Η απόφαση της Ρωσίας να αποχωρήσει από τη συμφωνία που εγγυάται την ασφαλή διέλευση για τα πλοία που μεταφέρουν ζωτικής σημασίας εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία, έχει πυροδοτήσει σοβαρές ανησυχίες για τον παγκόσμιο εφοδιασμό τροφίμων σε μια εποχή που ο κόσμος ήδη αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη κρίση πείνας.

Οι διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν παρακαλέσει τη Μόσχα να ανακαλέσει την απόφασή της, προειδοποιώντας ότι οποιαδήποτε μείωση των εξαγωγών από την Ουκρανία θα μπορούσε να έχει δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες.

►Διαβάστε επίσης: Ρωσικοί βομβαρδισμοί: Αποκαταστάθηκαν υδροδότηση – ηλεκτροδότηση στο Κίεβο λέει ο δήμαρχος – Χιλιάδες νοικοκυριά χωρίς νερό και ρεύμα στην περιφέρεια

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε τη Δευτέρα, ύστερα από συνομιλίες που είχε με τον Τσέχο πρωθυπουργό Πετρ Φιάλα, ότι το Κίεβο θα συνεχίσει να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα του ΟΗΕ για την ασφαλή εξαγωγή σιτηρών «όπως έχουμε συμφωνήσει» με τα Ηνωμένα Έθνη και την Τουρκία.

Ο δε Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδικάζει την αναστολή από την πλευρά της Ρωσίας της Πρωτοβουλίας της Μαύρης Θάλασσας για τα σιτηρά και προτρέπει τη Μόσχα να ανακαλέσει την απόφασή της.

Υπογραμμίζει επίσης ότι η Ρωσία είναι η μόνη υπεύθυνη για την παγκόσμια κρίση επισιτιστικής ασφάλειας που έχει προκαλέσει από τον απρόκλητο και αδικαιολόγητο επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας και τον αποκλεισμό των ουκρανικών θαλάσσιων λιμανιών.

Η διεθνής έκδοση του αμερικανικού δικτύου του CNN συνοψίζει τις μέχρι στιγμής εξελίξεις στο θέμα.

Τι προβλέπει η συμφωνία για τα σιτηρά;

Η συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έγινε τον Ιούλιο με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας.

Έθεσε σε εφαρμογή μια διαδικασία που εγγυάται την ασφάλεια των πλοίων που μεταφέρουν ουκρανικά σιτηρά, λιπάσματα και άλλα τρόφιμα μέσω ενός ανθρωπιστικού διαδρόμου στη Μαύρη Θάλασσα.

Όπως προβλέπει η συμφωνία, όλα τα πλοία που έρχονται από και προς τα λιμάνια της Ουκρανίας επιθεωρούνται και παρακολουθούνται από διεθνή κλιμάκι που αποτελούνται από αξιωματούχους από τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Τουρκία και τον ΟΗΕ.

Όταν η Ρωσία ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από τη συμφωνία «για αόριστο χρονικό διάστημα», τα υπόλοιπα μέρη ανακοίνωσαν ότι θα συνεχίσουν το πρόγραμμα και τις επιθεωρήσεις χωρίς τη Ρωσία.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε τη Δευτέρα ότι η Άγκυρα είναι αποφασισμένη να προσπαθήσει να κρατήσει ζωντανή την συμφωνία.

Ωστόσο, το Κρεμλίνο προειδοποίησε για τη μη συνέχιση της συμφωνίας. Ερωτηθείς εάν είναι δυνατόν να διατηρηθούν οι αποστολές σιτηρών χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ είπε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ότι χωρίς η Ρωσία να εγγυηθεί την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, «μια τέτοια συμφωνία είναι ανέφικτη».

Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή;

Παρά την απόφαση της Ρωσίας να αποχωρήσει από τη συμφωνία, το Κίεβο ανακοίνωσε ότι 12 πλοία μπόρεσαν να φύγουν από τα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, από το πρωί της Δευτέρας.

