Πενήντα μόλις χρόνια μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων – την εξέγερση που οδήγησε στο τέλος της αυταρχικής δικτατορίας του Estado Novo – η ακροδεξιά της Πορτογαλίας έρχεται και πάλι στο προσκήνιο για να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στο πολιτικό μέλλον της χώρας.

Όπως αναμενόταν, στις εθνικές εκλογές της Κυριακής κέρδισε ο κεντροδεξιός συνασπισμός της Δημοκρατικής Συμμαχίας, χωρίς όμως να είναι σε θέση να εξασφαλίσει την απαραίτητη για τον σχηματισμό κυβέρνησης πλειοψηφία εδρών στο κοινοβούλιο. Από την άλλη, το Σοσιαλιστικό Κόμμα του απερχόμενου πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα αναγνώρισε ότι έχασε τις εκλογές παραδεχόμενο ότι δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει τις έδρες που απαιτούνται για να σχηματίσει κυβερνητική συμμαχία με την άκρα αριστερά.

Σύμφωνα με το POLITICO, αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα δημιουργούν ένα πολιτικό περιβάλλον όπου το ακροδεξιό κόμμα Chega φαίνεται έτοιμο να ασκήσει σημαντική επιρροή. Το αντισυστημικό, αυτό κόμμα, που έχει οικειοποιηθεί το σύνθημα του Estado Novo «Θεός, πατρίδα, οικογένεια και εργασία», έχει εδραιωθεί ως η τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της Πορτογαλίας και σήμερα ελέγχει τουλάχιστον 48 από τις 230 έδρες στο κοινοβούλιο.

Ενώ όλα τα υπόλοιπα κόμματα έχουν προ πολλού δεσμευτεί να μην συνεργαστούν με το ακροδεξιό Chega, δεν έχουν κάνει σαφές πώς θα μπορούσαν να περάσουν νομοθεσία από τη βουλή χωρίς την υποστήριξή του. Την Κυριακή, ο Πέδρο Νούνο Σάντος, ο διάδοχος του Κόστα στο τιμόνι των σοσιαλιστών, δήλωσε ότι δεν θα εμποδίσει την προσπάθεια του ηγέτη της Δημοκρατικής Συμμαχίας Λουίς Μοντενέγκρο να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά και ότι δεν θα τον βοηθήσει να περάσει νομοσχέδια.

Το παιχνίδι της αναμονής

Το σύνταγμα της Πορτογαλίας ορίζει ότι  πρέπει να περάσουν έξι μήνες προτού προκηρυχθούν νέες εκλογές, οι οποίες μπορούν να διεξαχθούν μόνο μετά από 55 ημέρες. Επομένως, ένα νέο κοινοβούλιο είναι αδύνατο να υπάρξει πριν από τα μέσα Νοεμβρίου.  Στο μεσοδιάστημα η χώρα πρέπει να βρει έναν τρόπο να τα βγάλει πέρα σε αυτό το πολιτικό σκηνικό αναφέρει το POLITICO.

Οι διαδικασίες για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης ξεκινούν αυτή την εβδομάδα, με τον πρόεδρο  Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα να συναντά τους ηγέτες όλων των κομμάτων που μπήκαν στο κοινοβούλιο, πριν ζητήσει από τον υποψήφιο με τις μεγαλύτερες πιθανότητες σχηματισμού κυβέρνησης να γίνει πρωθυπουργός.

Αν δεν υπάρξουν μεγάλες εκπλήξεις, ο Μοντενέγκρο και το υπουργικό του συμβούλιο θα ορκιστούν τον επόμενο μήνα, αλλά το τι θα συμβεί στη συνέχεια είναι άγνωστο επισημαίνει το POLITICO. Η κυβέρνηση του Κόστα μπόρεσε να περάσει τον προϋπολογισμό του 2024, ακριβώς πριν παραιτηθεί ο σοσιαλιστής ηγέτης μετά την έναρξη διερεύνησης σκανδάλου για άσκηση επιρροής πέρυσι, αλλά δεν είναι σαφές εάν η κεντροδεξιά θα θελήσει να τον διατηρήσει ή να τον τροποποιήσει.

