Νόμιμα «παράθυρα» – και μάλιστα με τη σιωπηρή «συμφωνία» της ΕΕ που κάνει τα «στραβά μάτια» – μεταφοράς του ρωσικού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές εκμεταλλεύονται ελληνικές, αλλά και ευρωπαϊκές ναυτιλιακές εταιρείες, σπάζοντας, στην πράξη το πετρελαϊκό εμπάργκο της Δύσης στην Μόσχα.

Ads

Διαβάστε επίσης: Politico: Η ελληνική κυβέρνηση είναι δέσμια των εφοπλιστών που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο

Οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγόρευσαν τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου πριν από μήνες και τα ρωσικά τάνκερ δεν μπορούν να δέσουν στα λιμάνια των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της ΕΕ. Στις 5 Δεκεμβρίου, τίθενται σε ισχύ οι κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ρωσικό αργό.

Προς το παρόν, τα παραπάνω συνιστούν ευκαιρία υπερκερδών για τους Έλληνες και ξένους εφοπλιστές, που προσφέρονται να εξυπηρετήσουν τους Ρώσους εξαγωγείς πετρελαίου, μεταφέροντάς το στους αγοραστές του, παντού.

Ads

Επιπλέον, όπως σημειώνει το Foreign Policy, ένας αυξανόμενος στόλος πλοίων – «φαντασμάτων» που επίσημα «δεν υπάρχει» και δεν μπορεί, συνεπώς, να εντοπιστεί ή να ερευνηθεί, μεταφέρει ρωσικά εμπορεύματα που βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων, οπουδήποτε στον κόσμο, όπως ήδη μετέφερε απαγορευμένα προϊόντα από το Ιράν, τη Βενεζουέλα και τη Βόρεια Κορέα.

Πόσο «αφοσιωμένη» είναι η ελληνική κυβέρνηση στην εφαρμογή των κυρώσεων;

Οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες που βγάζουν γρήγορο χρήμα από το ρωσικό αργό έχουν μόνο μερικές εβδομάδες μέχρι να τεθούν σε ισχύ οι απαγορεύσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Ηθικά, λέει το Foreign Policy, η μεγάλη ναυτιλιακή βιομηχανία της Ελλάδας δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει συνάψει μια «ασυνήθιστη» συνεργασία.

Πράγματι, τα ελληνικά πλοία είναι γνωστό ότι έχουν παραβιάσει κυρώσεις στο παρελθόν. Στις 29 Αυγούστου, μετά την έναρξη ισχύος της κύρωσης της ΕΕ για τον ρωσικό άνθρακα, το υπό ελληνική διαχείριση πλοίο «Stavros» εντοπίστηκε να φορτώνει 53.000 τόνους άνθρακα σε ρωσικό λιμάνι. Λίγους μήνες νωρίτερα, δύο κορυφαίοι Έλληνες πλοιοκτήτες επέκριναν τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας, χαρακτηρίζοντάς τις αναποτελεσματικές και υποστηρίζοντας ότι βλάπτουν την ΕΕ περισσότερο από τη Ρωσία.

Αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν πιο αφοσιωμένη στις κυρώσεις, εκτιμά το Foreign Policy, θα μπορούσε να είχε «παρακαλέσει» τις εταιρείες να μην επιτρέψουν στη Ρωσία.

Και πάλι, όμως, η παροχή βοήθειας στη Ρωσία στην εξαγωγή πετρελαίου της θα είναι παράνομη μετά τις 5 Δεκεμβρίου.

Θα συνεχίσουν να το κάνουν κάποιες από τις ελληνικές εταιρείες;

Το «παράθυρο»

Τον περασμένο Μάιο, η Lloyd’s List Intelligence, η οποία παρακολουθεί την παγκόσμια ναυτιλία, άρχισε να παρατηρεί ένα περίεργο μοτίβο στα ρωσικά λιμάνια Ουστ Λούγκα (Ust-Luga), Πρισμόρσκ (Primorsk), Νοβοροσίσκ και Αγίας Πετρούπολης.

