Εκατομμύρια αναλυτές ανά την υφήλιο επιχειρούν εδώ και κάποιες μέρες να λύσουν τον «γρίφο» των επικείμενων εξελίξεων στην Ρωσία μετά την ξαφνική παραίτηση που υπέβαλε την Τετάρτη το απόγευμα σύσσωμη η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ.

Σε αυτό που συμφωνούν όλοι πάντως είναι ότι η εν λόγω κίνηση έγινε σε απόλυτη συνεννόηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος νωρίτερα είχε πραγματοποιήσει ομιλία  στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση, προαναγγέλλοντας ριζικές αλλαγές στο Σύνταγμα, με τον Ρώσο πρόεδρο να σημειώνει ότι είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί «η ανανέωση της εξουσίας στη Ρωσία».

Την ίδια στιγμή, ο ορισμός από τον Πούτιν του μέχρι πρότινος επικεφαλής  των Φορολογικών Υπηρεσιών της Ρωσίας, Μιχαήλ Μισούστιν, στη θέση του πρωθυπουργού δεν επηρεάζει ούτε στο ελάχιστο τη διαμόρφωση των νέων δεδομένων. Άλλωστε, ο 53χρονος πρώην επικεφαλής επενδυτικού ομίλου με διδακτορικό στα οικονομικά, θεωρείται από τους περισσότερους τεχνοκράτης χωρίς ιδιαίτερες πολιτικές φιλοδοξίες. Η (τυπική) έγκριση της υποψηφιότητάς του από την  Ομοσπονδιακή Συνέλευση (Άνω Βουλή) όσο και από την Κρατική Δούμα (Κάτω Βουλή) και ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης μέσα στην επόμενη εβδομάδα αποτελεί μια εκκρεμότητα που θέλει να κλείσει γρήγορα ο Ρώσος πρόεδρος πριν προχωρήσει στα -επόμενα κρίσιμα για τον ίδιο και την χώρα- βήματα.

Κι αυτά δεν έχουν να κάνουν με κάτι άλλο από την «ομαλή μετάβαση της εξουσίας» αλλά και τον ρόλο που επιθυμεί να έχει ο Βλαντιμίρ Πούτιν την επόμενη μέρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η τωρινή (τέταρτη) θητεία του Ρώσου προέδρου λήγει το 2024 και βάσει του σημερινού Συντάγματος δεν έχει δικαίωμα να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα. Κάποιο με φόντο τις πρόσφατες εξελίξεις έσπευσαν να υποστηρίξουν πως ο Ρώσος πρόεδρος μεθοδεύει μια συνταγματική μεταρρύθμιση με στόχο την παραμονή του στην εξουσία. Αν ρίξει όμως κάποιος μια προσεκτική ματιά όμως στα όσα ανέφερε ο ίδιος στην ομιλία του αλλά και στις αλλαγές που προωθεί, θα διαπιστώσει πως δεν είναι ακριβώς αυτό το ζητούμενο. Τουλάχιστον όχι αναφορικά με τη διατήρησή του στο πολιτικό προσκήνιο…

Οι προωθούμενες αλλαγές στο Σύνταγμα

Άλλωστε, μεταξύ των προτάσεων που παρουσίασε ο Βλαντιμίρ Πούτιν περιλαμβάνονται ζητήματα όπως η αλλαγή στον τρόπο ανάδειξης του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης, που μέχρι σήμερα ορίζονταν από τον εκάστοτε πρόεδρο, ενώ με βάση τις προτεινόμενες αλλαγές στο εξής θα εκλέγονται από το κοινοβούλιο. Παρ’ όλα αυτά, ο πρόεδρος της χώρας θα διατηρήσει το δικαίωμα να τους παύσει εφόσον το θεωρήσει αναγκαίο.

Την ίδια στιγμή, «επαναθεσμοθετούνται» διάφορα όργανα, όπως το λεγόμενο  κρατικό Συμβούλιο, τα οποία θα λειτουργούν συμβουλευτικά σε κρίσιμα ζητήματα προς τον πρόεδρο.

