«Είναι το 2024 η χρονιά που η δημοκρατία θα φτάσει σε ένα σημείο καμπής και θα ολισθήσει προς την απολυταρχία;». Αυτό το ερώτημα θέτει το Politico σε σημερινό του άρθρο με τίτλο: «Η δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο στην παγκόσμια χρονιά των εκλογών», διαπιστώνοντας πως «η δημοκρατία αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή δοκιμασία φέτος καθώς χώρες που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού κατευθύνονται στις κάλπες».

Πράγματι, από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, από την Ινδία μέχρι το Μεξικό και από την Ταϊβάν μέχρι την Ινδονησία, μερικές από τις πιο στρατηγικά σημαντικές χώρες του κόσμου θα διεξαγάγουν εκλογές το 2024. Η Ελλάδα δεν ανήκει σε αυτές, αφού οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν το 2023, λίγους μήνες πριν, δηλαδή, ωστόσο συμπεριλαμβάνεται σε αυτές όπου η δημοκρατία δοκιμάζεται.

«Η Ελλάδα βρίσκεται όλο και περισσότερο στο προσκήνιο λόγω της κυβερνητικής πίεσης στους δημόσιους θεσμούς, με την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη να κατηγορείται ότι υπονομεύει τις ρυθμιστικές αρχές που διερευνούν τις υποκλοπές πολιτικών και δημοσιογράφων από το κράτος», γράφει χαρακτηριστικά το Politico.

Διαβάστε: Έτος 2024 / Ο μισός πλανήτης θα οδηγηθεί στις κάλπες

H δημοκρατία κινδυνεύει και στη Δύση

Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να χρησιμοποιήσει ως όπλο τους δημοκρατικούς θεσμούς εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων εάν κερδίσει τις εκλογές τον επόμενο Νοέμβριο. Η πιθανή επανεκλογή του ήδη σπέρνει τον πανικό στην Ευρώπη ότι θα γυρίσει την πλάτη του στην Ουκρανία – και μάλιστα στο ΝΑΤΟ – απελευθερώνοντας το χέρι του Πούτιν για την ανοικοδόμηση της αυτοκρατορίας της Ρωσίας και των δικτύων επιρροής στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Στην Ευρώπη, οι ευρωεκλογές του Ιουνίου φαίνεται ότι θα σηματοδοτήσουν ότι τα ακροδεξιά κόμματα – ίσως πιο σημαντικά στη Γαλλία και τη Γερμανία – χτίζουν πραγματική δυναμική και μετατρέπονται σε πιθανές εθνικές κυβερνήσεις που θα είναι εχθρικές προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες και τους μουσουλμάνους της Ευρώπης, ενώ παράλληλα θα είναι πιο φιλικές προς το Κρεμλίνο. Το μεγάλο ερώτημα που πλανάται πάνω από αυτά τα κόμματα είναι αν θα διαλύσουν τους ακρογωνιαίους λίθους της ευρωπαϊκής δημοκρατίας – όπως οι ανεξάρτητες δικαστικές αρχές και η ελευθερία του Τύπου – αφού χρησιμοποιήσουν την κάλπη για να έρθουν στην εξουσία.

«Είναι απολύτως θεμιτό να ανησυχούμε πολύ για την κατάσταση της δημοκρατίας στον κόσμο», δήλωσε ο Ντάνιελ Κέλεμαν, καθηγητής δημόσιας πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown και ειδικός στο δίκαιο της ΕΕ. «Η δημοκρατία αμφισβητείται παντού – όχι μόνο σε μέρη που κατατάσσονται χαμηλά στις έρευνες για τις δημοκρατικές αξίες, αλλά και σε καθιερωμένες δημοκρατίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση».

Οι πρώτες εκλογές υψηλού ρίσκου στον ορίζοντα είναι η Ταϊβάν στις 13 Ιανουαρίου, οι οποίες θα μετατραπούν σε δοκιμασία για το αν ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ θα συνεχίσει να ανέχεται μια δημοκρατία στο νησί ή θα εισβάλει και θα επισπεύσει μια μεγάλη κρίση ασφαλείας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Στην Ευρώπη, όπου εκατοντάδες εκατομμύρια θα ψηφίσουν στις πανευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου, ο κίνδυνος μιας μαζικής μετάβασης στην απολυταρχία φαίνεται λιγότερο οξύς. Ωστόσο, ο Κέλεμαν προειδοποιεί ότι η ανοχή της Ευρώπης στους αυταρχικούς ηγέτες που βρίσκονται ανάμεσά της, δηλαδή στον ισχυρό ηγέτη της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο, ενθαρρύνοντας και άλλους να ακολουθήσουν το δρόμο του.