Εάν ο Μοντενέγκρο επιλέξει να εργαστεί με τον υπάρχοντα προϋπολογισμό, η κυβέρνηση του θα κερδίσει ένα περιθώριο μέχρι τον Οκτώβριο, όταν το σχέδιο προϋπολογισμού για το 2025 θα υποβληθεί στο κοινοβούλιο. Αν οι σοσιαλιστές δεν είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν το κείμενο επί των άρθρων, είναι δύσκολο ο Μοντενέγκρο να  μπορέσει να το περάσει χωρίς την υποστήριξη της ακροδεξιάς.

Μια απόρριψη του προϋπολογισμού πιθανότατα θα προκαλούσε νέες εκλογές, όπως συνέβη το 2021, όταν τα ακροαριστερά κόμματα αρνήθηκαν να υποστηρίξουν το νομοσχέδιο του Κόστα. Οι πολίτες σε εκείνες τις εκλογές εξέφρασαν την επιθυμία τους για πολιτική σταθερότητα δίνοντας στους σοσιαλιστές την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο.  Σύμφωνα με το POLITICO, ο Μοντενέγκρο, ίσως να στοχεύει σε κάτι παρόμοιο κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορεί για να κυβερνήσει κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς και ζητώντας από τους ψηφοφόρους να του δώσουν πραγματική εξουσία την επόμενη φορά που θα διεξαχθούν εκλογές.

Εν τω μεταξύ, ο Σάντος θα χρησιμοποιήσει τον χρόνο που οι σοσιαλιστές θα βρίσκονται στην αντιπολίτευση για να εδραιώσει την εξουσία του μέσα στο κόμμα.

Μετά από οκτώ χρόνια απόλυτης κυριαρχίας του Κόστα στο σοσιαλιστικό κόμμα , ο Σάντος – ο οποίος θεωρείται ως η φωνή της Αριστεράς στους κόλπους του κόμματος – αναμένεται να εγκαταστήσει το δικό του επιτελείο στο κόμμα και να αναδείξει τους σοσιαλιστές ως την πραγματική εναλλακτική απέναντι σε μια δεξιά κυβέρνηση που δεν μπορεί να κυβερνήσει.

Αμηχανία και πανηγυρισμοί

Πέρα από τα σύνορα της Πορτογαλίας, η ήττα της Κυριακής αποτελεί κακό οιωνό για τους σοσιαλδημοκράτες στην Ευρώπη. Με τη Λισαβόνα χαμένη, οι σοσιαλιστές κυβερνούν τώρα μόνο σε τέσσερα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

Μόλις πριν από ένα μήνα, στο συνέδριο του κόμματος, η Ιβηρική Χερσόνησος εμφανιζόταν ως προπύργιο των σοσιαλιστών. Με την Πορτογαλία να έχει πάρει στροφή προς τα δεξιά, πολλοί αναρωτιούνται πόσο καιρό μπορεί να αντέξει και η εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας του Πέδρο Σάντσεθ στη γειτονική Ισπανία επισημαίνει το POLITICO.

Από την άλλη, δεν είναι και τόσο σαφές κατά πόσο το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) θα μπορέσει να γιορτάσει αυτή τη νίκη, δεδομένου ότι ο Μοντενέγκρο ετοιμάζεται να γίνει πρωθυπουργός με λίγες χιλιάδες ψήφους περισσότερες από τους σοσιαλδημοκράτες αντιπάλους του.

Αντιθέτως, ακροδεξιοί από όλο το μπλοκ πανηγύρισαν τη νίκη του Chega. Το ισπανικό κόμμα Vox για παράδειγμα χαιρέτισε τα αποτελέσματα ως σημαντική πρόοδο απέναντι σε ένα ξεπερασμένο δικομματικό μοντέλο. Οι ευρωπαίοι ομοϊδεάτες τους αναμένεται να επισημάνουν την επιτυχία του Chega για να συσπειρώσουν τους υποστηρικτές τους ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου.

Εν τω μεταξύ, η σκιά της επανόδου της ακροδεξιάς θα πλανάται πάνω από τις εκδηλώσεις μνήμης της Επανάστασης των Γαρυφάλλων τον επόμενο μήνα στην Πορτογαλία υπογραμμίζει το POLITICO .

Πριν από την παραδοσιακή παρέλαση στη Λισαβόνα, στην οποία οι συμμετέχοντες φέρουν τα κόκκινα γαρύφαλλά, το σύμβολο της μετάβασης της Πορτογαλίας στη δημοκρατία, το κοινοβούλιο έχει προγραμματίσει να πραγματοποιήσει την παραδοσιακή ειδική συνεδρίασή του για να τιμήσει την επέτειο της εξέγερσης.