Τρίτον, τίθενται διάφοροι περιορισμοί αναφορικά με τους Ρώσους πολίτες, που διαθέτουν ξένη υπηκοόητα. Ειδικότερα, μεγαλώνει το προβλεπόμενο όριο παραμονής στη χώρα (στα 25 χρόνια από 10 που ήταν μέχρι σήμερα) για όποιον επιθυμεί να θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές.

Μιλώντας στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε λόγο για την ανάγκη η Ρωσία παραμείνει μια δυνατή «προεδρική δημοκρατία», ενώ προσέθεσε: «Είμαι πεπεισμένος ότι η χώρα μας, με το τεράστιο έδαφός της, τη σύνθετη εθνο-εδαφική της δομή και μια ποικιλία πολιτιστικών και ιστορικών παραδόσεων, δεν μπορεί να αναπτυχθεί κανονικά και με σταθερότητα υπό τη μορφή κοινοβουλευτικής δημοκρατίας».
Τι μπορεί όμως να «διαβάσει» κανείς πίσω από τις γραμμές σχετικά με τις σκέψεις του Ρώσου προέδρου για την «επόμενη μέρα»;

Ο «πατέρας του έθνους»

Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως ο στόχος του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι στην πραγματικότητα διπλός: αφενός να προετοιμάσει με ασφάλεια το έδαφος για έναν δικό του υποψήφιο ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024 κι αφετέρου να διασφαλίσει ότι ο ίδιος θα διαθέτει θέση-«κλειδί», προκειμένου να εξακολουθεί να διαθέτει επιρροή στις καίριες αποφάσεις. Άλλωστε το 2024 ο ίδιος θα είναι 71 ετών, οπότε μια τέτοια εξέλιξη μάλλον θα τον βόλευε. 

«Πιθανότατα έχει κουραστεί από την καθημερινή διοίκηση της χώρας, αλλά δεν μπορεί απλά να αποχωρήσει» αναφέρει μιλώντας στο Al Jazeera ο καθηγητής Σλαβικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Μαρκ Γκαλεότι, και προσθέτει: «Σε ένα τέτοιο σύστημα το status quo, η κληρονομιά ή ακόμη και η ασφάλεια ενός τόσο ισχυρού προσώπου έχει να κάνει με το αν θα διατηρήσει κάποιου είδους εξουσία κι επιρροή. Δίνει λοιπόν περισσότερες εξουσίες στον πρωθυπουργό προκειμένου να αντισταθμίζεται το power game με τον πρόεδρο, δημιουργώντας παράλληλα για τον ίδιο έναν νέο ρόλο «πατέρα του έθνους», πιθανώς ως πρόεδρος ενός ανανεωμένου Κρατικού Συμβουλίου.

Από τη μεριά του, ο πολιτειολόγος Αλεξάντρ Κίνεφ, εκτιμά «ότι το σύνολο των προτάσεων που έγιναν, μας προδιαθέτει να μιλάμε για ένα τροποποιημένο σενάριο που εφαρμόσθηκε στο Καζαχστάν» (σύμφωνα με το εν λόγω σενάριο δίνεται στον παραιτηθέντα πρόεδρο του Καζαχστάν Νουσουρλτάν Ναζαρμπάγιεφ, με την ιδιότητα του εθνάρχη, δια βίου,  το δικαίωμα να απευθύνεται στον λαό και στα κρατικά θεσμικά όργανα και να αναλαμβάνει διάφορες πρωτοβουλίες για διάφορα σημαντικά κρατικά ζητήματα).  Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει εθνάρχης, αλλά ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των ανώτατων κρατικών αξιωματούχων και προφανώς του Κρατικού Συμβουλίου και του Συνταγμαιτκού Δικαστηρίου. Πρόκειται για ένα είδος παρατηρητηρίων από τα οποία θα μπορεί να παρακολουθεί κανείς τις διαδικασίες, ώστε να μην αναδειχθεί κάποιος αυτοτελώς ως διάδοχος του Πούτιν.  

