Το νεότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κροατία, είναι μια χώρα των δυτικών Βαλκανίων, η οποία προήλθε από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (SFRJ). Χώρα βαλκανική, μεσογειακή και κεντροευρωπαϊκή ταυτόχρονα, που έγινε μέλος της ΕΕ από την 1η Ιουλίου 2013, η Κροατία ασκεί αυτό το εξάμηνο την προεδρία στην ΕΕ, αναλαμβάνοντας σημαντικές πρωτοβουλίες, που αφορούν τα δυτικά Βαλκάνια και εμπλέκουν άμεσα και την Ελλάδα, όπως η πρωτοβουλία “Θεσσαλονίκη-Ζάγκρεμπ”, αλλά και διάφορες έκτακτες διασκέψεις για το προσφυγικό. Το Ζάγκρεμπ, με την ευκαιρία της προεδρίας στην ΕΕ, προσπαθεί να προωθήσει ένα ήπιο και συναινετικό προφίλ στην Ευρώπη, μακριά από τις ακραίες εθνικιστικές θέσεις που λάμβανε συχνά κατά το πρόσφατο παρελθόν.
 
Οι «σκελετοί στη ντουλάπα» της Κροατίας

Ads

Αποτελεί ωστόσο κοινό μυστικό -όχι μόνον σε όσους ειδικεύονται στην «αρχαιολογία των φαντασμάτων» στα Βαλκάνια-, πως η Κροατία κρύβει πολλούς «σκελετούς στη ντουλάπα» της, που αφορούν κυρίως στη συγκάληψη εγκλημάτων πολέμων, ακόμη και μιας ολοκλήρης «σιωπηλής γενκτονίας» η οποία έλαβε χώρα στο φασιστικό Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας (NDH, 1941-1945) κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

image

Ως γνωστόν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έκανε την εμφάνιση του το φαινόμενο των προσχεδιασμένων γενοκτονιών: Μαζικές δολοφονίες ανεπιθύμητων εθνοτήτων, χωρίς να εξαιρούνται παιδιά, γυναίκες και γέροι. Οι ναζιστικές «βιομηχανίες θανάτου», όπως ονομάζονται αλλιώς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, εξαπλώθηκαν και εκτός των ορίων του Γ’ Ράιχ, στα δορυφορικά συμμαχικά κράτη του Άξονα. Πουθενά αλλού ωστόσο, πέρα από την Κροατία, δεν γνώρισαν τόσο μεγάλη εφαρμογή. Στην προσπάθεια τους να εξαφανίσουν το σέρβικο στοιχείο από προσώπου γης, οι Κροάτες φασίστες Ούστασι στις περιοχές του «Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας» (1941-1945), ξεπέρασαν σε κτηνωδία ακόμη και τα χειρότερα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σχεδόν ένα εκατομμύριο Σέρβοι, Εβραίοι και Τσιγγάνοι βρήκαν φρικτό θάνατο στο Γιασένοβατς και σε άλλα κροατικά στρατόπεδα «συλλογής». Επρόκειτο ωστόσο για μια θυσία χωρίς αντίκρισμα, καθώς τα αδικαίωτα θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για τα οποία κανείς δε λογοδότησε ούτε και τιμωρήθηκε επαξίως, γι’ αυτό και κόντεψαν να χαθούν στη βαλκανική λήθη…
 
Η «σιωπηλή γενoκτονία» κατά των Σέρβων της Κροατίας

Ads

Στις 16 Απριλίου 1941 ο ηγέτης του κροατικού φασιστικού κινήματος των Ούστασι και στενός σύμμαχος του Χίτλερ, ο Άντε Πάβελιτς, εισέρχεται θριαμβευτικά στο Ζάγκρεμπ. Με μια επίσημη τελετή στον καθεδρικό ναό της πόλης, πρωτοστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αλόϊζιγιε Στέπινατς, εγκαθιδρύει το NDH, το πρώτο ανεξάρτητο κροατικό κράτος από το 1102. Τα δεινά για τους Σέρβους ορθόδοξους μόλις είχαν αρχίσει…

