Με τους πραγματικούς στρατιωτικούς στόχους της ρωσικής εισβολής να παραμένουν αντικείμενο ερμηνειών και προβλέψεων, δύο εβδομάδες μετά την έναρξή της, τα δυτικά ΜΜΕ θεωρούν πλέον βέβαιο, κρίνοντας από την προέλαση του ρωσικού στρατού στον ουκρανικό νότο, ότι πλέον είναι η σειρά της Οδησσού, αυτής της σημαντικής και ιστορικής πόλης – λιμάνι στην Μαύρη Θάλασσα, να διεκδικηθεί, με πολεμικούς όρους, από την Μόσχα.

Ads

Σε 300 χιλιόμετρα απόσταση δυτικά της χερσονήσου της Κριμαίας – η οποία είναι πλέον ρωσικό έδαφος από το 2014 – η πόλη θεωρείται στρατηγικό πλεονέκτημα τόσο από την Ουκρανία όσο και από τη Ρωσία. Συνεπώς, η πτώση της θα είχε σημαντικές επιπτώσεις, όχι μόνο για τις δύο χώρες, αλλά και για την ευρύτερη περιοχής της Μαύρης Θάλασσας.

Τα ρωσικά στρατεύματα, που προελαύνουν δυτικά της Κριμαίας, έχουν ήδη καταλάβει το λιμάνι της Χερσώνας και έφτασαν στο Νικολάγιεφ, το άλλο σημαντικό λιμάνι της περιοχής, μόλις 120 χιλιόμετρα ανατολικά της Οδησσού. Πλοία του ρωσικού πολεμικού ναυτικού έχουν εντοπιστεί κοντά στα ουκρανικά χωρικά ύδατα, αυξάνοντας τους φόβους για πιθανή επίθεση από τη θάλασσα.

Την Κυριακή, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είπε ότι ο ρωσικός στρατός σχεδιάζει επίθεση στην πόλη, αποκαλώντας την «ιστορικό έγκλημα».

Ads

Την περασμένη εβδομάδα, απέλυσε τον κυβερνήτη της επαρχίας της Οδησσού, Σεργκέι Γκρινιεβέτσκι, και τον αντικατέστησε με τον Μαξίμ Μαρτσένκο, συνταγματάρχη του στρατού και πρώην αρχηγό του νεο-ναζιστικού τάγματος «Αϊντάρ», το οποίο μάχεται στο Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου το 2014.

Ο ουκρανικός στρατός έχει δημιουργήσει αμυντικές θέσεις σε όλη την Οδησσό, έχει επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας και έχει στήσει οδοφράγματα σε όλες τις εισόδους στην πόλη του ενός εκατομμυρίου κατοίκων. Τα τρία λιμάνια της πόλης έχουν κλείσει για την εμπορική ναυτιλία, ενώ έχει ξεκινήσει η απομάκρυνση αμάχων.

«Μια κομβική σανίδα σωτηρίας»

Η Οδησσός έχει στρατηγική, στρατιωτική και οικονομική σημασία για την Ουκρανία. Αφού έχασε τη ναυτική  βάση της Σεβαστούπολης, μετά την ένωση της Κριμαίας στην Ρωσία το 2014, το ουκρανικό ναυτικό μετέφερε την έδρα του εκεί.

Σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας παίζουν και τα τρία λιμάνια της. Περίπου το 70% όλων των ουκρανικών εισαγωγών και εξαγωγών γίνονται από την θάλασσα και η Οδησσός διαχειρίζεται περίπου το 65% αυτής της κίνησης.

«Για την Ουκρανία, η Οδησσός αντιπροσωπεύει μια κρίσιμη υπερπόντια σανίδα σωτηρίας», δήλωσε στο Al Jazeera ο Αλεξέι Μουραβιόφ, αναπληρωτής καθηγητής εθνικής ασφάλειας και στρατηγικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Curtin, της Αυστραλίας.

«Εάν η Ρωσία καταλάβει την Οδησσό, θα αποκόψει ουσιαστικά την Ουκρανία από το εξωτερικό εμπόριο και τη στρατιωτική βοήθεια».

Η απώλεια της πόλης και των λιμανιών θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες για την Ουκρανία και την πολεμική της προσπάθεια και να δώσει στη Ρωσία στρατηγικό πλεονέκτημα. Η Ουκρανία δεν έχει άλλα μεγάλα λιμάνια στα οποία μπορεί να βασιστεί σε περίπτωση που χάσει τον έλεγχο της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της, επιτρέποντας στη Ρωσία να κυριαρχήσει ουσιαστικά σε ολόκληρη τη βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας.