Από τα 204 μεγάλα δεξαμενόπλοια που αναχώρησαν από τα παραπάνω λιμάνια μεταξύ 1ης και 26ης του ίδιου μήνα, τα 58 ανήκαν στη Sovcomflot, τον ρωσικό ναυτιλιακό γίγαντα. Αλλά τα 79 ήταν ελληνικής ιδιοκτησίας.

Στη διάρκεια του ίδιου μήνα, η ερευνητική ομάδα παρατήρησε άλλα επτά μεγάλα πετρελαιοφόρα να φεύγουν από τα νερά της Καλαμάτας και των πόλεων της Μάλτας Marsaxlokk και Marsaskala και στη συνέχεια να κατευθύνονται προς την Ινδία, την Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Είχαν φορτωθεί με ρωσικό πετρέλαιο από μικρότερα δεξαμενόπλοια που ταξίδευαν από τα ρωσικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, το Νοβοροσίσκ, την Τουαπσέ και το Ταμάν, σύμφωνα με τη Lloyd’s.

Τα ελληνικά πλοία και λιμάνια, με άλλα λόγια, βοηθούν τη Ρωσία να εξάγει το πετρέλαιο της, συνοψίζει το Foreign Policy.

Όμως, όπως τόνισε ο Richard Meade της Lloyd’s List Intelligence, «δεν υπάρχει τίποτα παράνομο σε αυτό που κάνουν τα ελληνικά λιμάνια και οι ναυτιλιακές εταιρείες. Είναι απλώς μια στροφή στο εμπόριο λόγω περιορισμών και οι ελληνικές εταιρείες δεν το κάνουν με κρυφό τρόπο. Αλλά όταν αλλάξουν οι κανόνες, δεν θα μπορούν να κάνουν αυτό που κάνουν σήμερα».

Αυτή η αλλαγή θα συμβεί στις 5 Δεκεμβρίου, όταν τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση της ΕΕ για το ρωσικό αργό, και στις 5 Φεβρουαρίου, η απαγόρευσή της στα διυλισμένα ρωσικά προϊόντα πετρελαίου.

Διότι, αν και η ΕΕ απαγόρευσε τα ρωσικά πλοία στα τέλη Μαΐου, το ρωσικό πετρέλαιο μπορεί να παραδοθεί στην ΕΕ με δεξαμενόπλοια που ανήκουν ή φέρουν σημαία άλλων χωρών.

«Γεμίστε όσο προλαβαίνετε»

Εδώ φαίνεται ότι η μεγάλη ναυτιλιακή βιομηχανία της Ελλάδας εντόπισε μια ευκαιρία.

Πράγματι, το γεγονός ότι οι έμποροι σπεύδουν τώρα να γεμίσουν ρωσικό πετρέλαιο υποδηλώνει ότι το χρονικό διάστημα μεταξύ της ανακοίνωσης των προγραμματισμένων κυρώσεων τον Οκτώβριο και της έναρξης ισχύος τους μπορεί να έχει μετατραπεί σε περίοδο χάριτος για τις εταιρείες και τις χώρες που θέλουν λίγο περισσότερο μαύρο χρυσό.

«Αυτό που μεταφέρει η ελληνική χωρητικότητα είναι πετρέλαιο που έχει ήδη υπογραφεί και είναι πλήρως εγκεκριμένο από την ΕΕ. Είναι κάτι που οι χώρες μας χρειάζονται απεγνωσμένα», δήλωσε ο Έλληνας εφοπλιστής Ευάγγελος Μαρινάκης στη βιομηχανική έκδοση «Trade Winds» τον Ιούλιο, αφού ο Ουκρανός Πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είπε σε ελληνική οικονομική διάσκεψη ότι οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες «παρέχουν σχεδόν τον μεγαλύτερο στόλο δεξαμενόπλοιων για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου».

Τώρα όμως αυτή η περίοδος χάριτος κλείνει. Στις 21 Νοεμβρίου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι θα απαγορεύσει επίσης τη θαλάσσια μεταφορά ρωσικού αργού από τις 5 Δεκεμβρίου. Οι κυρώσεις του Ηνωμένου Βασιλείου σε ρωσικό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου τίθενται επίσης σε ισχύ από αυτήν την ημερομηνία.