image

Μετά την ίδρυση του κροατικού κράτους των Ούστασι ο δρ. Μίλε Μπούντακ, ως υπουργός παιδείας & θρησκευμάτων, ζήτησε ανοιχτά την εξαφάνιση των ορθόδοξων Σέρβων: «το NDH είναι ένα κράτος δυο θρησκειών, της Καθολικής και της Ισλαμικής. Οι Σέρβοι συνεχίζουν να προωθούν, σε βάρος του καθολικισμού, το ορόσημο της ορθοδοξίας, από την Ανατολή ως τη Δύση… Ωστόσο με τη βοήθεια του Θεού, το ορόσημο τους θα εξαφανιστεί από το κροατικό κράτος, επειδή κανείς δεν μπορεί να βάζει φράχτες στα χωράφια των άλλων» (13.7.1941).

Η κληρικοφασιστική ηγεσία των Ούστασι στράφηκε με ιδιαίτερη μανία και κατά της Ορθόδοξης εκκλησίας, επειδή κρατούσε τους Σέρβους ενωμένους κάτω από τη σκέπη της και δεν τους άφηνε να αφομοιωθούν από την Καθολική Εκκλησία «τη μεγαλύτερη εκκλησία που υπήρξε ποτέ!» Το σύνθημα των Ούστασι ήταν: «ή θα προσκυνείστε ή θα φύγετε». Ο δρ. Μίλε Μπούντακ ήταν αυτός που, στη συνέλευση του Γκόσπιτς, έθεσε και το στρατηγικό στόχο των Ούστασι: «θα σκοτώσουμε ένα μέρος των Σέρβων, θα εκτοπίσουμε ένα άλλο τμήμα και θα εκκαθολικίσουμε το υπόλοιπο, το οποίο θα μετατραπεί έτσι σε Κροάτες».

Έτσι ξεκίνησε η άγρια γενοκτονία κατά των Σέρβων, των Εβραίων και των Τσιγγάνων της ΝDH, που κράτησε ως τις αρχές του 1945 και στοίχισε τη ζωή σε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους (οι Σέρβοι υπολόγισαν τα θύματα τους κατά τον Β’ Π. Πόλεμο σε 1.280.000 νεκρούς εκ των οποίων τουλάχιστον 900.000 στην περιοχή του NDH). Ένοπλες ομάδες των Ούστασι έμπαιναν στα σερβικά χωριά της Κράινα και της Βοσνίας, έκαιγαν τα σπίτια, κατέστρεφαν τις εκκλησίες των «σχισματικών», σκότωναν επί τόπου ένα μέρος των κατοίκων τους και οδηγούσαν το υπόλοιπο στα «στρατόπεδα συγκέντρωσης», όπου και τους περίμενε βέβαιος θάνατος. Γλίτωναν μονάχα όσοι κατέφευγαν στα βουνά κι εντάσσονταν στα σώματα των παρτιζάνων του Τίτο. Σε άλλες περιοχές οι Ούστασι εκτόπιζαν βίαια τους σέρβικους πληθυσμούς, που κατέφευγαν για να γλιτώσουν στην υπό γερμανική κατοχή κυρίως Σερβία. Στη Βοσνία πολλοί μουσουλμάνοι συνεργάστηκαν με τους Ούστασι και συμμετείχαν από κοινού στις διώξεις κατά των Σέρβων. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι την περίοδο εκείνη είχαν συγκροτηθεί στη Γιουγκοσλαβία δυο μεραρχίες Ες Ες αποκλειστικά από μουσουλμάνους.

