αρχή μιας νέας πολιτικής εποχής». Ο Μάκρι ζήτησε ξανά οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το οποίο παρείχε το μεγαλύτερο πακέτο «βοήθειας» στην ιστορία του, αξίας 57 δισεκατομμυρίων δολαρίων έναντι ενός σκληρού προγράμματος λιτότητας. Ο ίδιος έδωσε μια μεταφυσική εξήγηση, δηλώνοντας πως είναι «θύμα» του πεπρωμένου της Αργεντινής, που έχει στο γραμμένο της να πέφτει, να σηκώνεται, μέχρι να πέσει ξανά και ξανά.

Το 2017 οι Financial Τimes παρατηρούσαν ότι «η κυβέρνηση της Αργεντινής έχει δανειστεί περισσότερο από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο κράτος των αναδυόμενων αγορών από τότε που ο Μάκρι ανέλαβε καθήκοντα». 

Η νεοφιλελεύθερη συνταγή για την λιτότητα είναι η επιπλέον λιτότητα, σημείωνε η γαλλική Le Monde. Οι περικοπές του προϋπολογισμού του Μάκρι είναι πραγματικά άνευ προηγουμένου. Η διακοπή ή η μείωση των επιδοτήσεων στον τομέα των μεταφορών και της ενέργειας έχει αυξήσει σημαντικά το κόστος ζωής. Ορισμένοι συνταξιούχοι δαπανούν το μισό εισόδημά τους για τους λογαριασμούς φυσικού αερίου. Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε, το ποσοστό της φτώχειας αυξήθηκε, τα έσοδα των εξαγωγέων γεωργικών προϊόντων αυξήθηκαν και βέβαια ο δημόσιος τομέας συρρικνώθηκε αυξάνοντας περαιτέρω τη φτώχεια.

Διαβάστε επίσης

• Ο Μητσοτάκης της Αργεντινής προκαλεί χάος 
• Η Αργεντινή ξανά αντιμέτωπη με την κρίση και το μέλλον της

Ποια ήταν τα μέτρα του νεοφιλελεύθερου Μάκρι; Μείωσε τη φορολογία των επιχειρήσεων από το 35% στο 25%, κατάργησε ή περιόρισε τους φόρους στις εξαγωγές των βασικών αγροτικών προϊόντων που παράγει η Αργεντινή, φοροαπαλλαγές που ζητούσαν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες. Την ίδια στιγμή κατάργησε τους δασμούς στις εισαγωγές των βιομηχανικών αγαθών. Η ιδέα, πίσω από τα μέτρα, ήταν ότι το άνοιγμα στις ξένες αγορές και ο περιορισμός της γραφειοκρατίας θα διευκόλυνε τις ξένες επενδύσεις. Στην πράξη οδήγησε στην απώλεια δισεκατομμυρίων δολαρίων που εισέπραττε προηγουμένως το κράτος.

Επίσης, απέλυσε 10.500 δημοσίους υπαλλήλους, με το επιχείρημα ότι  είχαν προσληφθεί για πολιτικούς λόγους και ότι το δημόσιο είναι αντιπαραγωγικό. Προχώρησε σε δραστικές περικοπές ή και στην κατάργηση της κρατικής επιδότησης στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τις συγκοινωνίες. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μεταξύ του 2016-18 αυξήθηκαν απίστευτα τα τιμολόγια του φυσικού αερίου, του ηλεκτρικού και του νερού.

Τους εννέα πρώτους μήνες της κυβέρνησής του χάθηκαν 120.000 θέσεις εργασίας, φτωχοποιήθηκε ο πληθυσμός και σημείωσε άνοδο η εγκληματικότητα. Στα τέλη του 2017, με τον πληθωρισμό να κλείνει στο 24,8% η κυβέρνηση ανήγγειλε νέες μειώσεις στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και νομοθεσία για «ευέλικτες» μορφές εργασίας. Η οικονομία δεν σταμάτησε να κατρακυλάει και ο πληθωρισμός δεν σταμάτησε να απογειώνεται.