Ο «βολικός» κύριος Μεντβέντεφ

Την ίδια ώρα δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν απορία σχετικά με το μέλλον του Ντμίτρι Μεντβέντεφ μετά την παραίτησή του από την πρωθυπουργία. Όσοι παρακολουθούν από κοντά όμως τις εξελίξεις επισημαίνουν πως δεν έχει πέσει σε δυσμένεια. Τρανή απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι τοποθετήθηκε  στη θέση του αντιπροέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας της χώρας, θέση που δεν υπήρχε, αλλά δημιουργήθηκε από τον Πούτιν προφανώς για να «βολέψει» τον στενό συνεργάτη του.

«Η καριέρα του Μεντβέντεφ δεν τελείωσε, ο Πούτιν εξακολουθεί να τον έχει ανάγκη στη διαδικασία της μετάβασης. Παραμένει αυτό που ήταν πάντα. Το άλτερ έγκο του ρώσου προέδρου» ανέφερε χαρακτηριστικά σε tweet του ο Ντμίτρι Τρένιν, επικεφαλής think tank στη Μόσχα.

Αρκετοί μάλιστα εκτιμούν πως ο Μεντβέντεφ θα ήταν ο ιδανικός προεδρικός υποψήφιος για τον Πούτιν. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως κατείχε το προεδρικό αξίωμα από το 2008 έως το 2012, διάστημα στο οποίο έκανε «διάλλειμμα» (ελέω συντάγματος που δεν επέτρεπε δυο συναπτές θητείες) ο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μόνο που πλέον ο Μεντβέντεφ έχει διάφορα «φαραωνικά» οικονομικά σκάνδαλα που επικρέμανται πάνω του. Ίσως γι’ αυτό τον λόγο να είναι καλή ιδέα για τον ίδιο (και για τον Πούτιν φυσικά) να αποσυρθεί για λίγο από το προσκήνιο..

Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα

Σε κάθε περίπτωση, η «επόμενη μέρα» στη Ρωσία δεν είναι μια τόσο απλή υπόθεση, αφενός λόγω του σημαντικού ρόλου που παίζει αυτή σε διάφορα κρίσιμα διεθνή μέτωπα (από τις χώρες της Βαλτικής μέχρι τη Συρία και τη Λιβύη) όσο και με φόντο το «ιδιαίτερο» καθεστώς που ενυπάρχει (τουλάχιστον με βάσει τις καταγγελίες) αναφορικά με το επίπεδο της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στον Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν «χρεωθεί» πολλά: ανάμειξη στις αμερικάνικες εκλογές, δολοφονίες Ρώσων πολιτών σε χώρες της Ευρώπης κλπ.

Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό της χώρας η δυσαρέσκεια ενός μέρους της κοινωνίας  για τα εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς εκφράζεται συχνά μέσω διαδηλώσεων, ενώ οι δολοφονίες στελεχών της αντιπολίτευσης, ρίχνουν βαριά τη σκιά πάνω στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.

Κι αν πολλοί θεωρούν πως οι διαδηλώσεις με στόχο το πρόσωπό του ίσως και να έκαναν καλό στον Βλάντιμιρ Πούτιν, δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο για τη στασιμότητα που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια η ρώσικη οικονομία, βυθίζοντας πολλούς πολίτες της στη φτώχεια. Αυτός είναι κι ο λόγος που στις προωθούμενες συνταγματικές αλλαγές περιλαμβάνεται και διάταξη που προβλέπει διατήρηση του κατώτατου μισθού και των συντάξεων πάνω από το όριο της φτώχειας.

Μόνο που φαίνεται πως τα δύσκολα για τον Ρώσο πρόεδρο μόλις τώρα ξεκινάνε…