Βουλευτικές εκλογές διεξάγονται σήμερα Κυριακή στην Πορτογαλία. Ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός, Αντόνιο Κόστα, δείχνει να βαδίζει ολοταχώς για επικράτηση, ενώ ελάχιστα στην περιρρέουσα πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα στη χώρα θυμίζουν τις αντίστοιχες που είχαν λάβει χώρα το 2015.

Πριν από τέσσερα χρόνια πάνω στη χώρα έπεφτε «βαριά η σκιά»  του μνημονίου που είχε επιβληθεί από την τρόικα με τη συναίνεση της κεντροδεξιάς κυβέρνησης του Πέδρο Πάσους Κοέλιο.  Στις κάλπες που στήθηκαν τον Οκτώβρη του 2015 ο δεξιός συνασπισμός Πορτογαλία Μπροστά (PàF),αποτελούμενος από τους Σοσιαλδημοκράτες (PSD) και το Λαϊκό Κόμμα (CDS-PP)  ήρθε στην πρώτη θέση, βλέποντας όμως πολύ μεγάλη πτώση στα ποσοστά του της τάξεως άνω το 10%, αδυνατώντας έτσι να σχηματίσει πάλι κυβερνητική πλειοψηφία.

Στη δεύτερη θέση αρκετά ενισχυμένοι είχαν αναδειχτεί οι Σοσιαλιστές του Αντόνιο Κόστα, όμως τα τότε δεδομένα έδειχναν πως πολύ δύσκολα θα κατάφερναν και αυτοί θα μπορούσαν να βρουν τις απαραίτητες συμμαχίες για να σχηματίσουν κυβερνητική πλειοψηφία στο πορτογαλικό κοινοβούλιο. Κι όμως ο Κόστα μέσα σε λίγες βδομάδες κατάφερε εκείνο που φάνταζε μέχρι τότε ακατόρθωτο…

Μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις, κι αφού πρώτα είχε απορρίψει, την πρόταση για μετεκλογική κυβέρνηση συνασπισμού με την δεξιά συμμαχία PàF, κατέληξε σε συμφωνία με τα δυο κόμματα της Αριστεράς, το Μπλόκο και το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά και τους Πράσινους για το σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας. Ενδεικτικό δε της δυσκολίας του εγχειρήματος είναι το γεγονός πως με καθένα από τα παραπάνω κόμματα οι Σοσιαλιστές αναγκάστηκαν να υπογράψουν ξεχωριστή συμφωνία.

Οι δύσκολες ισορροπίες και η ευελιξία Κόστα μεταξύ συμμάχων και Ευρωπαίων

Όσο αδύνατη όμως κι αν φαινόταν αρχικά η σύναψη συμφωνίας για το σχηματισμό κυβέρνησης (οι Σοσιαλιστές κατείχαν όλες τις θέσεις), ακόμη πιο δυσοίωνες ήταν οι προβλέψεις αναφορικά με τη διατήρησή της. Ήταν μάλιστα σε τέτοιο βαθμό δυσοίωνες ώστε οι πολιτικοί αντίπαλοι της κυβέρνησης Κόστα την αποκαλούσαν περιπαικτικά με τον όρο geringonça, κοινώς «μαραφέτι» το οποίο θα κατέρρεε με την πρώτη δυσκολία.

Κι όμως ο Αντόνιο Κόστα κατάφερε να επιδείξει την απαραίτητη ευελιξία, περνώντας τέσσερις κρατικούς προϋπολογισμούς όσο από το κοινοβούλιο όσο και από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Σε κάθε περίπτωση, οι ισορροπίες δεν ήταν πάντοτε εύκολες, καθώς ιδιαίτερα τα κόμματα της Αριστεράς έμοιαζαν όλα αυτά τα χρόνια να «πατάνε» τόσο στα έδρανα της συμπολίτευσης όσο και σε εκείνα της αντιπολίτευσης. Από τη μια δηλαδή, ψήφισαν τις αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και τις συντάξεις αλλά κι άλλα δημοφιλή μέτρα, όπως η διανομή δωρεάν τετραδίων σε μαθητές, διεκδικώντας και τα ανάλογα πολιτικά οφέλη. Από την άλλη, όμως επιτέθηκαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα στον Αντόνιο Κόστα και τους υπουργούς του, όταν αυτοί αντιτάχθηκαν σε αιτήματα όπως η ενίσχυση στις απολαβές των εκπαιδευτικών αλλά και για επενδύσεις στις υποδομές αλλά και τις δημόσιες υπηρεσίες.

Για πολλούς, ο σοσιαλιστής Πορτογάλος πρωθυπουργός αποδείχτηκε ιδιαίτερα πραγματιστής τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και  στο διεθνές περιβάλλον. Σε αυτό φαίνεται πως τον βοήθησε και η παρουσία του (μέχρι το 2018 υπουργού Οικονομικών της Πορτογαλίας και νυν προέδρου του Eurogroup), Μάριο Σεντένο, ο οποίος κατάφερε να σταθεροποιήσει την οικονομία αλλά και να βρει «σημείο επαφής» ακόμη και με τον Βόλφγκαγκ Σόιμπλε. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί πως η Πορτογαλία, παρά τις θετικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων στο επίπεδο της οικονομίας, εξακολουθεί να ταλανίζεται από ένα υπερβολικό δημόσιο χρέος της τάξης του 121% του ΑΕΠ.