«Στο πλαίσιο του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας, η μάχη για την Οδησσό θα έπαιζε έναν από τους βασικούς ρόλους στον καθορισμό της μελλοντικής πολιτικής έκβασης της σύγκρουσης», λέει ο Μουραβιόφ. «Για τη Ρωσία, ο πλήρης έλεγχος των ουκρανικών ακτών της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Αζόφ μπορεί να είναι πιο σημαντικός από την κατάληψη του Χάρκοβο ή της δυτικής Ουκρανίας μαζί».

image

«Θέλουν την Οδησσό ανέπαφη»

Η κατάληψη της Οδησσού θα είχε επίσης ιδιαίτερη συμβολική σημασία, δεδομένης της σημαντικής θέσης που κατέχει στη ρωσική κουλτούρα και ιστορία. Ιδρύθηκε το 1794 από τη Ρωσίδα αυτοκράτειρα Αικατερίνη και έγινε ένα κρίσιμο λιμάνι και ένα πολυπολιτισμικό, κοσμοπολίτικο αστικό κέντρο, πατρίδα όχι μόνο Ρώσων και Ουκρανών, αλλά και Αρμενίων, Βουλγάρων, Ελλήνων, Εβραίων και άλλων εθνοτήτων. Με την περίτεχνη αρχιτεκτονική της που σχεδιάστηκε από Ιταλούς καλλιτέχνες και την πλούσια πολιτιστική ζωή, η πόλη μετατράπηκε σε ένα από τα σύμβολα του ρωσικού αυτοκρατορικού κύρους και ισχύος.

Οι τοπικές αρχές ελπίζουν ότι αυτή η ιστορική σημασία θα μπορούσε να τη γλιτώσει από τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου.

«Θέλουν την Οδησσό ανέπαφη, την υποδομή, την αρχιτεκτονική και το στρατηγικό νόημα της Οδησσού. Θέλουν όλα αυτά, άθικτα.
Γι’ αυτό πιστεύω ότι η Οδησσός θα έχει ειδική επιχείρηση», δήλωσε ο δήμαρχος Γκενάντι Τρουχάνοφ, στο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο των ΗΠΑ.

Η πόλη φιλοξενεί επίσης μια σημαντική ρωσική κοινότητα, ένας παράγοντας που ορισμένοι Ρώσοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι θα μπορούσε να βοηθήσει σε μια στρατιωτική απόπειρα κατάληψης της πόλης.

2014: Η Σφαγή της Οδησσού

Η πεποίθηση αυτή εδράζεται και σε πιο πρόσφατα, αιματηρά γεγονότα. Το 2014, με τις λαϊκές αντιδράσεις ενάντια στο νέο καθεστώς του Κιέβου, που προέκυψε μετά τα γεγονότα του Μαϊντάν τον Φεβρουάριο εκείνης της χρονιάς, να αγκαλιάζουν όλο και περισσότερες περιοχές, κυρίως στην νοτιο-ανατολική Ουκρανία, στην Οδησσό αναπτύχθηκε ένα ευρύ, μαζικό κίνημα, το οποίο συσπείρωνε μια μεγάλη γκάμα δυνάμεων με αντιφασιστικό πρόσημο. Άτυπη «έδρα» αυτού του πολυσυλλεκτικού κινήματος ήταν το εμβληματικό Σπίτι των Συνδικάτων.

Στις 2 Μαϊου του 2014, οργανώμενες νεο-ναζιστιικές ομάδες – κυρίως του «Δεξιού Τομέα» και της «Αυτοάμυνας του Μαϊντάν», «ομπρέλα» πολλών μικρότερων φαιστικών οργανώσεων –  επιτέθηκαν στο Σπίτι των Συνδικάτων. Αυτό που ακολούθησε είναι γνωστό στον ρωσόφωνο πληθυσμό ως η Σφαγή της Οδησσού. Οι επιτιθέμενοι έβαλαν φωτιά στο κτίριο και ορμούσαν να αποτελειώσουν τον κόσμο που πηδούσε από τα παράθυρα για να γλιτώσει. Ο επίσημος απολογισμός ήταν 48 νεκροί – ανάμεσά τους επτά γυναίκες και ένα παιδί – και 247 τραυματίες.

