Στην μέση μιας κλιμακούμενης ανθρωπιστικής καταστροφής βρίσκεται το Σουδάν, καθώς, έναν χρόνο μετά την έναρξη του εμφυλίου, τα παιδιά πεθαίνουν από την πείνα, οι άρρωστοι δεν αγοράζουν φάρμακα για να μπορέσουν να αγοράσουν τρόφιμα και οι γυναίκες αναγκάζονται να ανταλλάξουν σεξ με τους ενόπλους των παραστρατιωτικών ομάδων για να ταϊσουν και να προστατεύσουν τα παιδιά τους.

Στα μέσα του Απριλίου του 2023, η αντιπαλότητα μεταξύ του αρχηγού του στρατού Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν και του επικεφαλής των παραστρατιωτικών Ταχέων Δυνάμεων Υποστήριξης (RSF), Μοχάμαντ Χαμντάν «Χεμέντι» Νταγκάλο, εξελίχθηκε σε ανοιχτή σύγκρουση.

Έκτοτε, οι μάχες και οι καταστροφές, σε συνδυασμό με την πολύ χαμηλή γεωργική παραγωγή, έχουν εκτοξεύσει τις τιμές των τροφίμων στα ύψη και έχουν καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την εξεύρεση επαρκούς τροφής.

«Οι άμαχοι πεθαίνουν σιωπηλά», δήλωσε στο Al Jazeera ο Μουχτάρ Ατίφ, εκπρόσωπος των «δωματίων έκτακτης ανάγκης» (ERR), ενός δικτύου εθελοντών που βοηθάει τους πολίτες σε όλη τη χώρα.

Το δίκτυο του Ατίφ προσφέρει ένα γεύμα την ημέρα σε περίπου 45.000 άτομα από περίπου 70 κοινοτικές κουζίνες στο νότιο Χαρτούμ, μία από τις τρεις πόλεις της περιφέρειας της πρωτεύουσας.

Τα ERR αποτελούν σανίδα σωτηρίας για χιλιάδες ανθρώπους σε όλο το Σουδάν, αλλά, αφενός δεν μπορούν να φτάσουν παντού, αφετέρου βασίζονται σε δωρεές, οι περισσότερες από τις οποίες καταβάλλονται μέσω τραπεζικών εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας και είναι αδύνατο πλέον να χρησιμοποιηθούν από τότε που κατέρρευσε σχεδόν ολοκληρωτικά το δίκτυο επικοινωνίας τον Φεβρουάριο.

Το αποτέλεσμα ήταν εκατοντάδες κουζίνες και συσσίτια να αναγκαστούν να κλείσουν και οι ουρές μεγάλωσαν ακόμη περισσότερο στις λίγες που λειτουργούσαν ακόμη, με τους ανθρώπους να στέκονται επί ώρες για μόλις κάτι περισσότερο από μια κατσαρόλα fuul, ένα παραδοσιακό πιάτο με βραστά φασόλια.

Ταυτόχρονα, καθώς ο πόλεμος εξαπλωνόταν στην επαρχία, περιόρισε σημαντικά την τακτική κυκλοφορία των αυτοκινητοπομπών τροφίμων και ανθρωπιστικής βοήθειας, με αποτέλεσμα η πείνα στο Σουδάν να γιγαντωθεί.

Σχεδόν 25 εκατομμύρια άνθρωποι – ο μισός πληθυσμός του Σουδάν – χρειάζονται βοήθεια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ.

Η σύγκρουση έχει αναγκάσει περισσότερους από οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, σύμφωνα με το Armed Conflict Location & Event Data Project.

Μια πηγή του ΟΗΕ, η οποία ζήτησε να μην αποκαλυφθεί το όνομά της λόγω της ευαισθησίας του θέματος, δήλωσε ότι και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές θέτουν εμπόδια, προσπαθώντας να εμποδίσουν τη μεταφορά τροφίμων σε περιοχές που ελέγχονται από τον αντίπαλό τους.

Ο στρατός έχει επιβάλει γραφειοκρατικά εμπόδια: Μια αυτοκινητοπομπή βοήθειας στο Πορτ Σουδάν, υπό τον έλεγχο του στρατού, χρειάζεται πέντε διαφορετικές σφραγίδες πριν μπορέσει να κινηθεί για να φτάσει σε πολίτες που έχουν ανάγκη, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει από ημέρες έως εβδομάδες, είπε η πηγή.

Τον Ιανουάριο, περισσότερα από 70 φορτηγά έμειναν σε αναμονή για έγκριση για περισσότερες από δύο εβδομάδες.

Περισσότερα από 70 φορτηγά με βοήθεια έχουν κολλήσει στην πολιτεία του Βόρειου Κορντοφάν από τον Οκτώβριο, είπε η πηγή, σε μια περιοχή που ελέγχει ο στρατός αλλά περιβάλλεται από τις RSF.

Η αυτοκινητοπομπή δεν μπορεί να φύγει αν δεν εξασφαλιστεί η ασφαλής διέλευσή τους μέσω κάποιας μορφής «χαρατσιού», είτε πρόκειται για χρήματα, είτε για αγαθά ή καύσιμα.

Η επισιτιστική κρίση έχει επιδεινωθεί από τη σχεδόν δίμηνη διακοπή λειτουργίας των δικτύων κινητής τηλεφωνίας, η οποία έχει επίσης αποκόψει τους ανθρώπους από τα εμβάσματα που στέλνουν οι συγγενείς τους στο εξωτερικό, μια κρίσιμη γραμμή ζωής για πολύ κόσμο, η οποία βασίζεται στις τραπεζικές εφαρμογές της κινητής τηλεφωνίας.

Τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, η υπηρεσία δορυφορικής επικοινωνίας Starlink του Elon Musk προσέφερε κάποιες στιγμές συνδεσιμότητας.

Αλλά ακόμη και αυτό έχει μετατραπεί σε επιχείρηση: Σε ορισμένες περιοχές, οι άνθρωποι πρέπει να πληρώσουν έως και 4.000 σουδανικές λίρες (6,60 δολάρια) για να συνδεθούν για 10 λεπτά.

Σεξ επιβίωσης

Χωρίς μετρητά, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να καταφεύγουν σε ακραίους τρόπους για να βάλουν φαγητό στο τραπέζι.

Οι γονείς παραλείπουν γεύματα για τα παιδιά τους, πωλούν τα τελευταία τους υπάρχοντα, ζητιανεύουν για χρήματα ή δίνουν χρήματα που προορίζονταν για φάρμακα, σε τρόφιμα, δήλωσαν εκπρόσωποι ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Η Dallia Abdelmoniem, που εργάζεται για τη σουδανική δεξαμενή σκέψης Fikra, έλαβε αναφορές για γυναίκες που προσφέρουν σεξ για τρόφιμα ή γίνονται ερωμένες μαχητών της RSF για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των οικογενειών τους και την πρόσβαση σε τρόφιμα.

Ένας δεύτερος ακτιβιστής που εργάζεται με γυναίκες θύματα έμφυλης βίας στο Σουδάν δήλωσε ότι το σεξ επιβίωσης έχει αναδειχθεί σε «κοινή τάση».

Παράλληλα με την κρίση της πείνας είναι και η κατάρρευση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης.

Κάθε εβδομάδα, δύο ή τρία παιδιά πεθαίνουν από την πείνα στο νοσοκομείο Al-Baluk, τη μόνη σε λειτουργία παιδιατρική υγειονομική μονάδα στην πρωτεύουσα Χαρτούμ, σύμφωνα με έκθεση του Lancet στις 16 Μαρτίου.

Η βρετανική φιλανθρωπική οργάνωση Save the Children δήλωσε ότι 230.000 παιδιά, έγκυες γυναίκες και νέες μητέρες μπορεί να πεθάνουν τους επόμενους μήνες λόγω της πείνας.

Ζοφερή πρόβλεψη

Όλοι αυτοί οι παράγοντες άνοιξαν το δρόμο σε μια ανθρωπιστική καταστροφή, προειδοποιούν οι ειδικοί και ομάδες βοήθειας, καθώς πλησιάζει η περίοδος του Μαΐου, οπότε τα καταστήματα τροφίμων εξαντλούνται και οι τιμές είναι στα υψηλότερα επίπεδα.

Ωστόσο και οι υπηρεσίες του ΟΗΕ έχουν προειδοποιήσει ότι η περίοδος αυτή έχει ήδη ξεκινήσει, καθώς οι μάχες ανάγκασαν τους αγρότες να εγκαταλείψουν τη γη τους.

Η παραγωγή δημητριακών του Σουδάν το 2023 μειώθηκε σχεδόν στο μισό, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO).

Οι πιο μεγάλες μειώσεις αναφέρθηκαν εκεί όπου οι συγκρούσεις ήταν πιο έντονες, συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης πολιτείας Kordofan και περιοχών στο Νταρφούρ όπου ο FAO εκτιμούσε ότι η παραγωγή ήταν 80%κάτω από το μέσο όρο.

Σχεδόν πέντε εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται ένα βήμα πριν από την πείνα, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP).

Άλλα 18 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, τριπλάσια αύξηση από το 2019, δείχνουν τα στοιχεία του WFP.

Τον Δεκέμβριο, οι RSF κατέλαβαν την πολιτεία Γκεζίρα, έναν κόμβο για εμπορικές και ανθρωπιστικές επιχειρήσεις και το «καλάθι» του Σουδάν που παρήγαγε σχεδόν το μισό σιτάρι της χώρας και τα αποθέματα σχεδόν όλων των σιτηρών της.

«Αναμένουμε ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί με μια πραγματική πιθανότητα να δούμε την πείνα σε καταστροφικά επίπεδα», δήλωσε η Λένι Κίντζλι, εκπρόσωπος του WFP για το Σουδάν.

Στο «πιο πιθανό σενάριο» ο λιμός θα ξεσπάσει στο μεγαλύτερο μέρος του Σουδάν έως τον Ιούνιο, σκοτώνοντας μισό εκατομμύριο ανθρώπους, ανέφερε το ολλανδικό ινστιτούτο Clingendael, μια δεξαμενή σκέψης.

Στο χειρότερο σενάριο, πρόσθεσε, ο λιμός θα μπορούσε να σκοτώσει ένα εκατομμύριο ανθρώπους.

Για τους πιο ευάλωτους, αυτό το σενάριο είναι πραγματικότητα.

Μια φωτογραφία που κοινοποιήθηκε στο Al Jazeera στις αρχές Μαρτίου έδειξε ένα σκελετωμένο τρίχρονο παιδί, τον Ihsan Adam Abdullah να βρίσκεται στο πάτωμα στον καταυλισμό Kalma, νότια του Νταρφούρ.

Σε καταυλισμούς προσφύγων σε όλο το Νταρφούρ, οι οικογένειες δεν μπορούν να έχουν ούτε ένα γεύμα την ημέρα, καθώς δεν έχει έρθει βοήθεια για σχεδόν 11 μήνες, δήλωσε ο Άνταμ Ροτζάλ, εκπρόσωπος του Γενικού Συντονισμού Εκτοπισμένων και Προσφύγων του Νταρφούρ.

Και όταν είναι φτάνει κάποιο φαγητό, αυτό είναι αλεύρι και νερό.

Μια εβδομάδα μετά ο Ροτζάλ έστειλε ένα μήνυμα στο Al Jazeera.

Ο Αμπντουλάχ είχε πεθάνει από την πείνα.