Οι επιτυχίες και η διαχείριση κρίσεων

Την ίδια στιγμή, ο Κόστα μπορεί να ισχυρίζεται πως μείωσε δραστικά τα επίπεδα της ανεργίας (από το 12,6% όταν ανέλαβε περίπου στο μισό) μέσω της δημιουργίας περίπου 350 χιλιάδων θέσεων εργασίας. Παράλληλα, μπορεί να αναφέρεται στην ανοδική πορεία της ανάπτυξης στη χώρα, η οποία βασίστηκε κατά κύριο λόγο στην έκρηξη της τουριστικής κίνησης.

Από την άλλη, φαίνεται κατέφερε να διαχειριστεί χωρίς σοβαρές απώλειες κοινωινικές κρίσεις, όπως οι απεργιακές κινητοποιήσεις δασκάλων αλλά και γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού. Πολλώ δε μάλλον ανάμεσα στα «επιτεύγματά» του συγκαταλέγεται και το γεγονός ότι πέρασε «αβρόχοις ποσί» την μεγάλη καλοκαιρινή απεργία των οδηγών παροχής υγρών καυσίμων, όταν κι επιστράτευσε την αστυνομία και τον στρατό για την προμήθευση των βενζινάδικων. Ο ίδιος Κόστα κι η κυβέρνησή του δέχτηκε σωρεία επικριτικών σχολίων, όμως η «βαριά βιομηχανία» της χώρας, ο τουρισμός , θεωρήθηκε ότι σώθηκε από την καταστροφή.

Οι φόβοι του Κόστα κι η «επόμενη μέρα»

Σήμερα λοιπόν οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το κόμμα του Κόστα προπορεύεται με σημαντική διαφορά, καθώς ο βασικός του αντίπαλος, το  κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Ρουί Ρίο, δείχνει  να μην μπορεί να συνέλθει από την καθίζηση των ποσοστών τους.

Ο επικεφαλής των Σοσιαλιστών πάντως εξακολουθεί να έχει σοβαρούς μπελάδες παρά τις θετικές προβλέψεις. Ο πρώτος έχει να κάνει με το σκάνδαλο με κλοπή αμυντικού εξοπλισμού, στο οποίο εμπλέκεται πρώην στέλεχος της κυβέρνησής του, με την αντιπολίτευση να επιχειρεί παραμονές των εκλογών να εμπλέξει και τον ίδιο.

Το δεύτερο είναι ο φόβος του εφησυχασμού, καθώς την ώρα που όλοι λένε πως «έχει τη νίκη στο τσεπάκι» ο ίδιος προσπαθεί εναγωνίως τρόπο να οδηγήσει τους ψηφοφόρους στις κάλπες, αποφεύγοντας το σκόπελο της αποχής, που μπορεί να του αφαιρέσει τη δυνατότητα της απόλυτης πλειοψηφίας. Αυτός ήταν κι ο λόγος που ο ίδιος φρόντισε στις τελευταίες δημόσιες ομιλίες του να κάνει αναφορά στον κίνδυνο «ισπανοποίησης» της χώρας, φωτογραφίζοντας τις περιπέτειες του «αδελφού» κόμματος του Πέδρο Σάντσεθ με τις άκαρπες διαπραγματεύσεις με τους Podemos και τις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις.

Το τρίτο, που σχετίζεται άμεσα με το παραπάνω ζήτημα, αφορά στο περιθώριο κινήσεων που θα έχει σε περίπτωση που δεν μπορέσει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η επανάληψη της συνεργασίας με τα κόμματα της Αριστεράς είναι κάτι που ο Πορτογάλος πρωθυπουργός φαίνεται να μην επιθυμεί, παρά το γεγονός με τον γενικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος, Νούνο Σάντος, είναι σε τέτοιο βαθμό αγαστές ώστε πολλοί θεωρούν πως μια νέα συμφωνία μεταξύ τους θα είναι εύκολη υπόθεση. Η απροθυμία του βασίζεται στο ότι οι σχέσεις με το Μπλόκο της Αριστεράς έχουν φθαρεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε φοβάται πως θα πέσει κι αυτός στην παγίδα που βρίσκεται σήμερα ο Πέδρο Σάντσεθ. «Καλό είναι να μην χαλάσεις μια καλή φιλία με έναν κακό γάμο» ανέφερε χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Πορτογάλος πρωθυπουργός πριν από λίγες μέρες.

Μόνο που κι αυτός ξέρει καλά πως η σκληρή πραγματικότητα της κάλπης μπορεί να τον φέρει ξανά προ ενός τέτοιου ενδεχόμενου..