Τα πλοία – «φαντάσματα»

Αυτές οι απαγορεύσεις, ωστόσο, σημειώνει το Foreign Policy, είναι πιθανό να επιταχύνουν μια άλλη αυξανόμενη τάση: Την παράνομη ναυτιλία από πλοία που επίσημα… δεν υπάρχουν.

Τα τελευταία χρόνια, ένας εντελώς νέος στόλος πλοίων – «φαντασμώτων» εντάχθηκε στον επίσημο στόλο του κόσμου.

Σε αντίθεση με τα πλοία τα οποία είναι νομίμως και επισήμως νηολογημένα σε «κράτος σημαίας» (συνήθως ο Παναμάς, η Λιβερία ή οι Νήσοι Μάρσαλ), έχουν αριθμό παρακολούθησης του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) και καλύπτονται από εμπορική ασφάλιση,  τα πλοία – «φαντάσματα» δεν είναι νηολογημένα σε «κράτος σημαίας» ή τον ΙΜΟ και δεν έχουν εμπορική ασφάλιση.

Αυτό τα τοποθετεί σε μια διαφορετική κατηγορία από τα ελληνικά δεξαμενόπλοια, τα οποία μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο με τον φανερό τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι περισσότερες ναυτιλιακές μεταφορές.

Διότι τα ελληνικά τάνκερ είναι νηολογημένα σε «κράτος σημαίας» και στον ΙΜΟ. Οι ιδιοκτήτες, οι διαχειριστές και τα πληρώματα είναι τεκμηριωμένα και είναι εμπορικά ασφαλισμένα. Τα πλοία – «σκιές», αντίθετα, επίσημα δεν υπάρχουν.

Για να κρύψουν κι άλλο την ύπαρξή τους, συχνά απενεργοποιούν το AIS τους – το θαλάσσιο ισοδύναμο του GPS – έτσι ώστε οι αρχές που μπορεί να θέλουν να τους παρακολουθήσουν να μην μπορούν να τους δουν. Η Lloyd’s τα υπολογίζει συνολικά σε 200, με πολύ μικρή επίβλεψη από διεθνείς φορείς και με υποδομή υποστήριξης.

«Σήμερα βλέπουμε να δημιουργούνται νέες ναυτιλιακές εταιρείες με τον ίδιο τρόπο που είδαμε μετά τις κυρώσεις του Ιράν, της Βενεζουέλας και της Βόρειας Κορέας. Όταν επιβλήθηκαν για πρώτη φορά κυρώσεις στο Ιράν, τα πλοία έσβηναν το AIS τους και σκοτείνιαζαν, μετά έβγαιναν κάπου αλλού και αυτό έχει εξελιχθεί στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα», προσθέτει ο εκπρόσωπος της Lloyd’s στο Foreign Policy.

Πράγματι, κάθε φορά που επιβάλλονται νέες κυρώσεις, οι «πονηροί» της ναυτιλιακής βιομηχανίας βρίσκουν τρόπους να τις αποφύγουν. Έτσι, ο σημερινός στόλος – «φάντασμα» είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από το εκτιμώμενο μέγεθός του μόλις πριν από εννέα μήνες.

Και πλαστά νηολόγια

Ο ΙΜΟ έχει ανακαλύψει ακόμη και πλαστά «κράτη σημαίας». Το 2019, κατέγραψε 73 πλοία που έπλεαν υπό νηολόγηση μιας αρχής η οποία ισχυριζόταν ψευδώς, ότι εκπροσωπούσε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, 91 πλοία νηολογημένα σε μια τέτοια αρχή που ισχυρίστηκε ότι εκπροσωπεί τα Φίτζι και και 150 σε μια υποτιθέμενη Μικρονησιακή.

Η ύπαρξη ενός στόλου φαντασμάτων που διασχίζει τους ωκεανούς του κόσμου αποτελεί προφανή κίνδυνο ασφάλειας για την παγκόσμια ναυτιλία και μεγάλο πονοκέφαλο για τις δυτικές κυβερνήσεις.