Πράγματι, πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι ευάλωτες στο μοντέλο εξουσίας του Όρμπαν που ασκείται μέσω δικτύων διαπλοκής και ελέγχου των μέσων ενημέρωσης. Η Βουλγαρία είναι μια εύθραυστη δημοκρατία, όπου τα κόμματα λειτουργούν ως μεγάλα δίκτυα πατρωνίας, ιδιαίτερα γύρω από τις εκλογές, ενώ το οργανωμένο έγκλημα και η Ρωσία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.

Η Ελλάδα βρίσκεται επίσης όλο και περισσότερο στο προσκήνιο λόγω της κυβερνητικής πίεσης στους δημόσιους θεσμούς, με την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη να κατηγορείται ότι υπονομεύει τις ρυθμιστικές αρχές που διερευνούν τις υποκλοπές πολιτικών και δημοσιογράφων από το κράτος.

Η πολιτική αστάθεια της Ευρώπης ήταν επίσης εμφανής την τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου. Δεκάδες συνελήφθησαν στη Σερβία αφού διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν για αυτό που λένε ότι ήταν νοθεία στις εκλογές στο Βελιγράδι, όπου ο λαϊκιστής πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς επικρίνεται για κατάχρηση της επιρροής του στα μέσα ενημέρωσης και τους δημόσιους υπαλλήλους. Η Ρωσία παρενέβη για να παίξει τον παραδοσιακό της ρόλο προκαλώντας προβλήματα, κατηγορώντας τη Δύση ότι επιδιώκει να υποδαυλίσει ένα ουκρανικού τύπου «Μαϊντάν» εναντίον του Βούτσιτς, ο οποίος έχει φιλικές σχέσεις με τον Πούτιν.

Γενικότερα, η εμπιστοσύνη στη λειτουργία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας μειώνεται σε αρκετές μεγάλες χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ιταλίας, σύμφωνα με έρευνα της IPSOS που δημοσιεύθηκε στα τέλη του περασμένου έτους.

Ενόψει των ευρωεκλογών, στις οποίες θα συμμετάσχουν εκατοντάδες εκατομμύρια, τα ακροδεξιά κόμματα αυξάνονται στη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Γερμανία και άλλες μεγάλες χώρες της ΕΕ. Ενώ αυτά τα κόμματα δεν θα εξασφαλίσουν την εξουσία, μπορούν να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στις πολιτικές της ΕΕ εάν σημειώσουν υψηλά ποσοστά στις εκλογές της 6ης και 9ης Ιουνίου, αναγκάζοντας τις Βρυξέλλες να παραβλέψουν τα προβλήματα του κράτους δικαίου στις χώρες της ΕΕ και να κάνουν ένα βήμα πίσω από την υπεράσπιση των αξιών που στηρίζουν τη δημοκρατική κοινωνία.

«Αυτή θα μπορούσε να είναι η χρονιά που θα δούμε την κατάρρευση της τάξης που βασίζεται σε κανόνες», δήλωσε ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής δικαίου της ΕΕ στη σχολή επιχειρήσεων HEC στη Γαλλία. «Είναι terra incognita».

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο V-Dem στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ, στη Σουηδία, επίσης, η δημοκρατία χάνει γρήγορα έδαφος έναντι της απολυταρχίας τις τελευταίες δεκαετίες.

Σε όλο τον κόσμο, «το επίπεδο δημοκρατίας που απολαμβάνει ο μέσος πολίτης παγκοσμίως το 2022 έχει μειωθεί στα επίπεδα του 1986», έγραψαν οι ερευνητές του V-Dem στην έκθεσή τους για το 2023. «Υπάρχουν περισσότερες κλειστές απολυταρχίες από τις φιλελεύθερες δημοκρατίες – για πρώτη φορά σε περισσότερες από δύο δεκαετίες».

Η τελευταία έκθεση του Freedom House, ενός άλλου σημαντικού ιχνηλάτη της δημοκρατίας, δεν είναι πιο ενθαρρυντική. «Η παγκόσμια ελευθερία», έγραψε η μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα την Ουάσινγκτον, «μειώθηκε για 17η συνεχή χρονιά» το 2023, με την ελευθερία της έκφρασης να είναι το κύριο θύμα μιας παγκόσμιας πορείας προς την απολυταρχία.