Για λίγα μόνο 24ωρα διήρκεσε η αναστολή εφαρμογής της συμφωνίας για τα σιτηρά από τη Μόσχα, καθώς ρωσικά ΜΜΕ μετέδωσαν την είδηση ότι η χώρα τους επιστρέφει κανονικά στη συμφωνία.

Υπενθυμίζεται ότι η “Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας” για τα σιτηρά υπογράφηκε στις 22 Ιουλίου στην Τουρκία, ώστε να δημιουργηθούν ασφαλείς διάδρομοι εξαγωγής από την Ουκρανία πολλών εκατομμυρίων τόνων σιταριού, αραβόσιτου, ηλιελαίου, βρώμης, ελαιοκράμβης και σόγιας. Δεδομένου του ρόλου της Ουκρανίας ως παραγωγού τροφίμων παγκοσμίως, η συμφωνία για τα σιτηρά θεωρείται κρίσιμη για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Ωστόσο, η Ρωσία ανακοίνωσε στις 29 Οκτωβρίου ότι αναστέλλει τη συμμετοχή της στη συμφωνία για τα σιτηρά, ως απάντηση στην επίθεση με drone εναντίον του στόλου της στη Μαύρη Θάλασσα με τους Δυτικούς να κάνουν λόγο για «εργαλειοποίηση του φαγητού».

Την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου όμως, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε την επιστροφή της χώρας καθώς «η Ρωσία θεωρεί ότι οι διαβεβαιώσεις που έχει λάβει προσώρας είναι επαρκείς και επανεκκινεί την υλοποίηση της συμφωνίας». Το πρακτορείο Reuters μεταδίδει ότι η μεταστροφή αυτή της Μόσχας έρχεται μια ημέρα μετά από το τηλεφώνημα μεταξύ των προέδρων Πούτιν και Ερντογάν και σειρά επαφών των υπουργών Άμυνας των δύο χωρών.

«Ευχαριστούμε ΟΗΕ και Τουρκία»

Όπως ανέφερε ο τουρκικός Τύπος ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε πως ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του και του αποκάλυψε πως η συμφωνία «θα συνεχιστεί όπως και παλαιότερα» από την Τετάρτη.

Στην ανακοίνωσή του, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ευχαριστεί τον ΟΗΕ και την Τουρκία, λέγοντας ότι κατέστη δυνατό να λάβει γραπτές εγγυήσεις από την Ουκρανία ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί ο ανθρωπιστικός διάδρομος και τα ουκρανικά λιμάνια για να εξαπολυθούν στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ρωσίας.

Ήδη από την περασμένη Παρασκευή 28 Οκτωβρίου, ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είχε δηλώσει ότι η ανανέωση της συμφωνίας για τις εξαγωγές σιτηρών είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης. Μια μέρα μετά, η Ρωσία αποσύρθηκε.

Διαβεβαιώσεις για τον προορισμό των σιτηρών

Όπως υποστήριξε ο Τούρκος πρόεδρος την Τετάρτη, η συμφωνία προβλέπει να έχουν προτεραιότητα οι αποστολές σιτηρών στα αφρικανικά κράτη, μεταξύ των οποίων η Σομαλία, το Τζιμπουτί και το Σουδάν. Και αυτό γιατί το Κρεμλίνο φέρεται να ανησυχεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των σιτηρών καταλήγει τελικώς σε πλουσιότερα κράτη.

Ειδικότερα κατήγγειλε πως μόνο το 3% των τροφίμων που εξάγονται με βάση τη συμφωνία έχει πάει στις φτωχότερες χώρες και ότι οι μισές αποστολές προορίζονταν για χώρες της Δύσης. «Η γεωγραφία των παραληπτών των φορτίων αυτών αποδείχθηκε εντελώς ασυνεπής με τους ανθρωπιστικούς στόχους που διακηρύσσονταν αρχικά», αναφερόταν στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Μόσχα. «Τα φτωχά κράτη, όπως η Σομαλία, η Αιθιοπία, η Υεμένη, το Σουδάν, το Αφγανιστάν, έλαβαν μόλις το 3% των τροφίμων, κυρίως μέσω του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος», ανέφερε τότε.