Ακολουθώντας το στρατηγικό σχέδιο του δρ. Μίλε Μπούντακ και την ευχή του Καθολικού Αρχιεπίσκοπου Α. Στέπινατς «θα ήταν ιδανικό να επιστρέψουν οι Σέρβοι στη θρησκεία των πατέρων τους, δηλαδή να προσκυνήσουν τον εκπρόσωπο του Ιησού, τον Άγιο Πατέρα», οι Ούστασι προσηλύτισαν βίαια και εκκαθολίκησαν πάνω από 250.000 «σχισματικούς», όπως αποκαλούσαν τους Ορθόδοξους Σέρβους. Για τους Ούστασι δεν υπήρχε σέρβικη ορθόδοξη εκκλησία: «Μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας, ο όρος σερβική ορθόδοξη εκκλησία δεν ταιριάζει πια με τη νέα κρατική διαμόρφωση. Στο μέλλον πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος Ελληνο-Ανατολική Θρησκεία». Εξυπακούεται ότι για να εξαφανίσουν κάθε ορθόδοξο ίχνος από τις περιοχές τους, οι Ούστασι εξόντωσαν τους περισσότερους ιερείς και μητροπολίτες, ενώ ισοπέδωσαν πάνω από 400 εκκλησίες και δεκάδες ιστορικά μοναστήρια, βιβλιοθήκες κ.α. Η γενοκτονία που εφάρμοσαν απέκτησε έτσι και πολιτιστικές διαστάσεις. Πρέπει τέλος να σημειώσουμε ότι το Βατικανό ευλόγησε τον εκκαθολικισμό στο Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, ως «πολύτιμη συνεισφορά στη σωστή ανάπτυξη του καθολικισμού» (17.07.1941).

 
Το ‘Άουσβιτς” της Γιουγκοσλαβίας: Το στρατόπεδο θανάτου Γιασένοβατς

Από τα δεκάδες στρατόπεδα συγκέντρωσης στο χώρο της φασιστικής Κροατίας ξεχωρίζουν εκείνα των Γιασένοβατς και Στάρα Γκράντισκα, που αποτελούσαν στην ουσία ένα ολόκληρο σύστημα στρατοπέδων ειδικά προορισμένα για την εξόντωση των Σέρβων «σχισματικών» (οι Εβραίοι εξοντώνονταν αρχικά στο Κράπανι και οι Ρομά στο Ούστιτσε). Στο συγκρότημα του Γιασένοβατ υπολογίζεται δολοφονήθηκαν ως τον Αύγουστο του 1943 περίπου 500.000 άντρες, γυναίκες και παιδιά, στην πλειοψηφία τους Σέρβοι. Τις διαταγές για την άμεση εξόντωση τις έδινε ο Υπουργός Εσωτερικών Αντρίγια Αρτούκοβιτς αλλά και ο ίδιος ο Αντε Πάβελιτς, υπό τα ανεκτικά βλέμματα του Καθολικού Αρχιεπισκόπου Α. Στέπινατς.

image

Οι διοικητές του Γιασένοβατς Ι. Μάτκοβιτς, Ι. Μπρκλιάτσιτς και Μάρκο Πάβλοβιτς, συμμετείχαν και οι ίδιοι στα εγκλήματα και διέταζαν ομαδικές εκτελέσεις ακόμη και για το παραμικρότερο παράπτωμα. Προτού όμως εξολοθρευτούν, έπρεπε να αντληθεί από τους κρατούμενους κάθε δύναμη εργασίας. Γι’ αυτό και δούλευαν νυχθημερόν με λιγοστή τροφή, ενώ τους «απείθαρχους» τους άφηναν όλη τη νύχτα μέσα  σε μια φραγμένη τεχνητή λίμνη με παγωμένο νερό! Ο πιο συνήθης ωστόσο τρόπος δολοφονίας ήταν το σφάξιμο με μαχαίρια, σφυριά (η ομάδα των λεγόμενων «κρανιοθραυστών») και τσεκούρια, ενώ για να αποφύγουν το θάψιμο έριχναν τα πτώματα στο ποταμό Σάβα, τα ρεύματα του οποίου τα παρέσυραν και τα ξέβραζαν στο γερμανοκρατούμενο Βελιγράδι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, για να εξοικονομήσουν πυρομαχικά, οι Ούστασι τοποθετούσαν τα θύματα τους στη σειρά φροντίζοντας να σκοτώσουν όσο το δυνατόν περισσότερους Σέρβους με μια μονάχα σφαίρα! Χαρακτηριστική περιγραφή των εγκλημάτων των Ούστασι στην Κροατία, αποτελεί η έκθεση του Αμερικανού πρόξενου στην Κωνσταντινούπολη Μπάρτον Μπέρυ (23.2.1943): «Οι Ούστασι σκότωναν διαρκώς όλους τους Σέρβους, ομαδικά ή ατομικά, μέρα και νύχτα, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο: πολυβόλα, τουφέκια, πιστόλια, μαχαίρια, τσεκούρια, σφυριά. Για να εξοικονομούν πυρομαχικά, έφεραν ομάδες Σέρβων μπροστά σε αναμμένο κλίβανο στο τουβλοποιείο. Σκότωναν μερικούς με σφυριά και έριχναν τους υπόλοιπους ζωντανούς στον κλίβανο. Άλλους τους έπνιγαν στον ποταμό Σάβα. Ο Λιούμπο Μίλος ήταν ο πιο αιμοδιψής. Είχε σκοτώσει τουλάχιστον 3.000 Σέρβους. Κάποτε έσφαξε έναν Σέρβο, κι ενώ ήταν ακόμη ζωντανός, του έβγαλε την καρδιά!».

