Σε βίντεο που δημοσιεύτηκε στις 2 Ιανουαρίου, ένας άνδρας που συνελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις ασφάλειας ομολογεί ένα «έγκλημα». Είχε αναρτήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα βίντεο με υποτιθέμενες θέσεις της ρωσικής αεράμυνας στην πόλη Μπέλγκοροντ, στα σύνορα με την Ουκρανία. Την ίδια μέρα, η περιοχή είχε γίνει στόχος πυραυλικών επιθέσεων.

Ads

Η ομολογία δεν θα διέφερε από τις τόσες που έχουν δημοσιευτεί στα ρωσικά Μέσα αν οι δύο αξιωματικοί της Ασφάλειας, που πλαισίωναν τον άνδρα, δεν έφεραν στα μπουφάν τους τη λέξη «ΣΜΕΡΣ».

Πολλοί ίσως να θυμούνται την ΣΜΕΡΣ από τα μυθιστορήματα και τις πρώτες  ταινίες του Ιαν Φλέμινγκ για τον Τζέιμς Μποντ.  Ήταν η σκιώδης σοβιετική υπηρεσία αντικατασκοπείας που είχε σκοπό να εξοντώσει τον πρωταγωνιστή Βρετανό πράκτορα.

Στην πραγματικότητα η ΣΜΕΡΣ ήταν μια υπηρεσία αντικατασκοπείας που δημιουργήθηκε στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.

Ads

Λέγεται ότι ο όρος ΣΜΕΡΣ που προέρχεται από την ρωσική έκφραση Σμερτ’ Σπιόναμ (θάνατος στους κατασκόπους) επινοήθηκε από τον ίδιο τον Στάλιν. Η επανεμφάνιση του όρου ΣΜΕΡΣ θα μπορούσε να σηματοδοτεί άλλη μία προσπάθεια φίμωσης κάθε αντίθετης άποψης στη Ρωσία επισημαίνουν η Marina Miron μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Πολεμικών Σπουδών και ο Rod Thornton αναπληρωτής καθηγητής / ανώτερος λέκτορας διεθνών σπουδών, άμυνας και ασφάλειας του King’s College του Λονδίνου στο The Conversation.

Γερμανοί «κατάσκοποι»

Η ΣΜΕΡΣ δημιουργήθηκε αρχικά για να αντιμετωπίσει τους γερμανούς κατασκόπους που δρούσαν στη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πριν από την ίδρυσή της τον Απρίλιο του 1943, οι επιχειρήσεις αντικατασκοπείας ανήκαν στην αρμοδιότητα της NKVD (“Όσομπιε Όντελι Ναροντόντογκο Κομισαριάτα Βουντρένιχ Ντελ”).

Στη συνέχεια, τα ηνία ανέλαβε η 3η Διεύθυνση Αντικατασκοπείας του Λαϊκού Επιτελείου Άμυνας (GUKR-NKO). Αυτή είναι η υπηρεσία που ο Στάλιν μετονόμασε σε ΣΜΕΡΣ . Στα ρωσικά, ο όρος «θάνατος στους κατασκόπους» είναι δήλωση και όχι περιγραφή. Ένα όνομα αναπόφευκτα σχεδιασμένο να προκαλεί φόβο.

Ο κύριος ρόλος της ΣΜΕΡΣ δεν ήταν μόνο να ξετρυπώνει τους κατασκόπους, αλλά και να παρακολουθεί τον πατριωτισμό των μελών του Κόκκινου Στρατού και γενικότερα των Ρώσων προκαλώντας τρόμο σε όλη τη χώρα. Σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα αρχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας η φοβερή και τρομερή ΣΜΕΡΣ ήταν υπεύθυνη για τον εντοπισμό και τον αναπόφευκτο θάνατο περίπου 30.000 Γερμανών “κατασκόπων” εντός του Κόκκινου Στρατού, αλλά και τη σύλληψη τουλάχιστον 594.000 ακόμη Σοβιετικών στρατιωτών. Το πόσοι ακριβώς από τους ανθρώπους αυτούς ήταν πραγματικοί κατάσκοποι είναι συζητήσιμο.

Ήταν, επίσης, ένα «ζωτικής σημασίας εργαλείο πολιτικής καταπίεσης» του άμαχου πληθυσμού κοντά στο μέτωπο. Η ΣΜΕΡΣ θεωρήθηκε πιο αποτελεσματική ως μέσο καταστολής παρά ως υπηρεσία αντικατασκοπείας.

