Oι κινήσεις της Σαουδικής Αραβία σε πολλαπλά πεδία αποτυπώνουν τις φιλοδοξίες του Ριάντ σε περιφερειακό –και όχι μόνο– επίπεδο.

Το υπερσυντηρητικό βασίλειο υλοποιεί το τελευταίο διάστημα μια σειρά από στρατηγικού χαρακτήρα κινήσεις στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο με στόχο

α) να ισχυροποιήσει την ήπια ισχύ του (soft power), αποτελώντας διεθνή πολιτικοοικονομικό παράγοντα,
β) να ισχυροποιήσει τη θέση του ως βασικού περιφερειακού παίκτη στη Μέση Ανατολή και
γ) να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, εξωραΐζοντας τις υποθέσεις παραβιάσης θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Γεωπολιτικές φιλοδοξίες και «απεξάρτηση» από τις ΗΠΑ

Ο δρόμος για την επίτευξη των φιλόδοξων στρατηγικών του Ριάντ περνά μέσα και από την αναθεώρηση των συμμαχιών του. Η άλλοτε(;) παραδοσιακή σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών Σαουδική Αραβία έχει στραφεί προς το μπλοκ Κίνας – Ρωσίας.

Τον περασμένο Ιούνιο οι σαουδαραβικές εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου κατέγραψαν ρεκόρ δεκαετίας, εξέλιξη που συμβάλλει σημαντικά στην αποδυνάμωση των ενεργειακών κυρώσεων της Δύσης προς τη Μόσχα. Σαουδική Αραβία και Ρωσία συμμαχούν στον ΟΠΕΚ+, συμφωνώντας στη διατήρηση της μείωσης της παραγωγής πετρελαίου (ως τα τέλη του 2024) με στόχο τη στήριξη των τιμών. Στη στάση αυτή είναι αντίθετες οι ΗΠΑ, που καλούν τα μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών και τους συμμάχους τους να αυξήσουν την παραγωγή, ώστε να βοηθηθεί η παγκόσμια οικονομία.

Ο Υπουργός Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπας Αμπντουλαζίζ Μπιν Σαλμάν τόνισε ότι η κοινή στάση Ριάντ – Μόσχας είναι ένδειξη ενότητας μεταξύ των δύο κρατών. Οι κινήσεις της Σ. Αραβίας με στόχο να ηγηθεί των εξελίξεων στο ενεργειακό πεδίο δείχνουν τη βούληση της χώρας να παίξει κεντρικό γεωπολιτικό ρόλο μέσω της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου και να «απεξαρτηθεί» από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποδεικνύοντας ότι η συμμαχία Ουάσιγκτον – Ριάντ, που εγκαθιδρύθηκε μεταπολεμικά, το 1945, στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο USS Quincy από τον Αμερικανό Πρόεδρο Φράγκλινο Ρούσβελτ και τον Σαουδάραβα Βασιλιά Αμπντούλ Αζίζ Ιμπν Σαούντ έχει «ξεθωριάσει» σημαντικά.

Η σύναψη, λίγο καιρό νωρίτερα, τον Απρίλιο, συμφωνίας με το Ιράν για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων των δύο χωρών χαρακτηρίζεται τουλάχιστον «ιστορική». Απέκτησε μάλιστα ιδιαίτερη πολιτική σημασία εξαιτίας του γεγονότος ότι η Κίνα λειτούργησε ως «εγγυήτρια δύναμη» αυτής.

Sportwashing και Vision 2030

Ο όρος «sportwashing» («ξέπλυμα μέσω του αθλητισμού») χρησιμοποιείται κατά κόρον για να αποτυπώσει τη στρατηγική του Ριάντ, που επιχειρεί να βελτιώσει την εικόνα της χώρας αποπροσανατολίζοντας, μέσω αθλητικών επενδύσεων και της προσέλκυσης διάσημων αθλητών, από την παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων την οποία καταγγέλλουν διεθνείς οργανώσεις, όπως η Διεθνής Αμνηστία.

Η αποτρόπαιη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018, για την οποία ο διάδοχος του θρόνου και Πρωθυπουργός της χώρας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ανέλαβε την ευθύνη –αν και αρνήθηκε την εμπλοκή– κλόνισε περαιτέρω την εικόνα της χώρας.