Ο ίδιος ο Μάκρι κατηγορείται για διάφορες υποθέσεις διαφθοράς.  Οι αποκαλύψεις από τα Panama Papers έδειξαν ότι βρισκόταν πίσω από offshore εταιρείες, τις οποίες δεν είχε δηλώσει, ως όφειλε, ούτε το 2007 όταν εκλέχθηκε δήμαρχος του Μπουένος Αιρες, ούτε το 2015 όταν έγινε πρόεδρος, ωστόσο «κοιμάται ήσυχος» σε μια έπαυλη στην πιο αριστοκρατική συνοικία της πρωτεύουσας, η οποία έχει δηλωθεί ως ένα απλό οικόπεδο χωρίς κτίσματα, αξίας 22.000 δολαρίων.

Ποιος είναι ο Αλμπέρτο Φερνάντες

Ο μεταπτυχιακός φοιτητής, ο λέκτορας του συνταγματικού δικαίου και δεινός κιθαρίστας, ο Φερνάντες, εισήλθε για πρώτη φορά στην πολιτική μετά την επιστροφή της Αργεντινής στη δημοκρατία στα μέσα της δεκαετίας του ’80, εργαζόμενος τότε στο υπουργείο Οικονομίας. Ήταν μέλος του μεγάλου κόμματος των Περονιστών, ωστόσο στην πολιτική καριέρα του συνεργάστηκε με κυβερνήσεις από όλο το πολιτικό φάσμα, κι έχει δείξει ότι είναι ένας ευέλικτος και ικανός πολιτικός. Αυτό του επέτρεψε να οικοδομήσει μια οριζόντια σχέση, ως υποψήφιος, με τις πολιτικές δυνάμεις από την κεντροδεξιά και από την κεντροαριστερά, όπως αναφέρει το Conversation.

Δημιούργησε μια νέα κεντροαριστερή συμμαχία τη Frente de Todos (Front for All) που περιλαμβάνει τους κεντροαριστερούς Κιρχνεριστές, αλλά έχει επίσης συγκεντρώσει κι ένα ευρύ φάσμα μη-αριστερών ψηφοφόρων και κομμάτων, που ενώνονται κυρίως λόγω της εναντίωσής τους στον Μάκρι.

Μετά τη νίκη του στις προκριματικές εκλογές προσπαθεί να καθησυχάσει τις αγορές. Σε συνέντευξή πριν λίγες μέρες στην εφημερίδα Clarin, δήλωσε πως η χώρα, υπό τις παρούσες δυνατότητές της, αγκομαχεί για να αποπληρώσει το δάνειό της στο ΔΝΤ και πως εάν εκλεγεί θα επιδιώξει να αναδιαπραγματευθεί τους όρους αποπληρωμής του. «Δεν έχω κανένα πρόβλημα να βοηθήσω τον πρόεδρο Μαουρίσιο Μάκρι να επαναδιαπραγματευθεί με τον τρόπο που προτείνω, όμως έχω μέγα πρόβλημα με το να χρειασθεί να εξηγήσω στο ΔΝΤ που έχει αποτύχει ο πρόεδρος. Αυτά που πρέπει να κάνει, δηλ. ο πρόεδρος», υποστήριξε.

Ο Φερνάντες τονίζει πως χωρίς τη συμφωνία του Μάκρι με το ΔΝΤ για σύναψη δανείου 57 δισεκ. δολαρίων η Αργεντινή δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις πληρωμές της, όμως πρόσθεσε πως οι σχέσεις της χώρας με το χρηματοοικονομικό ίδρυμα θα πρέπει να είναι σχέσεις «σεβασμού» κι όχι «υποτέλειας».

«Θα πρέπει να κατανοήσουμε πως είμαστε ήδη σε συνθήκες χρεοκοπίας τώρα και γι’αυτό τα ομόλογα της Αργεντινής αξίζουν όσο αξίζουν, γιατί ο κόσμος γνωρίζει πως δεν μπορούμε να τα πληρώσουμε. Θα πρέπει να φερθούμε λογικά, κι η λογική επιτάσσει πως η Αργεντινή θα πρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της», δηλώνει ο Φερνάντες στην Clarin.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανακοίνωσε αμέσως μετά ότι «παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς» τη νομισματική και χρηματοπιστωτική κατάσταση στην Αργεντινή και θα στείλει μια αποστολή στο Μπουένος Άιρες «σύντομα». «Παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς στις πρόσφατες εξελίξεις στην Αργεντινή και είμαστε σε συνομιλίες με τις αρχές», δήλωσε ο Τζέρι Ράις, εκπρόσωπος του ΔΝΤ.

Και οι εξελίξεις έπονται και προβλέπονται άκρως ενδιαφέρουσες.