EPA/KATERYNA KLOCHKO

Μια νέα ΣΜΕΡΣ;

Η ΣΜΕΡΣ διαλύθηκε το 1946, μόλις τελείωσε ο πόλεμος, αφού είχε εκπληρώσει τον πρωταρχικό της σκοπό. Μήπως, όμως, οι απαιτήσεις του σημερινού πολέμου στην Ουκρανία την ξαναφέρνουν στο προσκήνιο;

Τον Μάρτιο του 2023, ο Σεργκέι Αξιόνοφ, ο εγκατεστημένος από τη Μόσχα πολιτικός ηγέτης της κατεχόμενης Κριμαίας, είχε προτείνει τη δημιουργία μιας υπηρεσίας αντικατασκοπείας που θα θύμιζε τη ΣΜΕΡΣ . Αυτό οφειλόταν στην ανησυχία του ότι μια υποτιθέμενη “πέμπτη φάλαγγα” δρούσε στην Κριμαία.

Η πρόταση του Αξιόνοφ τέθηκε σε εφαρμογή στις 4 Δεκεμβρίου, όταν ο αντιστράτηγος Αντρέι Γκουρούλεφ, από την επιτροπή άμυνας της ρωσικής Δούμας, ανακοίνωσε την αναβίωση της ΣΜΕΡΣ στα “νέα εδάφη”, δηλαδή στις περιοχές της Ουκρανίας που ελέγχονται πλέον από τις ρωσικές δυνάμεις. Η νέα ΣΜΕΡΣ, δήλωσε ο Γκουρούλεφ, θα είναι μια υπηρεσία που θα «λειτουργεί περίπου με τον ίδιο τρόπο στα νέα εδάφη όπως η παλιά Σμερς στη Σοβιετική Ένωση».

Η σύνδεση των αξιωματικών που εμφανίζονται στο προαναφερθέν “εξομολογητικό” βίντεο να φορούν τα τζάκετ της ΣΜΕΡΣ παραμένει αβέβαιη, όμως η επανεμφάνιση της ίδιας επωνυμίας είναι από μόνη της αποκαλυπτική. Πρέπει να υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα προς επίλυση.

Τόσο στα κατεχόμενα εδάφη όσο και στα εδάφη της Ρωσίας που συνορεύουν με την Ουκρανία, αυξάνονται οι αναφορές για παρασκηνιακές επιχειρήσεις από δυνάμεις, ομάδες ή άτομα που εργάζονται για το Κίεβο. Για παράδειγμα, τον περασμένο Νοέμβριο, πολλά ρωσικά στρατιωτικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν περιπτώσεις σαμποτάζ και επιχειρήσεων από ουκρανικές ομάδες κατασκοπείας (γνωστές ως DRGs-diversionno-razvedyvatel’naya gruppa).

Οι προκλήσεις για τις δυνάμεις Ασφάλειας στη Ρωσία εκτείνονται πολύ πέρα από τις περιοχές που βρίσκονται κοντά στην Ουκρανία, όπως το Μπέλγκοροντ. Τον Δεκέμβριο υπήρξαν αναφορές για επίθεση σε σιδηροδρομική γραμμή στη Σιβηρία, πιθανώς σε μια προσπάθεια να διακοπούν οι ρωσικές στρατιωτικές γραμμές ανεφοδιασμού.

EPA/ANATOLY MALTSEV

Εκφοβισμός

Η αναβίωση του ονόματος ΣΜΕΡΣ -ακόμη και αν στην πραγματικότητα δεν έχει δημιουργηθεί καμία νέα υπηρεσία- δεν αφορά μόνο τους πιθανούς σαμποτέρ, αλλά δίνει και ένα μήνυμα προς τον στον ρωσικό λαό: «Μην υπονομεύετε την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” της χώρας στην Ουκρανία- γιατί αν το κάνετε, οι συνέπειες μπορεί να είναι σοβαρές». Θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «Σμέρτ», δηλαδή σε θάνατο. Όμως, ενώ τα «εγκλήματα» μπορεί να αφορούν την ανάρτηση ευαίσθητων βίντεο, είναι επίσης πιθανό να περιλαμβάνουν οποιαδήποτε κριτική του πολέμου και της κυβέρνησης που μπορεί να ερμηνευτεί ως ανατρεπτική.

Η αναβίωση του ονόματος ΣΜΕΡΣ είναι μια ξεκάθαρη αντίδραση ενός όλο και πιο καταπιεστικού κράτους. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι αυτό που επιθυμούν οι ρωσικές αρχές, είναι να προκαλέσουν ξανά φόβο, πράγμα που αποτελεί καλό οιωνό για τον ρωσικό λαό.

Μια νέα κίνηση φίμωσης των αντίθετων φωνών στη Ρωσία δείχνει να αποτελεί η επίκληση της ΣΜΕΡΣ ,  της μονάδας αντικατασκοπείας του Ιωσήφ Στάλιν.

Πηγή: The Conversation