Μεταξύ αυτών ήταν το «Ikaria Angel», ένα πλοίο που ναυλώθηκε από το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, φορτωμένο με 30.000 μετρικούς τόνους σιταριού με προορισμό το Κέρας της Αφρικής, το οποίο αυτή τη στιγμή βιώνει μεγάλη επισιτιστική κρίση.

Οι κινήσεις των πλοίων τη Δευτέρα υποδηλώνουν ότι ενώ η Ρωσία δήλωσε ότι αποχωρεί από τη συμφωνία, μέχρι στιγμής δεν έχει επιβάλει εκ νέου πλήρη αποκλεισμό στα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.

Ο ΟΗΕ ανακοίνωσε την Κυριακή ότι τέθηκε σε εφαρμογή σχέδιο για να επιτραπεί σε 16 πλοία να κινηθούν τη Δευτέρα, 12 από τα ουκρανικά λιμάνια και τέσσερα προς την άλλη κατεύθυνση.

Πρόσθεσε ότι υπήρχαν 21 πλοία μέσα ή κοντά στα ουκρανικά λιμάνια χωρητικότητας άνω των 700.000 μετρικών τόνων που επηρεάστηκαν από την ανακοίνωση αποχώρησης της Ρωσίας από τη συμφωνία.

Ωστόσο, Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι δεκάδες πλοία ενδέχεται να παρεμποδιστούν.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η συμφωνία για τα σιτηρά;

Η Ουκρανία διαδραματίζει βασικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά τροφίμων. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η Ουκρανία προμηθεύει τον κόσμο με περίπου 45 εκατομμύρια τόνους σιτηρών κάθε χρόνο. Κατατάσσεται μεταξύ των πέντε κορυφαίων παγκόσμιων εξαγωγέων κριθαριού, καλαμποκιού και σιταριού. Είναι επίσης μακράν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλιελαίου, αντιπροσωπεύοντας το 46% των παγκόσμιων εξαγωγών.

Υπό κανονικές συνθήκες, η Ουκρανία θα εξήγαγε περίπου τα τρία τέταρτα των σιτηρών που παράγει.

Περίπου το 90% αυτών των εξαγωγών είχαν προηγουμένως προλάβει να εξαχθούν δια θαλάσσης από τα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όταν η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου, ουσιαστικά επέβαλε αποκλεισμό στα πλοία που έφευγαν από τα λιμάνια της Ουκρανίας.

Ο αντίκτυπος του πολέμου στις παγκόσμιες αγορές τροφίμων ήταν εξαιρετικά οδυνηρός, ειδικά επειδή η Ουκρανία είναι ένας σημαντικός προμηθευτής σιτηρών στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα.

Ο Οργανισμός Τροφίμων του ΟΗΕ ανέφερε  ότι έως και 47 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να βρεθούν σε «οξεία επισιτιστική ανασφάλεια» λόγω του πολέμου.

Η συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας ήταν μια διέξοδος με τον ΟΗΕ να εκτιμά ότι η μείωση των τιμών των βασικών τροφίμων ως αποτέλεσμα της συμφωνίας εμπόδισε έμμεσα περίπου 100 εκατομμύρια ανθρώπους να οδηγηθούν σε ακραία φτώχεια.

Ο ΟΗΕ πρόσθεσε ότι περισσότεροι από 9,5 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι τροφίμων είχαν εξαχθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας από τότε που τέθηκε σε ισχύ το καλοκαίρι.

Ο Shashwat Saraf, Διευθυντής Έκτακτης Ανάγκης στην Ανατολική Αφρική στη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης, είπε ότι η κατάρρευση της συμφωνίας θα «χτυπήσει περισσότερο όσους βρίσκονται στα πρόθυρα της πείνας (…) ειδικά στην Ανατολική Αφρική όπου πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι ήδη πεινούν  ή σε μέρη όπως η Υεμένη που βασίζεται στη Ρωσία και την Ουκρανία για σχεδόν τις μισές εισαγωγές σιταριού και όπου πάνω από 19 εκατομμύρια οι άνθρωποι χρειάζονται επισιτιστική βοήθεια».

Την Παρασκευή, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε όλες τις πλευρές να ανανεώσουν τη συμφωνία για τα σιτηρά.

