Στον καπιταλιστικό κόσμο όπου ζούμε, οι περισσότεροι που κοιτούν τα σπίτια της πόλης τους, βλέπουν απλά να περνούν μπροστά από τα μάτια τους χρήματα. Όμως υπάρχει τρόπος να φτιάξουμε έναν κόσμο, όπου η στέγαση δεν θα είναι μόνο εγγυημένη για όλους, αλλά και τα σπίτια μας θα είναι ένα μέρος όπου θα μπορούμε να αναπτυχθούμε.

Τα σπίτια μας αποτελούν έναν κεντρικό άξονα για την ύπαρξή μας και την αίσθηση του εαυτού μας.

Είναι ο χώρος στον οποίο θα βρούμε καταφύγιο μετά τη δουλεία. Εκεί όπου το βράδυ θα παρακολουθήσουμε την αγαπημένη μας σειρά, την ίδια ώρα που μιλάμε για πολιτική, ενώ παράλληλα πλένουμε πιάτα και ο σύντροφός μας προσπαθεί να μάθει στα παιδιά την προπαίδεια. Κι όλα αυτά την ώρα που σκοτώνουμε αργά και σταθερά τα λουλούδια που με τόσο ενθουσιασμό φυτέψαμε στο μπαλόνι μας.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο τους οι Financial Times παρουσίασαν τις έξι τάσεις που θα διαμορφώσουν στο εγγύς μέλλον την αγορά ακινήτων. Όπως σημειώνει σε άρθρο του το περιοδικό Jacobin, όμως, οι προβλέψεις των ειδικών που αποφάνθηκαν επί του θέματος είναι τουλάχιστον καταθλιπτικές. Σύμφωνα με αυτούς το κέρδος θα είναι ο βασικός παράγοντας βάσει του οποίου θα αποφασίζουμε πώς θα ζήσουμε. Το όραμά τους, όμως, μπορεί να γίνει ένα χρήσιμο υπόβαθρο για να διαμορφώσουμε τη δική μας αντίληψη για το πώς θέλουμε να ζήσουμε τις επόμενες δεκαετίες και το Jacobin κάνει την αρχή αποδομώντας τους Financial Times.

1. Το φιλικό προς το περιβάλλον σπίτι ως σύμβολο στάτους

Τα σπίτια αποτελούν τεράστια πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη οι ιδιοκτήτες τους να επενδύσουν στο να τα κάνουν πιο «πράσινα». Δυστυχώς, όμως, το κόστος για κάτι τέτοιο είναι απαγορευτικά υψηλό. Ωστόσο, καθώς υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την κλιματική αλλαγή, προβλέπεται πως οι ιδιοκτήτες ακινήτων θα είναι ολοένα και πιο διατεθειμένοι να αναλάβουν αυτό το βάρος. Άλλωστε, σύμφωνα με τους Financial Times, ένα σπίτι που θα αποδεικνύει την ευαισθησία του κατόχου του, θα γίνει σύμβολο κοινωνικού στάτους.

Όμως η ανθρωπότητα δεν μπορεί να βασιστεί στον ανταγωνισμό κάποιων εχόντων για το ποιος είναι ο πιο περιβαλλοντικά ευαίσθητος για να ανατρέψει την καταστροφή που έρχεται. Η ενεργειακή μετατροπή των κτιρίων όπου ζούμε, θα εξακολουθήσει να είναι απρόσιτη για τον μέσο όρο ανθρώπων.

Αντί, λοιπόν, να χαράζονται στρατηγικές που αντιλαμβάνονται τη μείωση των εκπομπών άνθρακα ως ατομική ή οικιακή υποχρέωση, θα ήταν καλύτερα να συμπεριλάβουμε τον εκσυγχρονισμό των σπιτιών σε ένα ευρύτερο εθνικό έργο υποδομής.

