Μια νέα μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου Ponta Grossa στη Βραζιλία έρχεται για να δείξει την ρεαλιστική πτυχή του σπουδαίου έπους και αρχαιότερου έργου του δυτικού πολιτισμού, της Οδύσσειας του Ομήρου. Προφανώς και η έρευνα δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξη μυθικών πλασμάτων, θεών και μαγισσών. Ο ρεαλισμός της Οδύσσειας, σε αντίθεση με άλλα μυθοπλαστικά έργα της σύγχρονης εποχής, έγκειται στα δίκτυα διασύνδεσης των ανθρώπων, δείχνοντας ταυτόχρονα πως ο τρόπος που συνδέονται τα άτομα δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, στην εποχή των μέσω κοινωνικής δικτύωσης και του Facebook. 

Όταν εξετάζουμε τα δίκτυα διασύνδεσης ανθρώπων, δηλαδή τις σχέσεις συγκεκριμένων κύκλων πληθυσμιακών ομάδων, τόσο στην πραγματική ζωή όσο και στο διαδίκτυο, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως κάθε άτομο τείνει να συσχετίζεται με πρόσωπα που έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Δεν αποκλείεται μάλιστα ακόμα κι αν είναι άγνωστοι μεταξύ τους, να συνδέονται με κάποιον τρόπο, να έχουν συναντηθεί τυχαία στο παρελθόν σε κοινά μέρη ή να έχουν συγγενείς και φίλους που τους γνωρίζουν.

Στη σύγχρονη μυθοπλασία, όπως για παράδειγμα στον κόσμο της Marvel ή του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, τα δίκτυα διασύνδεσης των ανθρώπων διαφέρουν πολύ από την πραγματικότητα και δεν υπακούν στους κοινωνικούς ρεαλιστικούς κανόνες. Για παράδειγμα οι «πρωταγωνιστές» δεν συσχετίζονται μόνο με άτομα που τους μοιάζουν. Αυτό επιβεβαιώνεται κι από μια παλαιότερη αγγλική έρευνα του 2012, που μελέτησε τρία γνωστά έργα μυθοπλασίας, την Ιλιάδα, το Beowulf και το ιρλανδικό έπος Táin Bó Cúailnge. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η Ιλιάδα, που είναι το αρχαιότερο έργο μυθοπλασίας, έχει τα περισσότερα κοινά με την πραγματική ζωή και τα «δίκτυα ανθρώπων».

Τώρα σε μια νέα μελέτη που δημοσίευσαν ερευνητές του Πανεπιστημίου Ponta Grossa, χρησιμοποιήσαν μια παρόμοια προσέγγιση για να δουν την κοινωνία που απεικονίζεται στο άλλο κλασικό έπος, την Οδύσσεια του Ομήρου, έργο του 8ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα έργο μυθοπλασίας από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε αρκετές πληροφορίες για εκείνη την εποχή. Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια μέθοδο εξαγωγής των κοινωνικών πληροφοριών από την ιστορία με βάση τις αλληλεπιδράσεις των χαρακτήρων μεταξύ τους.

Από αυτή τη διαδικασία μπόρεσαν να προσδιορίσουν συνολικά 342 χαρακτήρες με 1.747 συνδέσεις μεταξύ τους.  Η ανάλυση του υλικού έγινε με τη χρήση διαφόρων εργαλείων  που προέρχονται από τη σύνθετη θεωρία των δικτύων, όπως στατιστικές μεθόδους για την παραγωγή δεδομένων και πληροφορίες για την τάση των ανθρώπων να σχηματίζουν ομάδες που είναι πλήρως συνδεδεμένες. Στοιχεία που αποτελούν και βασικά χαρακτηριστικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook.

Τα αποτελέσματα

Οι ερευνητές κατέληξαν σε σημαντικά συμπεράσματα, αποδεικνύοντας μια άκρως ρεαλιστική κοινωνική δομή στην Οδύσσεια. Συγκεκριμένα, αποκλείοντας όλους τους μυθολογικούς χαρακτήρες, μελέτησαν μόνο τους ανθρώπινους, που περιγράφονται στο έπος, και διαπίστωσαν ότι τα δίκτυα σχέσεων αντιστοιχούν σχεδόν με απόλυτη ακρίβεια σε αυτά της πραγματικής ζωής και μάλιστα η διασύνδεση τους γίνεται με τον ίδιο τρόπο που καταγράφεται σήμερα στο Facebook. Φαίνεται ότι ο Όμηρος είχε βαθιά κατανόηση των δικτύων και δεν έλεγε απλά ιστορίες. Αντίθετα, βάσει του ρεαλισμού του, ενισχύεται η άποψη πως η διήγηση του αντικατοπτρίζει γεγονότα και χαρακτήρες που υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα.