Από τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Φεβρουαρίου, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν πραγματοποιήσει μια μαζική εισβολή στην Ουκρανία, σε όλο σχεδόν το μήκος της συνοριακής μεθορίου. 

Με τον ρωσικό στρατό να προελαύνει σε όλα τα μέτωπα και τους ουκρανικές δυνάμεις να μοιάζουν ανήμπορες να αντιδράσουν, η Μόσχα στέλνει μήνυμα στο Κίεβο πως είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί την «επόμενη ημέρα», όταν ολοκληρωθεί η στρατιωτική επιχείρηση και με δύο βασικούς όρους: Η χώρα να αποδεχτεί ένα ουδέτερο καθεστώς και να δεσμευτεί για αποστρατικοποίηση. .

Για τις ραγδαίες εξελίξεις μιλάει στο tvxs.gr ο αν. καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσνατολικών και Ισλαμικών Σπουδών στο ίδιο Πανεπιστήμιο Σωτήρης Ρούσσος.

Πως αξιολογείτε την κίνηση Πούτιν να επιτεθεί και σε τι αποσκοπεί;

Δεν μπορώ να το αξιολογήσω αυτό, γενικά δεν απαντώ σε τέτοιες ερωτήσεις. Ίσως μια απάντηση είναι διότι δεν ξέρουμε ακριβώς το σχέδιο του Πούτιν. Ξέρουμε ότι η Ρωσία έχει γενικά μια άποψη η οποία είναι ότι η Ουκρανία και περιφέρειά της πρέπει να βρίσκονται υπό την επιρροή της. Ο βασικός σκοπός του Πούτιν είναι αυτός, αλλά το πώς έχει σκεφτεί να το σχεδιάσει και να το πετύχει, αν αυτό σημαίνει κατάκτηση των περιοχών των Ρωσόφωνων περιοχών που είναι αυτόνομες ή ημιαυτόνομες, είτε ανεξαρτητοποιήθηκαν αυτή τη στιγμή, είτε παραπέρα της Μαριούπολης και άλλων περιοχών, αυτό δεν το γνωρίζουμε.

Είναι παρακινδυνευμένο να πούμε ποιοί είναι οι στόχοι του. Ο βασικός του πάντως, στόχος είναι η εγγύς περιφέρεια να είναι υπό την επιρροή του και όχι υπό την επιρροή άλλων δυνάμεων. Τώρα τα μέσα δεν τα γνωρίζουμε και θα ήταν παρακινδυνευμένο να πούμε ποιες είναι οι προθέσεις του ως προς την εδαφική του προέλαση.

Είναι, όμως αυτό στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου?

Όχι, προφανώς είναι ενάντια στο διεθνές δίκαιο

Πως σχολιάζετε τις κινήσεις της Ουκρανίας, έχουν γίνει λάθη από την πλευρά της;

Από πλευράς «real politik» και διεθνών σχέσεων, στη βάση της ισχύς, η Ουκρανία έκανε αυτό λέμε «Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό της κεφαλής του». Προφανώς είναι αναφαίρετο δικαίωμα -στη βάση του διεθνούς δικαίου που αναφέραμε πριν- να αποφασίζει με ποιους θα πάει, ποιους θα αφήσει και ποιες συμμαχίες θα επιλέξει κτλ. Ωστόσο, το διεθνές σύστημα είναι ένα άναρχο σύστημα, δηλαδή δεν έχει κάποιον χωροφύλακα, κάποιον που να επιβάλλει τις θελήσεις του, ή που να έχει, αν θέλετε, το μονοπώλιο της βίας. Γι’ αυτό, ακόμα και όταν κάποιο κράτος βαδίζει ακόμα και με νόμιμο τρόπο, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τις διεθνείς συγκυρίες και να τις εκτιμά. Νομίζω ότι η Ουκρανία, και απ’ ότι φαίνεται, έκανε λάθος στις εκτιμήσεις της.

Ποιες οι ευθύνες της Ευρώπης στις εξελίξεις;

Είναι πολύ μεγάλες και αυτό για έναν συγκεκριμένο λόγο: Γιατί όλη αυτή την ουκρανική κρίση θα την πληρώσουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, κατά κύριο λόγο, μαζί με την ουκρανική κοινωνία και την ρωσική κοινωνία. Γι’  αυτό και οι κοινωνίες αυτές θα έπρεπε να ήταν πιο δραστήριες και κυρίως οι ηγεσίες της Ευρώπης θα έπρεπε να αποκτήσουν μια δική τους στρατηγική για το τι θα έπρεπε να γίνει στην Ουκρανία και την ανατολική Ευρώπη σε σχέση με τη Ρωσία.