Κάτι τέτοιο θα είχε πολλά οφέλη. Αφενός τα μεμονωμένα νοικοκυριά θα ήταν σε θέση να συρρικνώσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα και να συμμετάσχουν στη διαδικασία οικοδόμησης ενός πιο πράσινου μέλλοντος. Αφετέρου ένα τέτοιο σχέδιο σε εθνικό επίπεδο θα ωθήσει επίσης την οικονομική ανάπτυξη, δημιουργώντας πράσινες θέσεις εργασίας και την παραγωγή υλικών και γνώσεων που απαιτούνται για ένα τέτοιο εγχείρημα.

2. Γειτονιές που διοικούνται από εταιρείες

Οι επενδυτές που ψάχνουν για σταθερές αποδόσεις ποντάρουν ήδη τα ρέστα τους στην αγορά ακινήτων, γράφουν οι Financial Times. Οι ειδικοί προβλέπουν ότι κατά την επόμενη δεκαετία αυτή η τάση θα συνεχιστεί. Σύντομα δεν πρόκειται απλώς να ζούμε σε σπίτια που διαχειρίζονται εταιρείες Real Estate, καθώς αυτές οι εταιρείες σύντομα θα διαχειρίζονται ολόκληρες γειτονιές. Αντί να κυνηγάμε τον ιδιοκτήτη του σπιτιού που ενοικιάζουμε για να μας μονώσει τη στέγη που στάζει, τα σπίτια μας θα διοικούνται αποτελεσματικά από επενδυτικές εταιρείες όπως η Blackstone, ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης κατοικιών στον κόσμο.

Σήμερα, την ώρα που τα ενοίκια αυξάνονται, αναλόγως αυξάνονται και οι δείκτες ιδιοκτησίας. Αυτό δεν είναι κάποιο περίεργο στατιστικό φαινόμενο, αν σκεφτεί κανείς  ότι οι μεγάλες εταιρείες Real Estate έχουν αρχίσει να δημιουργούν οικιστικές αυτοκρατορίες, αναλαμβάνοντας προγράμματα «ανοικοδόμησης προς ενοικίαση» και σε ορισμένες περιπτώσεις ολόκληρα τμήματα πόλεων.

Σε ένα σύστημα όπου ο πλούτος και η εξουσία είναι συγκοινωνούντα δοχεία και ο πλούτος για τους απλούς ανθρώπους φυλάσσεται κυρίως σε οικιακό απόθεμα, ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση σε αυτή την πραγματικότητα; Η αντικατάσταση των βαρόνων του Real Estate με μεμονωμένους ιδιοκτήτες σπιτιών, οι δημόσιες κατοικίες και οι συνεταιριστικοί χώροι συνιδιοκτησίας είναι βήματα απαραίτητα για τον εκδημοκρατισμό της οικονομίας. Κι αν αυτό ακούγεται ουτοπικό, σε μια πρώτη φάση μπορούμε να αρχίσουμε την «επανάστασή» μας θεσπίζοντας όρια στα ενοίκια, αυστηρά πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας για τα ενοικιαζόμενα ακίνητα και «πράσινες» επιχορηγήσεις για τους ιδιοκτήτες τους.

3. Σπίτια σαν να ήταν LEGO

Οι αναλυτές που μίλησαν στους Financial Times, προβλέπουν ότι τα προκάτ σπίτια θα μπορούσαν να γίνουν το μέλλον της αγοράς, αλλά και του οικιστικού τοπίου. Πρόκειται για σπίτια που κατασκευάζονται μαζικά σε εργοτάξια και στη συνέχεια μπορούν να συνδεθούν σπονδυλωτά το ένα με το άλλο σαν να ήταν LEGO. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να έχει εξαιρετικές αποδόσεις ιδίως στις ακμάζουσες αγορές ακινήτων που υποφέρουν από έλλειψη εξειδικευμένων κατασκευαστών, όπως η Καλιφόρνια.

