Σαν σήμερα στις  24 Απριλίου 2013,  ο κόσμος λίγο έξω από τη Ντάκα του Μπαγκλαντές, κατέρρευσε. Ένα οκταόροφο συγκρότημα εργοστασίων ισοπεδώθηκε, χιλιάδες εργάτες  θάφτηκαν κάτω από τα συντρίμια του τρόμου, τουλάχιστον  1.134 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 100 άτομα δεν βρέθηκαν ποτέ, ενώ περισσότεροι από 2.000 βγήκαν από τα χαλάσματα τραυματισμένοι και τρομοκρατημένοι. Το Rana Plaza έμενε στην ιστορία ως ένα από τα πιο πολύνεκρα εργατικά δυστυχήματα όλων των εποχών.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι υπήρχε άδεια για 6 ορόφους αλλά προστέθηκαν άλλοι δύο παράνομα. Παλαιότερα χαρτιά έδειχναν ότι η άδεια του ιδιοκτήτη ήταν για πέντε πατώματα. Σε κάθε περίπτωση, το κτήριο σήκωνε περισσότερους ορόφους από όσους μπορούσε να αντέξει.  Η έρευνα έβγαλε κι άλλα στη φόρα. Το κτήριο δεν προοριζόταν για βιομηχανική χρήση. Δεν ήταν χτισμένο  για να αντέξει το βάρος του μηχανολογικού εξοπλισμού και τις ασταμάτητες δονήσεις που προκαλούσαν τα μηχανήματα των εργοστασίων.

Υπήρχαν επίσης κάποιες αναφορές για κακοτεχνίες. Τελικά το πόρισμα ήταν ότι έφταιγε η κακή ποιότητα των υλικών σε συνδυασμό με τους παραπάνω ορόφους, το υπερβολικό βάρος και τις δονήσεις των μηχανημάτων των εργοστασίων. 38 άτομα καταδικάστηκαν, ανάμεσά τους και ο Sohel Rana, ιδιοκτήτης του κτηρίου που κατέρρευσε, ο οποίος συνελήφθη μετά από τετραήμερη καταδίωξη λίγο πριν  καταφέρει να διαφύγει.

Στο σημείο βρίσκεται σήμερα ένα ταπεινό μνημείο και μια μικρή πλάκα γραμμένη σε δύο γλώσσες, στη μνήμη όσων άφησαν την τελευταία τους πνοή εκεί, την  24η Απριλίου 2013.

Η φωτογράφος και ακτιβίστρια Taslima Akhter  που βρέθηκε αμέσως στο σημείο της τραγωδίας, τράβηξε τη φωτογραφία που έγινε γνωστή με τον τίτλο: ‘Final Embrace’.  Κανείς δεν ξέρει ποιοι ήταν αυτοί οι δύο άνθρωποι, ούτε καν αν υπήρξαν ζευγάρι ή όχι. Η σχέση μεταξύ τους παραμένει αδιευκρίνιστη. Η φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου. Το περιοδικό Time, την συμπεριέλαβε στις δέκα πιο σημαντικές φωτογραφίες [εκείνης] της χρονιάς, κέρδισε βραβεία  και στοίχειωσε τη μνήμη όλων μας.  

Τι απέγιναν οι επιζήσαντες; ή μάλλον οι επιζήσασες μια και οι εργάτριες ήταν η συντριπτική πλειοψηφία στο Rana Plaza. Μια έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Action Aid σε  1.403 επιζήσαντες [οι περισσότεροι κάτω από τα 30] και 607 οικογένειες που έχασαν συγγενείς τους στην τραγωδία, με τίτλο:  “Unforgettable and Unforgivable: Rana Plaza,” έδειξε ότι ένα ποσοστό γύρω στο 30% όσων επέζησαν,  παλεύουν ακόμη με το ψυχικό τραύμα ενώ το  42% είναι ακόμη άνεργοι. Καθόλου παράξενο. Πώς να μπεις σε εργοστάσιο να ξαναδουλέψεις όταν την τελευταία φορά  κατέρρευσε πάνω σου;

Η Taslima Akhter εκτός από την «τελευταία ανατριχιαστική αγκαλιά», τράβηξε κι άλλες φωτογραφίες από εργάτριες που κατάφεραν να βγουν ζωντανές μέσα από τα συντρίμια του Rana Plaza. Χρόνια μετά, επέστρεψε και αναζήτησε τις γυναίκες που είχε φωτογραφίσει τότε.  Αυτές είναι οι ιστορίες τους.