Δεν είπα εγώ να παρατήσουμε την Ουάσινγκτον, αλλά τα θέματα που μας αφορούν στην άμεση γειτονιά μας και τις σχέσεις μας με τη Ρωσία δεν θα έπρεπε να περνάνε από την Ουάσινγκτον. Γατί η Ρωσία είναι Ευρώπη και αυτό που προσπαθούν κάποιοι, να βγάλουν δηλαδή τη Ρωσία από την Ευρώπη, είναι και ανιστόρητο και ανόητο.

Έτσι λοιπόν, οι Ευρωπαίοι θα έπρεπε να έχουν μια δική τους στρατηγική απέναντι στη Ρωσία όχι μόνο στο ουκρανικό, αλλά σε όλα τα ζητήματα, αλλά δεν την έχουν. Γενικότερη άποψη μου είναι ότι η ηγεσία της ΕΕ είναι πάρα πολύ μικρή, είναι πολύ κατώτερη των αναγκών της Ευρώπης. Αυτό που ενδιαφέρει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι τι θα πουν οι τράπεζες, πως θα διαμορφώσουν τα διάφορα τραπεζικά νούμερα, πως θα κερδοφορήσουν οι τράπεζες τις Ευρώπης. Αυτό που τους ενδιαφέρει μόνο, είναι ο εμπορικός και οικονομικός τομέας της ΕΕ, ενώ ο αμυντικός τομέας έχει ατονήσει πάρα πολύ. Αυτό το είδαμε και στην περίπτωση των μνημονίων. Η ΕΕ δεν μπορούσε να κινηθεί πολιτικά, όπως κάνει ένα κράτος σε μια επαρχία του. Δεν υπάρχει πολιτική ενότητα στην Ευρώπη

Αυτό το είδαμε και με την Τουρκία;

Καλά η Τουρκία είναι ήσσονος σημασίας καθώς δεν αποτελεί απειλή για την Ευρώπη τόσο σημαντική. Δεν θεωρούν ότι θα υπάρξει πόλεμος Ελλάδας-Τουρκίας, τουλάχιστον άμεσα. Το κριτήριο για μένα του τι κάνει η Ευρώπη είναι τρία γεγονότα: Το ένα είναι η κρίση του μνημονίου και στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, απλώς στην Ελλάδα πήρε μια οξύτατη μορφή. Το δεύτερο είναι το μεταναστευτικό και το τρίτο οι σχέσεις με τη Ρωσία. Και στα τρία η Ευρώπη δεν επέδειξε καμία ενότητα.

Τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με άμυνα, η ΕΕ τα έχει εκχωρήσει πλήρως στις ΗΠΑ και φαίνεται ανίκανη. Αν η γιουγκοσλαβική κρίση έπιασε απροετοίμαστη την ευρωπαϊκή ενοποίηση στα σπάργανα της και δεν μπορούσε να αντιδράσει, καθώς δεν είχε τους μηχανισμούς, τώρα πια δεν έχει καμία δικαιολογία.

Οι ευθύνες των ΗΠΑ ποιες είναι;

Έχουν ευθύνες, γιατί άφησαν έναν οιονεί σύμμαχό τους, στα νύχια του Πούτιν. Πως θα αισθανόμουν εγώ, αν ήμουν Ουκρανός, και μου λέγανε «φάε» τώρα εσύ τις ρουκέτες του Πούτιν και εγώ θα απαγορεύσω στους Ρώσους ολιγάρχες να πηγαίνουν στο Μιλάνο να αγοράζουν Trussardi. Ή θα κάνω κυρώσεις σε 10-15 στελέχη της ρωσικής κυβέρνησης ή σε πέντε τράπεζές τους. Δεν νομίζω ότι αυτό είναι που περίμεναν οι Ουκρανοί από τις ΗΠΑ, περίμεναν μια πιο αποφασιστική παρέμβαση των ΗΠΑ που δεν υπήρξε.

Ήταν δυνατόν να πιστεύουν ότι θα πήγαιναν εκεί να εγκαταστήσουν πυραύλους, ή να φέρουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ χωρίς να κουνηθεί η Ρωσία;

Αυτό το ερώτημα το έκανα και εγώ στον εαυτό μου. Δεν νομίζω ότι οι Αμερικανοί είναι ανόητοι, κάθε άλλο. Έχουν πολύ μεγάλες αναλυτικές ικανότητες. Το αποδίδω σε δύο παράγοντες: Ένας οικονομικά στενός, «συνομωσιολογικός» λόγος αν θέλετε, ότι υπάρχει ένα αμερικανικό λόμπι των εταιρειών σχιστολιθικού πετρελαίου, που αναζητά αγορές και πολύ θα ήθελε να μειωθεί η παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη, για να βρουν αυτές μια μεγάλη αγορά.