Αυτή η ανεξήγητα κτηνώδη συμπεριφορά των Ούστασι απέναντι σε ανυπεράσπιστους Σέρβους, ωχριούσε σε σχέση με τη συμπεριφορά τους απέναντι στα αθώα Σερβόπουλα. Συνολικά 44.000 παιδιά ηλικίας μέχρι 14 ετών εξοντώθηκαν μεταξύ Απριλίου 1941 -Απριλίου 1945. Τα περισσότερα από αυτά πέθαναν από ασιτία και ασθένειες, ενώ δεν είναι λίγα εκείνα που δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ. Το περίεργο στην όλη ιστορία αποτελεί η στάση καθολικού κλήρου της Κροατίας, που δεν μπήκε στον κόπο ούτε καν να «νίψει τα αιματοβαμμένα χέρια» του, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που και ιερείς συμμετείχαν στα εγκλήματα.

Βέβαια θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι Κροάτες ουδέποτε παραδέχτηκαν το μέγεθος και τη φύση των εγκλημάτων τους. Το 1989 ο τότε Κροάτης ηγέτης Φράνιο Τούτζμαν, στο βιβλίο του Οι Έρημοι της Ιστορικής Πραγματικότητας, αναφέρθηκε για τον «μύθο του Γιασένοβατς», υποστηρίζοντας ότι 3-4 χιλιάδες κρατούμενοι πέθαναν στο στρατόπεδο. Σε μια επίδειξη «μετριοπάθειας» ο Τούζμαν παραδέχτηκε ότι «ο αριθμός των 30.000 αντανακλά την πραγματικότητα του Γιασένοβατς», ενώ καταλήγει στο πόνημα του ότι «Σέρβοι και Κροάτες υπόφεραν εξίσου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!»

Για τους Ούστασι υπεύθυνοι της Γενοκτονίας ήταν οι ίδιοι οι Σέρβοι(!), καθώς την προκάλεσαν με το να αντιταχθούν στη δημιουργία του κροατικού κράτους, με το να σχηματίσουν ομάδες Τσέτνικς και να εξεγερθούν. Οι δε Κροάτες, ταπεινωμένοι όπως ήταν εδώ και χρόνια, εφάρμοσαν απλά το «νόμο της αντεκδίκησης» στους Μεγαλοσέρβους…
  
Η «Ποντικότρυπα» (Rat Line) διαφυγής των Ούστασι

Το φθινόπωρο του 1944, ενώ τα γερμανικά στρατεύματα απαγκιστρώνονταν από τη βαλκανική χερσόνησο και το κροατικό κράτος μετρούσε μέρες, η ηγεσία των Ούστασι προετοίμαζε ήδη το δίκτυο διαφυγής της. Αναμένοντας την κατάρρευση του Άξονα, η αστυνομία του Πάβελιτς είχε δημιουργήσει στις υπό σοβιετική κατοχή και στις χώρες της Νοτίου Αμερικής, ένα δίκτυο παράνομων ομάδων Ούστασι, οι οποίες εργάζονταν για τη συγκέντρωση και προστασία των «προσφύγων» από το Ζάγκρεμπ. Η μέθοδος διαφυγής τους αποκαλούνταν «ποντικότρυπα»(Rat Line): στους φυγάδες χορηγούνταν πλαστές βίζες με ψεύτικα ονόματα, ενώ δωροδοκούνταν διπλωμάτες ακόμη και αξιωματούχοι διεθνών οργανισμών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διάσωση τους.