Η Rupaly που μπήκε στο κτήριο με το ζόρι

Η Rupaly εργαζόταν ως  χειρίστρια μηχανής στο εργοστάσιο New Wave Style στον 6ο όροφο του κτηρίου Rana Plaza. Την προηγούμενη μέρα, είχε παρατηρήσει κάποιες ρωγμές στους τοίχους και το πρωί της 24ης Απριλίου 2013 ήταν ανάμεσα στους εργάτες που αρνήθηκαν να μπουν μέσα. Ο προϊστάμενος του εργοστασίου τους απείλησε ότι αν δεν έμπαιναν θα έχαναν τον μισθό τους.  Τελικά, η Rupaly δέχθηκε υπό πίεση να μπει στο εργοστάσιο. Δεν είχαν δουλέψει ούτε λίγες ώρες όταν η Rupaly ένιωσε το πάτωμα κάτω από τα πόδια της να υποχωρεί. Προσπάθησε να τρέξει αλλά οι τοίχοι έπεσαν και τα πάντα γύρω γκρεμίστηκαν. Τελικά έπεσε και η ίδια. Το επόμενο που θυμάται είναι ότι δεν μπορούσε να κουνηθεί κι ότι ένιωθε δύο πτώματα δίπλα της. Συνειδητοποίησε ότι υπήρχαν κοντά και ζωντανοί αλλά δεν μπορούσε να δει τίποτα. Μετά από 15 ολόκληρες ώρες, την έβγαλαν μέσα από τα χαλάσματα. 

Μετά το ατύχημα, η Rupaly δεν μπορούσε να εργαστεί για ένα χρόνο. Τα έβγαλε πέρα χάρη στις δωρεές που έκαναν ιδιώτες, οργανισμοί και το κράτος. Την στήριξαν πολύ ο σύζυγός της Farid και οι κόρες της Fahmida, 10 ετών και  Fahima, 7 ετών. Επέτρεψε στη δουλειά το 2014 αλλά το πρώτο εργοστάσιο στο οποίο πήγε να εργαστεί, έπιασε φωτιά. Ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα αλλά χρειάστηκε πολύ κουράγιο για να προσπαθήσει να ξαναδουλέψει.

Η Rupaly νιώθει ότι οι αναμνήσεις από την κατάρρευση του εργοστασίου δεν την στοιχειώνουν πλέον. “Νιώθω πιο δυνατή και πιο γενναία από πριν”, λέει η Rupaly. Τώρα γνωρίζει ότι οι εργαζόμενοι στα εργοστάσια  έχουν δικαιώματα. Η Rupaly έλαβε ως αποζημίωση  £4.000 , χρήματα με τα οποία αγόρασε ένα μικρό κομμάτι γης στο χωριό της και ελπίζει να μπορέσει να χτίσει εκεί ένα σπίτι για την οικογένειά της.

Η Asma που έμεινε τρεις μέρες στον «κάτω κόσμο»

Η Asma καθόταν ανάμεσα σε δεκάδες άλλες χειρίστριες  των μηχανών. Το εργοστάσιο Phantom Apparels βρισκόταν στον 4ο  όροφο του συγκροτήματος Rana Plaza. Μετά από λίγες ώρες δουλειά, ο κόσμος της ξαφνικά κατέρρευσε.  Η Asma  έπεσε κάτω και θάφτηκε κάτω από τα συντρίμια. Έμεινε παγιδευμένη στα χαλάσματα για 3 ολόκληρα εικοσιτετράωρα. Επιβίωσε πίνοντας τα ούρα της. Έπειτα οι διασώστες  κατάφεραν  να την προσεγγίσουν και βγήκε ξανά στον «πάνω κόσμο».