Κανείς δεν διώχθηκε και το έγκλημα αρχειοθετήθηκε, με τον Ρώσο πρόεδρο Β. Πούτιν να εντάσσει, τόσο το έγκλημα, όσο και αυτήν την ατιμωρησία στο διάγγελμά του, στις 21 Φεβρουαρίου, με το οποίο αναγνώρισε τις αυτοαποκαλούμενες Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ: «Οι εγκληματίες που διέπραξαν αυτή τη θηριωδία δεν έχουν τιμωρηθεί, κανείς δεν τους αναζητά. Γνωρίζουμε όμως τα ονόματά τους και θα κάνουμε τα πάντα για να τους τιμωρήσουμε, να τους βρούμε και να τους οδηγήσουμε στη δικαιοσύνη.».

image

Όμως, σύμφωνα με τονΑντόν Μπαρμπάσιν, πολιτικό αναλυτή και διευθυντή σύνταξης του «Riddle Russia», εκείνα τα γεγονότα και η παρουσία ρωσικού πληθυσμού στην πόλη είναι απίθανο να βοηθήσουν τη Ρωσία να στο ζήτημα της Οδησσού. «Το 2014, οι Ουκρανοί σταμάτησαν μια προσπάθεια να μετατρέψουν την Οδησσό σε Λαϊκή Δημοκρατία της Οδησσού. Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει πολύ φιλορωσικό αίσθημα, ειδικά αυτή τη στιγμή», εκτίμησε μιλώντας στο Al Jazeera.

Κατά την άποψή του, οι τρέχουσες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ρωσικός στρατός στην προέλασή του σε ορισμένα μέτωπα, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «αντανάκλαση» των πραγματικών δυνατοτήτων του να καταλάβει την Οδησσό. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν υπερεπεκταθεί και η διασφάλιση των οδών ανεφοδιασμού και των ενισχύσεων θα μπορούσε να είναι μια πρόκληση.

«Βλέπουμε πόσο δύσκολο είναι για τις ρωσικές δυνάμεις να επιχειρήσουν να καταλάβουν εδάφη που είναι πολύ πιο κοντά στη Ρωσία, από την Οδησσό», λέει ο Μπαρμπάσιν.

Υπερδνειστερία και περιφερειακή ασφάλεια

Η κατάληψη της Οδησσού θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την ασφάλεια των γειτόνων της, σύμφωνα με την ανάλυση του Al Jazeera. Αμυντικοί αναλυτές έχουν επισημάνει ότι ο έλεγχος της πόλης θα επέτρεπε στις ρωσικές δυνάμεις να ανοίξουν έναν χερσαίο διάδρομο στην αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, η οποία επιδιώκει την ανεξαρτησία της από τη Μολδαβία από τη δεκαετία του 1990.

Στην περιοχή έχουν αναπτυχθεί περίπου 1.500 Ρώσοι στρατιώτες ως μέρος της ειρηνευτικής δύναμης που δημιουργήθηκε μετά από τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός το 1992 μεταξύ του Κισινάου – πρωτεύουσας της Μολδαβίας – και των αυτονομιστών της Υπερδνειστερίας. Μέχρι στιγμής, η Ρωσία δεν έχει αναγνωρίσει την αυτοαποκαλούμενη Μολδαβική Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας, αλλά κάποιοι αναλυτές εικάζουν ότι η Μόσχα μπορεί να επιδιώξει να την εντάξει σε ένα «ενωσιακό κράτος» μαζί με τη Λευκορωσία, τις δύο Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονμπάς, την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία.

«Η ιδέα της επιστροφής όλων αυτών των “χαμένων” σοβιετικών εδαφών στη Ρωσία επικυρώθηκε από αρκετούς κύκλους της εξωτερικής πολιτικής», λέει ο Μπαρμπάσιν. Μια κίνηση προς την Υπερδνειστερία πιθανότατα θα αποσταθεροποιήσει τη Μολδαβία, η οποία, όπως η Ουκρανία, δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στις 3 Μαρτίου, η κυβέρνηση της Μολδαβίας υπέβαλε επίσημο αίτημα για ένταξη στην ΕΕ, φοβούμενη μια διάχυση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.

Νοτιότερα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, παρακολουθούν επίσης με αγωνία τα γεγονότα στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Ντίμιταρ Μπέτσεφ, επισκέπτη ερευνητή στο Carnegie Europe, οι δύο χώρες έχουν ήδη αισθανθεί ότι απειλούνται μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, την ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων εκεί και την επέκταση του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα. «Η πιθανή πτώση της Οδησσού θα ενίσχυε την Μόσχα», είπε στο Al Jazeera. «Σε πρακτικούς όρους, αυτό θα αφαιρούσε το εδαφικό “μαξιλάρι” μεταξύ Βουλγαρίας και Ρουμανίας με την Ρωσία».

Κατά την άποψή του, αυτό είναι πιθανό να έχει ως αποτέλεσμα το ΝΑΤΟ να ενισχύσει την χερσαία παρουσία του στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Μια αυξημένη παρουσία του ναυτικού είναι απίθανη δεδομένων των περιορισμών που τέθηκαν στη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936, η οποία διέπει τη χρήση των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Το έγγραφο, το οποίο έχουν υπογράψει τόσο η Ρουμανία όσο και η Βουλγαρία, περιορίζει τη διέλευση πλοίων του πολεμικού ναυτικού, χωρών που δεν ανήκουν στη Μαύρη Θάλασσα.