Η διαφυγή των Ναζί αξιωματουχων καθώς και των συνεργατών τους από χώρες-δορυφόρους, όπως η Κροατία, δεν προωθούνταν βάσει ενός άρτια οργανωμένου σχεδίου, αλλά ξεκίνησε ως ανομολόγητη συνεργασία διαφόρων θεσμών. Το πρώτο βήμα ήταν η διαφυγή στην καθολική Ιταλία, που βρισκόταν τότε υπό αμερικανικό έλεγχο. Στη συνέχεια, μόλις διασφαλιζόταν η πολυπόθητη επιστολή της Καθολικής Εκκλησίας, ακολουθούσε η έκδοση διαβατηρίου από τον Ερυθρό Σταυρό, που ήταν κάτι σαν το άσυλο εκείνης της εποχής. Ανάμεσα στους γνωστότερους Ναζί εγκληματίες πολέμου, που κατέφυγαν τότε στην Λατινική Αμερική, με την βοήθεια του Βατικανού, ήταν ο «αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος» Άντολφ Άιχμαν, ο «γιατρός του Άουσβιτς» Γιόσεφ Μένγκελε και ο «χασάπης της Λυών» Κλάους Μπάρμπι.
 
Που «κρυβόταν» ο Πάβελιτς και η ηγεσία των Ούστασι;

Στην περίπτωση των Ούστασι και το Βατικανό βοήθησε, με τη μέθοδο της «ποντικότρυπας», πάρα πολλούς αποδεδειγμένους καθολικούς, που συμμετείχαν σε εγκλήματα πολέμου, να διαφύγουν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ιδιαίτερα γνωστή ήταν η «ποντικότρυπα» του Κροάτη ιερέα δρ. Κ. Ντραγκάνοβιτς στη Ρώμη, μέσω της οποίας υποστηρίζεται ότι διέφυγε ο ηγέτης των Ούστασι Αντε Πάβελιτς και ο υπουργός της αστυνομίας Αντρίγια Αρτούκοβιτς. Ο ίδιος ο Πάβελιτς, από την Αργεντινή όπου κατέφυγε, παραδέχτηκε στον δημοσιογράφο της εφημερίδας Corriere Della Sera Ίντρο Μοντανέλι ότι έφθασε στην «φιλόξενη» Αργεντινή ύστερα από ένα χρόνο περιπλάνησης ανά την Ευρώπη. Εκεί συνέχισε ανενόχλητος να οργανώνει τις παράνομες ομάδες των Ούστασι, υπεύθυνες για το μπαράζ τρομοκρατικών επιθέσεων στη δεκαετία του 1970.

Αν και το όνομα του φιγουράριζε ανάμεσα στα πρώτα στους καταλόγους των εγκληματιών-συνεργατών του Άξονα, ο Πάβελιτς πέθανε από βαθιά γεράματα στη φάρμα του έξω από το Μπουένος Αϊρες… Γιατί δεν τιμωρήθηκε ποτέ;