Το προφανές κενό δεξιοτήτων στον κατασκευαστικό κλάδο, όμως, είναι το προϊόν δεκαετιών καθοδικής πίεσης στους μισθούς. Τα σπίτια που παράγονται σε εργοστάσια, μπορεί να είναι μια πρωτοπορία για τους προγραμματιστές που θέλουν να μειώσουν το κόστος εργασίας, αλλά εξυπηρετούν και επιδεινώνουν αυτό το πρόβλημα. Αυτοί οι τύποι εργοστασιακά κτισμένων κατοικιών βραχυκυκλώνουν επίσης την ευκαιρία να συνδεθεί η αγορά ακινήτων με τα κινήματα της δικαιοσύνης μέσω της δημιουργίας ενός τεράστιου τομέα πράσινων οικοδομικών συναλλαγών.

Και τέλος, τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν είναι το πρόβλημα ότι υπάρχει έλλειψη μονοκατοικιών. Χρειαζόμαστε προσιτές, φιλικές προς το περιβάλλον πολυκατοικίες κοντά στη δημόσια συγκοινωνία, τα σχολεία, τα καταστήματα και την ψυχαγωγία. Αυτό απαιτεί μια πολύ μεγαλύτερη συζήτηση σχετικά με τον τρόπο επανασχεδιασμού των πόλεων και των προαστίων και δεν είναι πρόβλημα που μπορεί να επιλυθεί σε μια γραμμή συναρμολόγησης.

4. Ενοίκια με μέτρο

Τα σημάδια της αγοράς δείχνουν σήμερα ότι οι τιμές των ακινήτων θα σταθεροποιηθούν, εκτός αν οι τιμές του πληθωρισμού ή οι τιμές των ενοικίων συνεχίσουν να αυξάνονται. Οι επενδυτές του Real Estate ελπίζουν να συμβεί το δεύτερο, αλλά ανησυχούν ότι πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θα αναγκαστούν να βάλουν όρια στα μισθώματα. Εν μέσω αυξανόμενων προσκλήσεων για μια οικονομικά προσιτή στέγαση, οι επενδυτές φοβούνται ότι θα μειωθούν τα  κέρδη τους από τις αγορές ακινήτων.

Τα συμφέροντα των ελίτ του Real Estate που αποκομίζουν χρήματα από το αυξανόμενο κόστος στέγασης είναι όμως αντιδιαμετρικά αντίθετα προς τα συμφέροντα των απλών ανθρώπων που προσπαθούν να στήσουν ένα σπίτι για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Χάρη στη στεγαστική αγορά που δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα των τραπεζών και των διαχειριστών ακίνητης περιουσίας, περισσότερα από 18 εκατομμύρια αμερικανικές οικογένειες ξοδεύουν το ήμισυ του μηνιαίου εισοδήματός τους για τη στέγαση τους. Αλλά οι φόβοι των εμπειρογνωμόνων σχετικά με τον έλεγχο των ενοικίων δείχνουν ότι οι ανάγκες της κοινωνίας ενώνουν, αντί να διαιρούν και ότι οι ενοικιαστές έχουν κάνει τους ιδιοκτήτες να τρέμουν από τον φόβο τους.

5. Σπίτια αλά Airbnb

Η βρετανική εφημερίδα εκτιμά ότι μία από τις τάσεις του μέλλοντος θα είναι το «proptech», δηλαδή μια νέα σχέση μεταξύ των ανθρώπων και των σπιτιών τους με επίκεντρο την τεχνολογία. προβλέπει επίσης πως οι ενοικιαστές θα αποφεύγουν τις μακροχρόνιες μισθώσεις και θα προσανατολιστούν σε ένα υβρίδιο μεταξύ σπιτιού και Airbnb χώρου φιλοξενίας, που θα τους δίνει τη δυνατότητα να αλλάζουν έδρα ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τις ανάγκες τους. Οι υβριδικές αυτές ιδιοκτησίες θα εξαγοράζονται από πλατφόρμες τύπου Airbnb, και οι επενδυτές θα βάζουν χρήμα σε tokens που θα αντιπροσωπεύουν ένα μερίδιο του περιουσιακού στοιχείου, το οποίο θα εκτιμάται με την πάροδο του χρόνου.