Γιατί η Ρωσία αποσύρεται τώρα;

Η συμφωνία επρόκειτο να ισχύσει για τουλάχιστον 120 ημέρες και επρόκειτο να ανανεωθεί στα μέσα Νοεμβρίου.

Το περασμένο Σάββατο, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δήλωσε ότι η Ρωσία παραιτείται από τη συμφωνία λόγω επιθέσεων με drone στην πόλη της Σεβαστούπολης της Κριμαίας.

Η Ρωσία είπε ότι τα συστήματα αεράμυνάς της «απέκρουσαν επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη» στην πόλη το Σάββατο.

Ισχυρίστηκε ότι ένα από τα drones θα μπορούσε να είχε εκτοξευθεί από ένα πολιτικό πλοίο που μετέφερε σιτηρά.

Η Ουκρανία δεν έχει επιβεβαιώσει ότι οι δυνάμεις της επιτέθηκαν στο λιμάνι και η έκταση της ζημιάς στα σκάφη του ρωσικού πολεμικού ναυτικού δεν είναι ακόμη σαφής.

Η Μόσχα κατηγόρησε την Ουκρανία για τις επιθέσεις, αλλά κατηγόρησε επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο ότι βοήθησε το Κίεβο να τις σχεδιάσει.

Η Βρετανία με τη σειρά της κατηγόρησε τη Μόσχα ότι «διαδίδει ψευδείς ισχυρισμούς επικής κλίμακας».

Ο επικεφαλής του γραφείου του Ουκρανού προέδρου κατηγόρησε τη Ρωσία ότι κατασκεύασε «πλασματικές τρομοκρατικές επιθέσεις» στις δικές της εγκαταστάσεις στην Κριμαία και κατηγόρησε τη Μόσχα για «εκβιασμό».

Η Ρωσία είχε απειλήσει εδώ και καιρό ότι θα αποχωρήσει από τη συμφωνία, αφού προηγουμένως είχε διαμαρτυρηθεί ότι η συμφωνία δεν είχε αποφέρει τα υποσχεθέντα οφέλη για τις ρωσικές εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων.

Ως μέρος της συμφωνίας, ο ΟΗΕ και η Ρωσία υπέγραψαν ένα μνημόνιο κατανόησης που αποσκοπούσε στην προστασία των ρωσικών εξαγωγών λιπασμάτων και άλλων γεωργικών προϊόντων από τις επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων.

Ωστόσο, η Ρωσία ισχυρίστηκε την περασμένη εβδομάδα ότι οι εξαγωγές της εξακολουθούσαν να παρεμποδίζονται.

Ενώ η ΕΕ και οι ΗΠΑ συμφώνησαν να εξαιρέσουν αυτές τις εξαγωγές από τα εμπάργκο τους, οι κυρώσεις σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι απαγορεύσεις σε πλοία που συνδέονται με τη Ρωσία σημαίνουν ότι η ικανότητα της Ρωσίας να εξάγει αυτά τα προϊόντα είναι περιορισμένη.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απείλησε την περασμένη εβδομάδα να περιορίσει τις εξαγωγές της Ουκρανίας στην Ευρώπη, ισχυριζόμενος ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν λάμβαναν το δίκαιο μερίδιο των σιτηρών που τους αναλογεί.

Σε δήλωσή του στο CNN, ο ΟΗΕ ανέφερε ότι στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για τα σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα, περίπου το 30% των «σιτηρών και άλλων τροφίμων» έχει φτάσει σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Υπήρξε κάποια άμεση επίπτωση;

Οι τιμές του σιταριού και του καλαμποκιού στις παγκόσμιες αγορές εμπορευμάτων αυξήθηκαν τη Δευτέρα.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σιταριού στο Chicago Board of Trade αυξήθηκαν κατά 5,5%.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού αυξήθηκαν κατά 2,3%, ενώ τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φοινικέλαιου στη Μαλαισία ανέβηκαν επίσης, ανέφερε το Reuters, λόγω των φόβων για τις πιθανές επιπτώσεις στις εξαγωγές ουκρανικού ηλιελαίου.