Από τα πολλά καλοδιατηρημένα μεσαιωνικά κάστρα των Σαξόνων της Τρανσυλβανίας (Ρουμανία), που συναντήσαμε στη διαδρομή μας προς τον «πύργο του Δράκουλα» στο Μπραν, αποφασίσαμε να σταματήσουμε τελικά στο περίφημο κάστρο του Ρασνόφ. Διασχίζοντας τα δάση των Καρπαθίων, στον δρόμο μας προς το κάστρο του Ρασνόφ, μας συνόδευε το βιολί του Ιωσήφ Τινόρις, θυμίζοντας μας πως εδώ είναι περισσότερο Κεντρική Ευρώπη παρά Βαλκάνια. Εδώ, η Αντιμεταρρύθμιση «φύτεψε» κατά τον 16ο αιώνα τις μπαρόκ εκκλησίες της ως άγριες σκοπιές μέσα σ’ έναν μεθοριακό κόσμο, τον οποίο διεκδικούσαν εκκλησιαστικά η Καθολική και η Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ απειλούταν διαρκώς από τις οθωμανικές και ταταρικές επιδρομές. 

Η μικρή πόλη του Ρασνόφ, που έχει σήμερα δεκαέξι χιλιάδες κατοίκους και βρίσκεται κοντά στο Μπρασόφ (Brasov), φημίζεται για το ομώνυμο μεσαιωνικό της κάστρο. Αυτό το πέτρινο κάστρο έχει τα οχυρωματικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών φρουρίων, τα οποία έκτισαν στην περιοχή οι Τεύτονες Ιππότες, που ήρθαν για να συνδράμουν τους Σάξονες εποικιστές αποτελώντας ουσιαστικά την στρατιωτική τους προφυλακή. Για τους Σάξονες αποίκους η Τρανσυλβανία, στην οποία εγκαταστάθηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα, ονομαζόταν «Ζίμπενμπουργκεν», που σημαίνει Επταπύργιο. Ονομασία που πήρε από τις Επτά Πόλεις-Φρούρια, τις οποίες έκτισαν οι Σάξονες με εκπληκτικές οχυρώσεις, όπως μας διηγήθηκε και ο, ντυμένος με μεσαιωνική στολή, ξεναγός του κάστρου, Γκεόργκιε Στράγιερ.

Η κατασκευή του μεθοριακού κάστρου του Ρασνόφ ξεκίνησε το 1221 από τους Τεύτονες Ιππότες. Στην αρχή είχε ξύλινη μορφή, αλλά στη συνέχεια κατασκευάστηκε με πέτρα για να αντέχει καλύτερα στις πολιορκίες. Το 1335 οι Τάταροι επιδρομείς πολιόρκησαν ανεπιτυχώς το φρούριο. Το 1421 οι Τούρκοι επιχείρησαν κι αυτοί να το κυριεύσουν. Ωστόσο το κάστρο παρέμεινε απόρθητο -κάτι για το οποίο συνεχίζουν να περηφανεύονται οι ντόπιοι.

Το 1600, ο Μιχαήλ ο Γενναίος, μαζί με τα στρατεύματά του και τη σύζυγό του, υποχώρησαν εδώ μετά την ήττα στο Μιράσλαου. Η μοναδική φορά που το φρούριο κατακτήθηκε ήταν το 1612, κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του Ούγγρου πρίγκιπα της Τρανσυλβανίας Γκάμπριελ Μπάθορι (Gabriel Báthory, 1589-1613). Η πτώση του προκλήθηκε από την έλλειψη νερού, επειδή τα εχθρικά στρατεύματα ανακάλυψαν το μονοπάτι προς τη μυστική πηγή που τροφοδοτούσε το κάστρο με φρέσκο νερό. Αργότερα, μεταξύ 1623 και 1642, για να εξαλειφθεί αυτή η αδυναμία, που δημιουργούσε την έλλειψη πηγής νερού μέσα στο φρούριο, σκάφτηκε ένα πηγάδι βάθους 146 μέτρων!

Το στρατηγικής σημασίας κάστρο του Ρασνόφ, αν και άντεξε στις επιθέσεις των Τούρκων και άλλων εισβολέων, γνώρισε στη συνέχεια φυσικές καταστροφές, που δεν το άφησαν ανέπαφο. Το 1718 καταστράφηκε μερικώς από πυρκαγιά και το 1802 από σεισμό. Το 1821 πρόσφυγες από τη Βλαχία, έπειτα από την αποτυχία του επαναστατικού κινήματος που οργάνωσαν οι Έλληνες της Φιλικής Εταιρείας μαζί με τον Ρουμάνο οπλαρχηγό Τούντορ Βλάδιμιρέσκου (Tudor Vladimirescu), υποχώρησαν και κατέφυγαν σ’ αυτό το φρούριο για να αποφύγουν τα τουρκικά αντίποινα.
           
Ανάμεσα στο 1848 και 1849, επειδή η πόλη του Ρασνόφ βρισκόταν στον δρόμο, τόσο των Ούγγρων επαναστατών, όσο και των αυστριακών αυτοκρατορικών στρατευμάτων, οι κάτοικοι της περιοχής κατέφυγαν κι αυτοί στο φρούριο για προστασία. Αυτή ήταν η τελευταία αποστολή του φρουρίου ως τόπου καταφυγής προσφύγων και άμυνας. Το 1850, εξαιτίας της πολιτικής κατάστασης και της μείωσης του αμυντικού ρόλου του φρουρίου, το οχυρό εγκαταλείφθηκε και κατέληξε σχεδόν ερείπιο. Υπήρχε μόνο ένας φύλακας, που είχε ως αποστολή του να ειδοποιεί εγκαίρως για το ξέσπασμα πυρκαγιών στα γύρω δάση, κτυπώντας μια καμπάνα. Στα ερειπωμένα τείχη του φώλιαζαν πλέον μαύρα φλύαρα κοπάδια από κάργιες και κουρούνες και μικρά δένδρα ξεφύτρωναν στις ρωγμές τους.
           
Μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και την εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Ρουμανία, το φρούριο αναστηλώθηκε για πρώτη φορά, κατά τα έτη 1955-1956. Στη συνέχεια το φρούριο του Ρασνόφ άρχισε να είναι τουριστικά επισκέψιμο. Μέσα στην ακρόπολή του υπάρχει μάλιστα κι ένα μικρό μουσείο που παρουσιάζει εν συντομία την τοπική ιστορία, τα έθιμα και τις τέχνες της περιοχής κατά τους τελευταίους αιώνες. 
           
Η τρανσυλβανική ομίχλη, υγρή και πηχτή λες και μπορείς να την πιάσεις, σέρνεται στα γύρω δάση και στο οροπέδιο από κάτω, όπου βρίσκεται και η μικρή πόλη Ρασνόφ, γλείφοντας τα τείχη του κάστρου, αλλά αφήνοντας σχεδόν πάντα τους μυτερούς πύργους να προεξέχουν, σαν από παραμύθι. Το κάστρο, αφού πέρασε από πάνω του η σκιά των αιώνων και των αιματοβαμμένων πολεμικών συγκρούσεων, γέμισε με ανείπωτες μνήμες και γκρίζα φαντάσματα που μουρμουρίζουν παραπονιάρικα ή μουγκρίζουν θυμωμένα τις κρύες νύχτες. Τέτοιες νύχτες οι θυμωμένοι άνεμοι, καθώς ξεχύνονται στη μικρή πόλη του Ρασνόφ από κάτω, μεταφέρουν τους ψιθύρους των φαντασμάτων στα αυτιά των κατοίκων, τα οποία τους διηγούνται ξεχασμένες ιστορίες και θρύλους του κάστρου. Ειδικά για το άπατο πηγάδι, που όποιος πέσει μέσα, χάνεται και ξεχνιέται. Oublier, που λένε και οι Γάλλοι. Γιατί το πηγάδι, σκαμμένο μέσα σε βραχώδες έδαφος και σε βάθος 146 μέτρων, μοιάζει σα να μην τελειώνει ποτέ…
           
Ο θρύλος λέει ότι κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας, η φρουρά του Ρασνόφ εξανάγκασε δύο Τούρκους αιχμαλώτους να σκάψουν ένα βαθύ πηγάδι στη μέση του φρουρίου, με την υπόσχεση ότι έτσι θα ανακτούσαν την ελευθερία τους. Οι αιχμάλωτοι ξεκίνησαν το σκάψιμο το 1623 και έσκαβαν διαρκώς επί 17 χρόνια. Όσο κατέβαιναν βαθύτερα έγραφαν στίχους από το Κοράνι στους τοίχους των φρεατίων, που φαίνονται ακόμη και σήμερα. Τελικά, στα 146 μέτρα βρήκαν το πολυπόθητο νερό και η αποστολή τους ολοκληρώθηκε. Δεν είναι γνωστό ποια ήταν η τύχη τους. Κάποιοι λένε ότι απελευθερώθηκαν, ενώ άλλοι ότι τους εκτέλεσαν. Τίποτε το βέβαιο. Έτσι συμβαίνει πάντα με τους θρύλους. Θα πρέπει πάντα να συμπληρώνουμε κι εμείς κάτι με τη φαντασία μας.
           
Αυτό το πηγάδι χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1850. Τότε, ένας σπασμένος τροχός στο βαρούλκο του πηγαδιού προκάλεσε την εγκατάλειψή του και το κάστρο δεν είχε πλέον δικό του νερό. Άλλωστε το ίδιο το κάστρο είχε περιπέσει σε αχρηστία σχετικά με τον αμυντικό του ρόλο. Οι εποχές είχαν αλλάξει και το βαρύ πυροβολικό, με την τρομακτική εκρηκτική του ισχύ, μπορούσε να κατεδαφίσει πλέον και το ισχυρότερο φρούριο.
           
Οι γηραιότεροι του Ρασνόφ πιστεύουν πως βαθιά μέσα στο πηγάδι κρύβεται ένας θησαυρός τουλάχιστον τριών αιώνων. Αυτές οι ιστορίες έφτασαν και στα αυτιά έμπειρων αναρριχητών, που αποφάσισαν το 2011 να το εξερευνήσουν σχολαστικά. Κατέβηκαν λοιπόν προσεχτικά μέχρι τον πυθμένα του πηγαδιού, αλλά δεν βρήκαν ίχνος κανενός πολύτιμου θησαυρού. Έτσι γίνεται πάντα με τους θρύλους γύρω από κρυμμένους θησαυρούς. Οι 99 την πατάνε, αλλά ο ένας που καταφέρνει και βρίσκει κάποιον θησαυρό δεν το ομολογεί ανοικτά, γίνεται αφανής ήρωας του εαυτού του και μόνο. Αλλά οι θρύλοι συνεχίζουν να διαδίδονται, «άτρωτοι» πάντα στα όπλα της λογικής. 
 
* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Μόλις κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο με τίτλο “Balkan Gothic, Ταξίδι στα νεκρόφιλα Βαλκάνια”.