H συνάντηση του προέδρου της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ πριν από λίγες ημέρες, οδήγησε σε προσωρινή κατάπαυση του πυρός στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ – Ε.Ε. Δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια αποκλιμάκωσης των τεταμένων διατλαντικών εμπορικών σχέσεων. Συνεπώς, το ερώτημα είναι, τι έκανε τώρα τη διαφορά και πώς ο πρόεδρος της Κομισιόν κατάφερε να καταλήξει σε συμφωνία με τον Τραμπ όταν ουδείς πίστευε πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό.

Η συμφωνία Ουάσιγκτον – Βρυξελλών για αμοιβαία κατάργηση δασμών σε βιομηχανικά προϊόντα -αλλά και η δέσμευση ότι όσο διαρκούν οι σχετικές διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, δεν πρόκειται να επιβληθούν νέοι δασμοί- ήταν κατά το Spiegel, νίκη και για τις δύο πλευρές, η οποία ωστόσο, πιστώνεται κατά κύριο λόγο στον Γιούνκερ.

Είναι χαρακτηριστικό το στιγμιότυπο που ανακαλεί το δημοσίευμα: Ο Γιούνκερ, παρότι εμφανώς εξαντλημένος μετά τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο, δηλώνει με στεντόρεια φωνή «τα κατάφερα».  Η διαπραγμάτευση με τον Τραμπ διήρκησε δύο ώρες και τελικά, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ε.Ε. χαιρέτισαν το deal με ανακούφιση. Ο Τραμπ δεν θα επιβάλλει δασμούς στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, τουλάχιστον προς το παρόν, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αυξήσει τις εισαγωγές υγραερίου και αμερικανικής σόγιας. Σημειώνεται ότι η απομάκρυνση των δασμών στα αυτοκίνητα έχει προφανή οφέλη, ειδικά για την Γερμανία, όπου η αυτοκινητοβιομηχανία αποτελεί «σήμα κατατεθέν» της μεταπολεμικής ανάπτυξης και βασικός πυλώνας της εθνικής οικονομίας. Σημαντικό είναι επίσης, ότι, η γερμανική BMW, μέσω του αμερικανικού εργοστασίου της στη Νότια Καρολίνα, είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αυτοκινήτων που έχουν κατασκευαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα μεγέθη είναι σημαντικά, με περισσότερους από 118.000 Αμερικανούς να απασχολούνται συνολικά από Γερμανούς κατασκευαστές και προμηθευτές.

Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να εκτιμήσει κανείς πόσο θα αντέξει η συμφωνία. Κατά το Spiegel, πολλοί φοβούνται ότι ένα και μόνο επιθετικό tweet του Τραμπ θα ήταν αρκετό για να τινάξει τη συμφωνία στον αέρα, ενώ αναλυτές επισημαίνουν ότι επί της ουσίας η συμφωνία δεν δίνει λύσεις στα «πολλά άλλα προβλήματα» που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι σε σχέση με τον απρόβλεπτο Αμερικανό πρόεδρο. Ο οποίος μπορεί να έδειξε πρόθυμος για μια εκεχειρία στον εμπορικό πόλεμο, αλλά εξακολουθεί να μιλάει για έξοδο των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, να απειλεί το Ιράν (παρά τη δήλωση του για μία τετ α τετ συνάντηση με τον Χασάν Ροχανί) και να αρνείται την κλιματική αλλαγή, χαρακτηρίζοντας την «ανοησίες» που «διαδίδουν» ως επί το πλείστον οι Ευρωπαίοι.

Κατάπαυση του πυρός 

Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, εκεί όπου η Άνγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν μαζί, απέτυχαν, ο Γιούνκερ τα κατάφερε.

Η κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου, που θα απειλούσε 15 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και θα υποβάθμιζε το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά (πολλές) εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ, έχει προς το παρόν αποφευχθεί. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χέικο Μάας, σαφώς ικανοποιημένος, δήλωσε με νόημα ότι, ο εμπορικός πόλεμος θα ήταν ισχυρό πλήγμα για τους υποστηρικτές του Τραμπ, εν ολίγοις, τους αγρότες και εργάτες της αποβιομηχανοποιημένης ζώνης των μεσοδυτικών πολιτειών.