Η Asma έλαβε ως αποζημίωση το ποσόν των 200.000 Takas (£1.950), μέρος από το οποίο χρησιμοποίησε για να ξαναφτιάξει κάπως τη ζωή της. Ο σύζυγός της την εγκατέλειψε, πριν από τρία  χρόνια, αφήνοντάς της και τα δύο παιδιά τους . Η ίδια πιστεύει ότι έφυγε επειδή δεν μπορεί πλέον να κερδίσει όσα κέρδιζε παλιότερα. Η Asma δεν μπορεί να επιστρέψει στην παλιά της δουλειά. Το εργοστάσιο είναι γι αυτήν ένα τραύμα που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Οι αναμνήσεις την βασανίζουν τις νύχτες. Τον Φεβρουάριο του 2017, η κατάστασή της χειροτέρεψε σημαντικά κι αναγκάστηκε να νοσηλευτεί. Οι γιατροί διέγνωσαν  ότι πάσχει από υποσιτισμό και μετατραυματικό σοκ. Ο γιος της ο Arif είναι ο μόνος  που την επισκέπτεται. Και μια «λεπτομέρεια»: Η Asma είναι 30 ετών.

Διαβάστε επίσης: 

• Σπάζοντας μια βιτρίνα 2 τρισεκατομμυρίων
• Οι φάμπρικες μονόδρομος για τις γυναίκες του Μπαγκλαντές
• Ποιοι ευθύνονται για την τραγωδία στο Μπαγκλαντές
• Το σκοτεινό πρόσωπο της μόδας
• Ποιο είναι το πραγματικό κόστος του Made in Bangladesh;

Αυτές που βγήκαν από τα συντρίμμια δεν ήταν μόνο οι επιζήσασες αλλά και οι μάρκες για τις οποίες δούλευαν τα εργοστάσια του Rana Plaza.

Μετά την τραγωδία, περισσότερες από 200 μάρκες ένδυσης από 20 χώρες [ανάμεσά τους τεράστια brands όπως: Adidas, Esprit, Benetton, H&M, Primark, Fruit of the Loom, Mango, Inditex, El Corte Ingles,  Marks and Spencer, υπέγραψαν τη Συμφωνία για Ασφάλεια  [Accord on Fire and Building Safety in Bangladesh] προκειμένου να αποσοβήσουν παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον. Σύμφωνα με μια πολύ πρόσφατη έρευνα με την επιμέλεια του Mark Anner, διευθυντή στο Κέντρο για τα Δικαιώματα των Εργατών στο PennState College,  η συμφωνία έκανε πιο ασφαλή τη ζωή 2,5 εκατομμυρίων εργατών. 2.800 εργοστάσια συμμορφώθηκαν βελτιώνοντας τις συνθήκες ασφαλείας.

Η Συμφωνία είχε αρχικά ισχύ για πέντε χρόνια, δηλαδή μέχρι φέτος. Πρόσφατα, ανανεώθηκε για άλλα τρία  χρόνια,  μέχρι το 2021. Παρόλο που κατάφερε αρκετές βελτιώσεις, η Συμφωνία δεν σχεδιάστηκε για να καλύψει όλα τα εργοστάσια του Μπαγκλαντές και ποτέ δεν το έκανε. Τι γίνεται με τα άλλα εργοστάσια της χώρας;

Το Μπαγκλαντές κάνει ετήσιο τζίρο 28 δισεκατομμύρια δολλάρια στη βιομηχανία της μόδας, είναι η 2η χώρα σε παραγωγή ενδυμάτων μετά την Κίνα. Είναι πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν. Είναι πολλές χιλιάδες ψυχές που δουλεύουν σε ακατάλληλες συνθήκες. Πέντε χρόνια μετά την τραγωδία, οι γυναίκες αυτές που βγήκαν από τα συντρίμμια ενώνουν τη φωνή τους με όλον τον υπόλοιπο κόσμο: Όχι άλλη Rana Plaza.