Στην Αιθιοπία για παράδειγμα πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της ακραίας πείνας.

Η σημασία της συμφωνίας

Ο ΟΗΕ είχε ανακοινώσει πως δεν θα ξεκινούσε κανένα άλλο πλοίο την Τετάρτη, εγείροντας φόβους για τα μελλοντικά δρομολόγια. Στο άκουσμα της αναστολής και ενώ η ενεργειακή κρίση πλήττει ούτως ή άλλως μεγάλο μέρος της Δύσης κα ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα, αναλυτές είχε προειδοποιήσει για ένα ντόμινο επιπτώσεων της ρωσικής απόφασης. Μάλιστα, φέτος, εκτιμάται πως 345 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια.

Ο κόσμος βασίζεται στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας για κάτι περισσότερο από το 1/4 των ετήσιων εξαγωγών σιταριού και κριθαριού, για περίπου το 1/5 των φορτίων καλαμποκιού και για το μεγαλύτερο μέρος των αποστολών ηλιελαίου.

Η πρόωρη λήξη της συμφωνίας θα έθετε επίσης σε κίνδυνο μια κύρια οδό εξαγωγής λιπασμάτων, ενώ ενδέχεται οι αγρότες να αντιμετώπιζαν έλλειψη αποθηκευτικού χώρου. Πολλοί επίσης, θα σταματούσαν να καλλιεργούν καθώς δεν θα μπορούσαν να διαθέσουν τα προϊόντα τους.

Σημειώνεται πάντως πως παρά την σύντομη αναστολή της ρωσικής συμμετοχής, πλοία φορτωμένα με σιτηρά αποχώρησαν την Τρίτη 1 Νοεμβρίου από την Ουκρανία, χρησιμοποιώντας τον ανθρωπιστικό διάδρομο.

Το Φαγητό ως Όπλο

Η αναστολή της ρωσικής συμμετοχής από τις ΗΠΑ πάντως θεωρείται μια επιβεβαίωση ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί το φαγητό ως όπλο για να ασκήσει πιέσεις για την αποδοχή των θέσεών της, επισημαίνοντας πως η τελευταία κίνησή της ωθεί στην πείνα ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, κατά βάση στον αναπτυσσόμενο. Γενικότερα, αυξάνεται η ανησυχία για επιδείνωση της επισιτιστικής κρίσης, η οποία ήδη αυξάνεται από το 2018 και εντάθηκε εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, των συγκρούσεων και της πανδημίας, ενώ υπάρχουν πιθανότητες για νέα άνοδο στις τιμές των σιτηρών.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Ρωσίδα πολιτική αναλύτρια Τατιάνα Στανοβάϊα, η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Άμυνας για επαναφορά στη συμφωνία, δείχνει πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατανοεί ότι δεν μπορεί να «μπλοκάρει» τα πλοία. «Το Κρεμλίνο έπεσε σε μια παγίδα, από την οποία δεν γνώριζε πώς θα μπορούσε να βγει» τόνισε χαρακτηριστικά η ίδια.

Ο σύμβουλος της ουκρανικής προεδρίας Μιχαΐλο Ποντολιάκ ανέφερε σε μια γραπτή δήλωση στο Reuters πως η απόφαση της Μόσχας δείχνει πως ο ρωσικός «εκβιασμός» και η «κλιμάκωση και οι απειλές» αποτυγχάνουν όταν συναντούν μια αποφασιστική απάντηση.

«Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η Ρωσία, ευρισκόμενη σε αμηχανία, επέστρεψε στην ‘πρωτοβουλία για τα σιτηρά’ επειδή ξαφνικά αποδείχθηκε πως ο διάδρομος για τα σιτηρά θα λειτουργούσε ακόμη και χωρίς τη συμμετοχή του Κρεμλίνου», δήλωσε ο Ποντόλιακ. «Αυτό λέει ένα πράγμα: η Ρωσία είναι πάντοτε κατώτερη εκείνων που είναι ισχυρότεροι, εκείνων που ξέρουν πώς να πάρουν ένα κτύπημα, εκείνων που υποστηρίζουν τη θέση τους σθεναρά», είπε.