«Αν κοιτάξετε το Ιράν, παρά τις τεράστιες διεθνείς κυρώσεις, εμπορεύματα έρχονται και βγαίνουν από τη χώρα», λέει στο Foreign Policy ο Cormac Mc Garry, ναυτιλιακός αναλυτής στην εταιρεία συμβούλων κινδύνου Control Risks. «Και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές χώρες δεν μπαίνουν στον κόπο να ερευνήσουν τα πλοία που έρχονται στα λιμάνια τους».

Μπορεί, στην πραγματικότητα, να είναι προς το συμφέρον τους να κοιτάξουν από την άλλη πλευρά τόσο όσον αφορά τα πλοία – φαντάσματα όσο και τις νόμιμες ναυτιλιακές εταιρείες που ενδέχεται να μεταφέρουν εμπορεύματα που υπόκεινται σε κυρώσεις.

«Ο μισός κόσμος δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία»

«Οι κυρώσεις λειτουργούν μόνο στο βαθμό που οι εταιρείες είναι πρόθυμες να τις τηρήσουν», λέει ο Mc Garry. «Ο μισός κόσμος δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Και οι κυρώσεις είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιβληθούν».

Παρόλο που οι ασφαλιστές είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στις παραβιάσεις των κυρώσεων από τους πελάτες τους, δεν μπορούν να ερευνήσουν κάθε πλοίο που καλύπτεται από τα συμβόλαιά τους.

Θα μπορούσαν να απαιτήσουν από τις ναυτιλιακές εταιρείες και τους παρόχους φορτίου να αποδείξουν ότι συναλλάσσονται μόνο με εγκεκριμένους εταίρους, αλλά, τελικά, τα υπό κυρώσεις εμπορεύματα απλώς θα εξαφανιστούν στη παραοικονομία.

Επιπλέον, πολλές χώρες εξαρτώνται από το εμπόριο με μια χώρα που υπόκειται σε κυρώσεις, και επειδή η μεταφορά αγαθών με πλοία – «φαντάσματα» είναι φθηνότερη από τα νόμιμα φορτία, πωλούνται και φθηνά.

Όπως έχει δείξει η ζωή με το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα, τη Βενεζουέλα και τη Ρωσία, υπάρχουν πάντα χώρες πρόθυμες να αγοράσουν προϊόντα που υπόκεινται σε κυρώσεις σε μειωμένη τιμή.

Κράτη – ασφαλιστές

Το γεγονός, όμως, ότι ο στόλος -«φάντασμα», δεν μπορεί να ασφαλιστεί, καμία ναυτιλιακή εταιρεία δεν θα αναλάβει τον σημαντικό κίνδυνο που συνεπάγεται το ταξίδι ενός πλοίου – «φαντάσματος» που μεταφέρει επικίνδυνο φορτίο όπως το πετρέλαιο.

Αλλά οι κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις έχουν σκεφτεί μια λύση και γι’ αυτό:

Παρέχουν ασφάλιση για νόμιμα πλοία που είναι πρόθυμα να μεταφέρουν τα αγαθά τους, και ίσως και για πλοία – «φαντάσματα».

Αν και, όπως σημειώνει το Foreign Policy, δεδομένου ότι τα πλοία -«φαντάσματα» επίσημα δεν υπάρχουν, είναι δύσκολο αυτές οι κυβερνήσεις να γνωρίζουν την ασφαλιστική τους κατάσταση.

Το Ιράν, πάντως, έχει αναπτύξει αποτελεσματικά αυτόν τον τρόππο ασφάλισης και η Ρωσία κάνει τώρα το ίδιο, σύμφωνα με τον Meade.

Τον Ιούνιο, εθνικός ρωσικός ασφαλιστικός φορέας φέρεται να άρχισε να ασφαλίζει επίσημα ρωσικά πλοία αφού οι δυτικές ασφαλιστικές εταιρείες ακύρωσαν την κάλυψη, ως απάντηση στις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης.

Με φόντο την έναρξη των νέων απαγορεύσεων, τι θα κάνουν οι ναυτιλιακές;

Και πόσα πλοία σε όλο τον κόσμο θα «εξαφανιστούν» στον στόλο -«φάντασμα»;