Το δεύτερο που θεωρώ πιο σημαντικό είναι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια εσωτερική αντίφαση. Από τη μία θεωρούν τους εαυτούς τους μια μεγάλη, τη μοναδική υπερδύναμη που εκ τω πραγμάτων πρέπει επιβάλει τη θέλησή της, και από την άλλη δεν κάνει τίποτα ουσιαστικό για να το πράξει –βλέπε Ιράκ, Αφγανιστάν- γιατί τα πράγματα έχουν αλλάξει πιθανότατα στην αμερικανική κοινωνία. Αυτό δημιουργεί μια αντίφαση και στην εξωτερική πολιτική και στην εικόνα που δίνουν οι ΗΠΑ στον κόσμο.

Πως εκτιμάτε ότι θα είναι η επόμενη μέρα;

Τη μόνη εκτίμηση που ίσως μπορώ να κάνω είναι ότι οι Ρώσοι θα θέλουν προφανέστατα να τελειώσουν αυτόν τον πόλεμο πολύ γρήγορα. Αυτοί οι πόλεμοι πρέπει να τελειώνουν γρήγορα ειδάλλως ο επιτιθέμενος χάνεται σε έναν «βάλτο» σε μια κινούμενη άμμο. Το ξέρουν πολύ καλά οι Ρώσοι αυτό και από την εμπειρία τους στο Αφγανιστάν, τη δεκαετία του 1980. Αν καθηλωθούν σε μια μακρά στρατιωτική επιχείρηση θα είναι εις βάρος τους. Άρα, λοιπόν, αυτό που αναμένω, αν θέλετε, είναι ότι θα υπάρξει μια γρήγορη επίτευξη, μερική ή ολική, των ρωσικών στρατιωτικών στόχων τις επόμενες μέρες. Αν δεν συμβεί τις επόμενες μέρες, τότε οι Ρώσοι θα έρθουν σε πολύ δύσκολη θέση.

Εάν παραδοθεί η ουκρανική κυβέρνηση;

Δεν ξέρω εάν παραδοθεί η ουκρανική κυβέρνηση, δεν ξέρω εάν είναι ο στόχος αυτός. Είπε ο Λαβρώφ ότι θέλουν να ρίξουν [οι Ρώσοι] τη «χούντα του Κιέβου», αλλά δεν μπορούμε να το ξέρουμε αυτό το πράγματα. Στον πόλεμο προπαγάνδας χρησιμοποιούνται όλα τα επιχειρήματα. Δεν ξέρω αν οι Ρώσοι θέλουν να κάνουν αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο. Είναι και έξω από την αντίληψή τους για τον κόσμο η αλλαγή καθεστώτος, οι ίδιοι το έχουν καταδικάσει πάρα πολλές φορές και δεν επιθυμούν επαναστάσεις πολύχρωμες κτλ. Άρα, νομίζω ότι εκείνο που θα κάνουν είναι να δημιουργήσουν μια ζώνη αμύνης, που θα τους δίνει μια σχετική ικανοποίηση, όσον αφορά τις ανάγκες τους και τις αμυντικές ανησυχίες τους. Το πόσο βαθειά θα είναι αυτή η ζώνη δεν μπορώ να το πω, αυτό έχει να κάνει και με την αντίσταση που θα προβάλουν οι Ουκρανοί, θα φανεί στα πεδία των μαχών  να το πούμε έτσι.

Εάν ο Πούτιν δεν προχωρούσε σε εισβολή και είχε μείνει στην αναγνώριση δεν θα ήταν νίκη του και πάλι;

Εκείνο που είχα διαβάσει, αλλά δεν ξέρω αν είναι ακριβές ή όχι, καθώς υπάρχει και ένας πόλεμος προπαγάνδας, είναι ότι υπήρχαν ήδη συγκρούσεις στην περιοχή αυτή μεταξύ ουκρανικών δυνάμεων και αυτονομιστών, χωρίς να ξέρω ποιος άρχισε πρώτος ή ποιος έφταιγε. Άρα, ο Πούτιν θεώρησε ότι θα πρέπει να επέμβει στρατιωτικά στις συγκρούσεις που είχαν ήδη ξεκινήσει. Δεν λέω ότι έπρεπε να μπει, αλλά δεν ξέρω την κατάσταση τη στρατιωτική οπότε δεν μπορώ να σας απαντήσω εάν θα κέρδιζε ή θα έχανε ή τι θα συνέβαινε αν αρκούνταν στην αναγνώριση.