Η τεχνολογία δεν είναι εγγενώς ούτε καλή ούτε κακή. Αυτές οι πλατφόρμες θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να είναι ότι πρέπει για έναν νέο που θέλει απλώς να βάλει το κεφάλι του κάτω από ένα κεραμίδι και που θέλει να έχει την ελευθερία να φορτώσει τα υπάρχοντά του σε βαλίτσα και να πάει όπου θέλει, όποτε το το θελήσει.

Αλλά η τεχνολογία δεν μπορεί να υπάρξει εκτός των κοινωνικών σχέσεων και ιεραρχιών που υπάρχουν ήδη στην κοινωνία. Σε μια αγορά ακινήτων που καθορίζεται από τον εξευγενισμό, τις αποκλειστικές ζώνες, τον επιθετικό δανεισμό, την έλλειψη στέγης και την κερδοσκοπία, το«proptech» θα ενισχύσει την ανισότητα ικανοποιώντας τις ανάγκες εκείνων που έχουν την μεγαλύτερη δύναμη να διαμορφώσουν την αγορά.

Η τεχνολογία δεν μπορεί να αλλάξει αυτή τη δυναμική. Ένα κοινωνικό κίνημα που απαιτεί προσιτή και φιλική προς το περιβάλλον στέγαση για όλους, όμως, μπορεί.

6. Διαγενεακή συγκατοίκηση

Η έκτη τάση που προβλέπουν οι Financial Times αφορά στην διαγενεακή συγκατοίκηση. Παγκοσμίως παρατηρείται το φαινόμενο οι ηλικιωμένοι όταν συνταξιοδοτούνται να αποσύρονται σε σπίτια έξω από τον κεντρικό ιστό της πόλης τα οποία είναι πιο φθηνά. Σύντομα όμως αυτό το μοντέλο πρόκειται να αλλάξει. Νέοι και ηλικιωμένοι θα συγκατοικούν. Με αυτό τον τρόπο οι νέοι θα μπορούν να εξασφαλίσουν ένα φτηνό κατάλυμα και οι ηλικιωμένοι να έχουν κάποιον να τους φροντίζει.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, 12 εκατομμύρια Αμερικανοί άνω των 65 ζουν μόνοι τους. Μόνο 1 στους 3 δηλώνει ότι είναι οικονομικά άνετος. Το 12% δηλώνει ότι δεν είναι σε θέση να καλύψει τις βασικές του δαπάνες.

Οι νέοι από την πλευρά τους έχουν κι αυτοί τα δικά τους προβλήματα. Οι millennials κερδίζουν συγκριτικά λιγότερα από τις προηγούμενες γενιές και καλούνται να πληρώνουν ένα μη βιώσιμο μέρος του εισοδήματός τους στη στέγαση.

Αναμφίβολα υπάρχουν συγκεκριμένα κοινωνικά και υλικά οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη συγκατοίκηση απομονωμένων ηλικιωμένων και απαξιωμένων νέων. Οι εμπειρογνώμονες των Financial Times έχουν δίκιο να προτείνουν τη σύνδεση αυτών των πληθυσμών σε σε ένα σύμφωνο συντροφικότητας. Αλλά η τοποθέτηση και των δύο μαζί κάτω από την ίδια στέγη δεν λύνει τις υποκείμενες ανισότητες που προκαλούνται από τον αδηφάγο καπιταλισμό. Η αποτελεσματική συνεταιριστική ζωή προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι έχουν τους πόρους που χρειάζονται. Και αυτοί οι πόροι πρέπει να προέρχονται από διαρθρωτικά και θεσμικά προνόμια, όπως η δωρεάν εκπαίδευση, η δημόσια υγεία και ένα ισχυρό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.