Φαίνεται ότι υπήρχε μια «σιωπηρή συμφωνία» ανάμεσα στους δυο Κροάτες: τον φασίστα Πάβελιτς και τον κομμουνιστή Τίτο (κροατοσλοβενικής καταγωγής). Κοινή τους επιθυμία ήταν να αποφύγουν, όσο το δυνατόν, τη σύγκρουση μεταξύ τους. Μετά το τέλος του πολέμου ο Τίτο συνέλαβε τον «προδότη», αρχηγό των Σέρβων Τσέτνικς, Ντράζα Μιχαϊλοβιτς και τον εκτέλεσε. Δεν έκανε όμως τίποτε για να συλλάβει τον εγκληματία πολέμου Πάβελιτς, ούτε καν κάποια ενέργεια για να εκδοθεί από την Αργεντινή όπου βρισκόταν. Ο ίδιος ο Πάβελιτς παραδέχτηκε ότι ουδέποτε διώχθη σοβαρά από το καθεστώς του Τίτο. Δίνοντας «άφεση αμαρτιών» στον εγκληματία Πάβελιτς, ο Τίτο ενδυνάμωσε το κίνημα των Νεο-Ούστασι, που καραδοκούσε συνεχώς για να αρπάξει την ευκαιρία και να ολοκληρώσει το «θεάρεστο» έργο που άρχισε το 1941. Η ευκαιρία αυτή εμφανίστηκε το 1991, όταν η παραπαίουσα Γιουγκοσλαβία δεχόταν τη χαριστική βολή από τον επανεμφανιζόμενο κροατικό εθνικισμό…
 
Η оριστικη εθνοκαθαρση тης Κροατίας (1991-1995)

Πριν από το 1991, και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (SFRJ), περίπου 700.000 Σέρβοι ζούσαν ακόμη στις περιοχές της Κράινα, στο δυτικό Σρεμ και στη Σλαβονία αποτελώντας 12% του συνολικού πληθυσμού της Κροατίας. Σήμερα στην Κράινα ζουν μόλις 180.000, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι ηλικιωμένοι. Χάρη σε μια νέου τύπου εθνοκάθαρση η Κροατία κατέστη πλέον μια εθνολογικά ομοιογενής χώρα (94% Κροάτες).

Με την απόσχιση της Κροατίας από τη γιουγκοσλαβική ομοσπονδία οι Σέρβοι της Κράινα, προκειμένου να μην γίνουν πολίτες Β’ κατηγορίας στην ίδια τους την πατρίδα, δημιούργησαν την εφήμερη REPUBLICA SRPSKA KRAJINA (1991-1995) και επεδίωξαν την αυτονομία με την υποστήριξη του Βελιγραδίου. Αν και αντιστάθηκαν με κάθε τρόπο οι Σέρβοι αναγκάστηκαν τελικά με τη βία να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες.   Η πρώτη εθνοκάθαρση του πολέμου πραγματοποιήθηκε στις 1.07.1991, όταν ανακαταλήφθηκε η δυτική Σλαβονία, ο θύλακας γύρω από το Πάκρατς: 200.000 Σέρβοι εκδιώχθηκαν και 183 σέρβικα χωριά «καθαρίστηκαν».

Η τελευταία πράξη του δράματος παίχτηκε τον Αύγουστο του 1995, όταν έλαβε χώρα η κροατική Επιχείρηση Καταιγίδα, με τη βοήθεια των Αμερικανών και των Νατοϊκών συμμάχων τους. Χωρίς καμία βοήθεια από τη Σερβία του Μιλόσεβιτς ολόκληρη η Κράινα έπεσε μέσα σε τέσσερις μέρες στα χέρια του αριθμητικά υπέρτερου στρατού της Κροατίας. Μέσα σε λίγες μέρες 5.000 Σέρβοι σκοτώθηκαν και μόνον 167 Κροάτες. Η Κράινα εξαφανίστηκε από το χάρτη και 250.000 νέοι Σέρβοι πρόσφυγες κατέφυγαν στην ασφυκτιούσα Σερβία. Δεν υπήρχε περίπτωση οι Σέρβοι, όπως οι ίδιοι ισχυρίζονταν, να παραμείνουν σε μια χώρα, που είχε υιοθετήσει τη σημαία (τη Σαχόβνιτσα), τον ύμνο και τα σύμβολα των φασιστών Ούστασι. Σήμερα τα σέρβικα χωριά της Κράινα είναι τα περισσότερα “χωριά-φαντάσματα”, ενώ η ανεξάρτητη Κροατία, το νεότερο μέλος της ΕΕ, συρρικνώνεται δημογραφικά και οι νέοι Κροάτες μεταναστεύουν στο εξωτερικό, ακολουθώντας τη μοίρα και των υπόλοιπων Βαλκάνιων νέων…
 
* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.