Ο Γιούνκερ είχε δεχτεί σκληρή κριτική πριν από το ταξίδι στην Ουάσιγκτον. Τα πλάνα με τον πρόεδρο της Κομισιόν να παραπαίει, περπατώντας υποβασταζόμενος στη δεξίωση για τους ηγέτες του ΝΑΤΟ στα μέσα Ιουλίου, έκαναν τον γύρο του κόσμου, ενώ τα δημοσιεύματα μιλούσαν για τον «μεθυσμένο πρόεδρο» (οι φήμες είναι πολύ πιο παλιές από την ενασχόληση του με την Ε.Ε.). Η επίσημη εκδοχή για το συμβάν ήταν ότι ο Γιούνκερ πάσχει από χρόνια ισχιαλγία που μερικές φορές επηρεάζει τις κινήσεις του και ότι στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ η κούραση και η ορθοστασία προκάλεσαν αστάθεια στο βάδισμά και στην ισορροπία του. Μάλιστα, φωτογραφία που κυκλοφόρησε ώρες αργότερα, τον έδειχνε να αποχωρεί με καροτσάκι από τη Σύνοδο.

Συνεπώς, δεν ήταν λίγοι όσοι αναρωτιούνταν στις Βρυξέλλες πριν από το ταξίδι στην Ουάσιγκτον, όχι μόνο εάν ο Γιούνκερ μπορούσε να επιστρέψει με «απτά αποτελέσματα», αλλά ακόμη και αν ήταν όντως σε θέση να κάνει το πολύωρο «επίπονο» ταξίδι. Κανείς δεν περίμενε ότι, θα γυρίσει με μία συμφωνία. Άλλωστε, λίγες ημέρες πριν, στην τεταμένη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ο Αμερικανός πρόεδρος απειλούσε τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι, οι δασμοί για τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα είναι καθ’ οδόν και μάλιστα, ότι θα έχουν επιβληθεί πριν από τις «πολύ σημαντικές» για τον ίδιον ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές. Όλα αυτά μέχρι την παρέμβαση του οικονομικού  συμβούλου του Λευκού Οίκου, Λάρι Κούντλοου, πρόσωπο που οι Ευρωπαίοι «έβαλαν» στο «ραντάρ»τους. Μία ημέρα πριν από τη συνάντηση με τον Τραμπ, ο Γιούνκερ έστειλε τον στενό συνεργάτη του και γενικό γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μάρτιν Σελμάγερ, να συναντήσει τον Κούντλοου. Οι δύο άνδρες συνέταξαν ένα προσχέδιο μερικών παραγράφων σε ένα ξενοδοχείο στην Ουάσιγκτον, κείμενο που συμπύκνωνε τα βασικά σημεία της συμφωνίας στην οποία κατέληξαν Τραμπ και Γιούνκερ.

Όταν, το απόγευμα εκείνης της Τετάρτης, ο Γιούνκερ διάβαινε το κατώφλι του Λευκού Οίκου, δεν γνώριζε ότι, ο Αμερικανός πρόεδρος ήταν θετικός στο προσχέδιο, παρότι η «κλασική αντίδραση» Τραμπ είναι πλέον γνωστή σε όλους: Στο τέλος της ημέρας ακολουθεί και υιοθετεί την άποψη του τελευταίου συμβούλου που έχει συναντήσει. Όμως, ποια ήταν αυτή τη φορά η «τελευταία συνάντηση» που έκανε ο Τραμπ -εάν ήταν ο Κούντλοου ή κάποιος από τους σκληροπυρηνικούς, όπως ο υπουργός Εμπορίου, Γουίλμπουρ Ρος- παραμένει μυστήριο.

H Επίτροπος Εμπορίου της Ε.Ε., Σεσίλια Μάλμστρομ είχε συνομιλήσει νωρίτερα με τον ομόλογο της, Ρόμπερτ Λάιτχάιζερ», αντιπρόσωπο των ΗΠΑ σε θέματα εμπορίου, χωρίς να καταφέρει να αποσαφηνίσει προθέσεις -μάλιστα, η ομάδα Γιούνκερ είχε την εντύπωση ότι, ο Λάιτχάιζερ αγνοούσε το προσχέδιο Κούντλοου.