Υπολογίζεται ότι από τις αρχές του 2021 μέχρι και σήμερα η Σαουδική Αραβία έχει δαπανήσει περί τα 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια από το Ταμείο Δημόσιων Επενδύσεων ώστε να εξασφαλίσει συμφωνίες στο χώρο του αθλητισμού. Η απόκτηση της ιστορικής Νιουκάστλ, αγγλικής ποδοσφαιρικής ομάδας της Premier League το 2021, η μεταγραφή του Κριστιάνο Ρονάλντο στην Αλ Νασρ το 2022 (με μισθό 173 εκατ. λιρών το χρόνο), κάνοντας την αρχή μιας άνευ προηγουμένου εισροής σταρ του ποδοσφαίρου στο πρωτάθλημα της Σαουδικής Αραβίας, η εξαγορά και συγχώνευση δύο παγκόσμιου βεληνεκούς τουρνουά γκολφ (PGA Tour και DP World Tour) υπό την ομπρέλα του LIV Golf (το οποίο διαχειρίζεται ο επικεφαλής του Δημόσιου Ταμείου Επενδύσεων, όπως άλλωστε και τη Νιουκάστλ), καθώς και οι χορηγίες του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού Aramco στη Formula 1, είναι μόνο μερικές από τις κινήσεις του Ριάντ. Είναι ενδεικτικό ότι η πλειοψηφία των μετοχών των κορυφαίων ποδοσφαιρικών ομάδων της χώρας, όπως είναι η Αλ Νασρ, η Αλ Ιτιχάντ, η Αλ Χιλάλ και η Αλ Αχλί, εξαγοράστηκαν από το Ταμείο, ώστε να επενδυθεί πακτωλός δισεκατομμυρίων που θα μπορούσε να προσελκύσει κι άλλους αστέρες.

H γενναία χρηματοδότηση αθλητικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων εντάσσεται στη φιλόδοξη οικονομική μεταρρυθμιστική ατζέντα του Ριάντ Vision 2030, στο πλαίσιο της οποίας η χώρα σχεδιάζει να επενδύσει συνολικά 3,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ώστε να μεταρρυθμίσει –και να μειώσει την εξάρτησή της από τα κέρδη του πετρελαίου– την οικονομία της χώρας ως το 2030. To μεγαλεπήβολο πρόγραμμα περιλαμβάνει πρότζεκτ σε τομείς όπως η ενέργεια, οι υποδομές, ο πολιτισμός, η υγεία.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα, πάντα, σε δεύτερη μοίρα

Ωστόσο, οι ανησυχίες για την καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν λείπουν ούτε στην περίπτωση των φαραωνικού τύπου έργων που σχεδιάζονται και υλοποιούνται. Για παράδειγμα, όπως καταγγέλλουν ανθρωπιστικές οργανώσεις, η κατασκευή της φουτουριστικής «πράσινης» πόλης Neom προϋποθέτει τον εκτοπισμό φυλών, με ποινές φυλάκισης, καόμη και θανατικές ποινές να απειλούν τους μη συμμορφωθέντες.

Το ζήτημα του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι κρίσιμο για τη χώρα της Μέσης Ανατολής, η οποία καταγράφει τρομακτικούς αριθμούς στις εκτελέσεις καταδικασθέντων σε θανατική ποινή.

Οργανώσεις της κοινωνία των πολιτών, αντιφρονούντες και ακτιβιστές από τη Σαουδική Αραβία εξέδωσαν τον περασμένο Μάιο έναν οδικό χάρτη με τίτλο «Ένα συλλογικό όραμα για μεταρρύθμιση στη Σαουδική Αραβία» καλώντας σε προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στη χώρα. Ωστόσο, προς το παρόν και παρά τις εκκλήσεις και επικρίσεις της διεθνούς κοινότητας, η πλάστιγγα μεταξύ του οράματος της οικονομικής μεταρρύθμισης και του οράματος της προστασίας των δικαιωμάτων και των ελευθεριών δυστυχώς γέρνει εμφατικά προς την πρώτη πλευρά. Ιδίως από τη στιγμή που το πρώτο όραμα σχετίζεται άμεσα με την εμπέδωση της Σαουδικής Αραβίας ως ενός ισχυρού γεωπολιτικού και γεωοικονομικού δρώντα, πέρα και από τα όρια της, πάντα εύθραυστης, περιοχής της Μέσης Ανατολής.

• Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 14ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