Το ενδεχόμενο η Πολωνία να μην λάβει ούτε ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ ισχυροποιήθηκε μετά την απόφαση του προέδρου Αντρέι Ντούντα να παραπέμψει στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας ένα κρίσιμο νομοσχέδιο που ανατρέπει τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις.

Το νομοσχέδιο αποτελεί βασικό μέρος της συμφωνίας μεταξύ Βαρσοβίας και Βρυξελλών, χωρίς την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα αποδεσμεύσει επιχορηγήσεις και δάνεια ύψους 36 δισεκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης λόγω ανησυχιών ότι η Πολωνία υποχωρεί σε σχέση με τις ευρωπαϊκές αρχές του κράτους δικαίου.

Σε δηλώσεις του το βράδυ της Παρασκευής ο Ντούντα ανακοίνωσε ότι δεν θα υπογράψει τη νομοθεσία, και αντ’ αυτού την έστειλε στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

Σε διάγγελμά του, ο Ντούντα δήλωσε ότι αποφάσισε να «παραπέμψει αυτόν τον νόμο στο Συνταγματικό Δικαστήριο υπό προληπτικό έλεγχο, δηλαδή ο νόμος δεν θα τεθεί σε ισχύ έως ότου το δικαστήριο αποφανθεί για τη συνταγματικότητά του».

Αυτό είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την εθνικιστική κυβέρνηση της Πολωνίας, η οποία προσπαθεί απεγνωσμένα να πάρει τα χρήματα της ΕΕ ενόψει των βουλευτικών εκλογών το φθινόπωρο, όταν το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) θα διεκδικήσει μια τρίτη θητεία στην εξουσία.

Ο Ντούντα είναι στενά συνδεδεμένος με το PiS, αλλά διανύει τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος και δεν μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για τρίτη, γεγονός που του δίνει μεγαλύτερη ανεξαρτησία από το κόμμα.

Παρόλο που το γραφείο του Ντούντα βοήθησε στην προετοιμασία του αρχικού σχεδίου του νομοσχεδίου πέρυσι, ο ίδιος δεν ήταν ικανοποιημένος με την τελική του μορφή, η οποία προέκυψε μετά από διαβουλεύσεις μεταξύ Βρυξελλών και Βαρσοβίας, καθώς θεωρεί ότι υπονομεύει τους δικαστές που ο ίδιος διόρισε.

«Η κυβέρνηση κατέληξε σε μια νέα συμφωνία και είναι καλό που συνέβη αυτό, αλλά η συμφωνία αυτή εγείρει σοβαρές συνταγματικές αμφισβητήσεις», δήλωσε.

Το δικαστήριο θεωρείται ευρέως ότι βρίσκεται υπό την επιρροή του PiS, με αρκετούς δικαστές να έχουν διοριστεί κατά παράβαση του Συντάγματος – μία από τις πολλές πηγές σύγκρουσης μεταξύ  πολωνικής κυβέρνησης και Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρόλο που ο Ντούντα επέμεινε ότι θα μπορούσε να εκδοθεί γρήγορα μια ετυμηγορία, το 16μελές δικαστήριο βρίσκεται επίσης σε σύγχυση, με αρκετούς δικαστές σε εξέγερση κατά του προέδρου του – γεγονός που θα καταστήσει δύσκολη οποιαδήποτε απόφαση.

Η Κομισιόν είναι απίθανο να προχωρήσει στην αποδέσμευση κονδυλίων έως ότου το νομοσχέδιο για τη δικαστική μεταρρύθμιση γίνει νόμος- οι Βρυξέλλες το θεωρούν κλειδί για την αποκατάσταση κάποιας ανεξαρτησίας στο πολωνικό δικαστικό σύστημα, το οποίο έχει μεταρρυθμιστεί σε βάθος από το PiS από τότε που το κόμμα ανέβηκε στην εξουσία το 2015.

Η νομοθεσία μεταφέρει τα δικαστικά πειθαρχικά θέματα από το Πειθαρχικό Τμήμα του Ανώτατου Δικαστηρίου, που θεωρείται ότι βρίσκεται υπό την επιρροή της κυβέρνησης, στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο, ένα άλλο ανώτατο δικαστήριο, το οποίο όμως θεωρείται πιο ανεξάρτητο.

Στην Πολωνία επιβλήθηκε πρόστιμο ρεκόρ ύψους ενός εκατ. ευρώ ημερησίως από τον Οκτώβριο του 2021, επειδή δεν συμμορφώθηκε με δικαστική εντολή της ΕΕ για την αναστολή του αμφιλεγόμενου πειθαρχικού μηχανισμού.

Το σχέδιο νόμου θα τερματίσει επίσης τις κυρώσεις κατά των δικαστών που εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το καθεστώς των συναδέλφων τους- πολλοί νέοι δικαστές έχουν αμφίβολο νομικό καθεστώς χάρη στις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης που αλλάζουν τον τρόπο διορισμού τους.