Απλά, μία υπόσχεση

Τα πρώτα 40 λεπτά στο Οβάλ Γραφείο οι συνομιλίες έτρεξαν με ταχείς ρυθμούς, αλλά όταν μπήκαν στη διαπραγμάτευση και άλλοι, η ατμόσφαιρα πάγωσε. Η ομάδα του Τραμπ με τους Λάιτχάιζερ και Ρος επέμεινε ότι, η Ε.Ε. έπρεπε να αναλάβει περαιτέρω πρωτοβουλίες προκειμένου να ανοίξει την αγροτική αγορά της, ενώ ο Γιούνκερ ξεκαθάρισε ότι, η Ευρώπη δεν επιθυμούσε μία επανάληψη των πρώτων αποτυχημένων διαπραγματεύσεων για τη δημιουργία μίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. Στο τέλος, οι Αμερικανοί δεν πήραν τίποτα παραπάνω από την υπόσχεση της Ευρώπης να αυξήσει τις εισαγωγές της αμερικανικής σόγιας -υπόσχεση την οποία ο Τραμπ χαρακτήρισε «μεγάλη νίκη» για τους αγρότες των μεσοδυτικών πολιτειών. Στο τέλος, ήταν ο Τραμπ αυτός που πίεσε για τη συμφωνία, ενώ ούτε ένας εκ των συνεργατών του παρενέβη ζητώντας έστω κάποια επιμέρους τροποποίηση.

Τα προβλήματα που πυροδότησε ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξε ο Τραμπ στην Κίνα και την Ε.Ε., έχουν γίνει ντόμινο, θίγοντας ακόμη και τους υποστηρικτές του Αμερικανού προέδρου. Η απάντηση της Ευρώπης με την επιβολή δασμών σε αμερικανικά προϊόντα, όπως οι μοτοσικλέτες και το ουίσκι, είχε αποτέλεσμα. Τα απούλητα αγροτικά προϊόντα άρχισαν να στοιβάζονται στις αποθήκες και τα ψυγεία, ενώ η συζήτηση για απολύσεις και περικοπές θέσεων εργασίες έχει ανοίξει για τα καλά. Άλλωστε, οι εταιρείες φρόντισαν η δυσφορία τους να μεταφερθεί στον Τραμπ.

Με απλές λέξεις 

Ο Γιούνκερ κατάφερε να δημιουργήσει μία «σχέση» με τον απρόβλεπτο Τραμπ, επιλέγοντας με προσοχή λέξεις απλές που λειτούργησαν ως εικονογραφημένα μηνύματα. Στη Σύνοδο των G7 στον Καναδά, ο Γιούνκερ προτίμησε αντί να αναφερθεί στη σημασία και την αξία της διατλαντικής συμμαχίας, να μιλήσει στον Τραμπ για τον πατέρα του, που ήταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης το οποίο απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η συνάντηση αποδείχτηκε νίκη για τους μετριοπαθείς της Ε.Ε. Λίγο πριν την επίσκεψη Γιούνκερ στην Ουάσιγκτον, ο Γάλλος ΥΠΟΙΚ, Μπρούνο Λεμέρ είχε δηλώσει «είμαστε στη μέση ενός εμπορικού πολέμου. Αρνούμαστε να διαπραγματευτούμε με το πιστόλι στον κρόταφο». Όμως, εν τέλει οι Ευρωπαίοι υιοθέτησαν την αρχή της «ευέλικτης αντίδρασης» του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την οποία, υπάρχουν διάφοροι τρόποι να απαντήσει κανείς σε μία επίθεση. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αυτό σήμαινε, ανταπόδοση αλλά με την πόρτα μισάνοιχτη για συνομιλίες και διαπραγματεύσεις – μία τακτική των Αμερικανών στρατηγών που αποδείχτηκε εν προκειμένω επιτυχής για τους Ευρωπαίους.

Εκτός των άλλων, το deal ανέβασε τις «μετοχές» του Γιούνκερ, ο οποίος μέχρι πρότινος θεωρούνταν από πολλούς ως η ενσάρκωση της κρίσης που πλήττει την Ε.Ε.: Απέτυχε να αποτρέψει το Brexit, όπως και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, ενώ οι δηλώσεις στήριξης προς τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου -και την ίδια στιγμή, η άποψη του ότι η απαίτηση του Βερολίνου προς άλλες χώρες – μέλη της Ε.Ε. για τήρηση των κανόνων είναι ένα είδος γερμανικής ιδιοτροπίας- είχαν προκαλέσει τη δυσαρέσκεια της Γερμανίας. Προς το παρόν, η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του φέρεται να έχει επιστρέψει. Σε κάθε περίπτωση και μετά τις ευρωεκλογές του 2019, η Ε.Ε. θα αναζητήσει -και επισήμως- τον διάδοχο του. Μέχρι τότε όμως, ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ θα συνεχίσει να διαπραγματεύεται με τον Τραμπ.