Απολυταρχία και όχι ολιγαρχία χαρακτηρίζεται το ρωσικό πολιτικό σύστημα, όπως κατέδειξε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποκαλύπτοντας ότι στην πραγματικότητα οι Ρώσοι ολιγάρχες αποδείχτηκαν εντελώς ανίσχυροι να σταματήσουν τον Πούτιν.

Αυτό υποστηρίζει ο Σερβοαμερικανός Μπράνκο Μιλάνοβιτς, ειδικός οικονομολόγος σε θέματα ανάπτυξης και ανισότητας, και επισκέπτης καθηγητής στο City University της Νέας Υόρκης, με άρθρο του στο Social Europe/IPS-Journal. Επιχειρώντας να αντλήσει διδάγματα από την λειτουργία του ρωσικού συστήματος μετά τις δυτικές κυρώσεις, ο Μιλάνοβιτς είναι πεπεισμένος ότι η Ρωσία δεν είναι ολιγαρχία, όπως πίστευαν πολλοί, αλλά απολυταρχία, δηλαδή αντί να κυβερνάται από λίγους πλούσιους ανθρώπους, κυβερνάται από ένα άτομο.

Αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι η αμερικανική κυβέρνηση και κάποιες ευρωπαϊκές, παγώνοντας ή κατάσχοντας περιουσιακά στοιχεία Ρώσων ολιγαρχών ήδη πριν τον πόλεμο, προσδοκούσαν να πιέσουν τον ηγέτη τους να μην εισβάλει στην Ουκρανία, ώστε να μην χάσουν τα χρήματά τους λόγω δυτικών κυρώσεων.

«Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το 99% των ολιγαρχών, ίσως και όλοι, συνειδητοποίησαν το διακύβευμα και τάχθηκαν κατά του πολέμου. Αλλά αν ήταν έτσι, η επιρροή τους ήταν, όπως τώρα γνωρίζουμε, μηδενική» υπογραμμίζει ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς. «Έτσι, ειρωνικά και ίσως παράδοξα, τιμωρήθηκαν όχι επειδή ήταν ισχυροί αλλά επειδή δεν ήταν. Αν η επιρροή τους σε ένα τόσο σημαντικό θέμα, από το οποίο εξαρτιόταν ολόκληρη η περιουσία τους και ο τρόπος ζωής τους, ήταν μηδενική, τότε το σύστημα δεν ήταν σαφώς πλουτοκρατία, αλλά δικτατορία» συμπεραίνει ο ίδιος.

Σύγκριση με τον Στάλιν

Σύμφωνα με τον Σερβοαμερικανό οικονομολόγο, οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι πρέπει να διδαχτούν από την σοβιετική ιστορία για την επόμενη μέρα. «Σκεφτείτε μόνο τις ομοιότητες με το καθεστώς του Στάλιν. Ο Ιωσήφ Στάλιν κατάφερε, με επιδέξιους ελιγμούς, να μετακινηθεί από μια “γκρίζα θολούρα” στην απόκτηση πλήρους εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης, στα τελευταία του χρόνια, της εξουσίας στο Πολιτικό Γραφείο του Κομμουνιστικού Κόμματος».

Μπορεί, σύμφωνα με τον αναλυτή, ο Πούτιν «να μην έχει αρχίσει ακόμη να εκτελεί ανθρώπους γύρω του, αλλά έχει δείξει ότι πολιτικά δεν έχουν καμία σημασία. «Το συμπέρασμα που πρέπει να βγάλουν οι μελλοντικοί Ρώσοι ολιγάρχες (συμπεριλαμβανομένων των κορυφαίων στελεχών κρατικών εταιρειών)»  υποστηρίζει ο οικονομολόγος  «είναι αυτό που έβγαλαν τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου μετά το θάνατο του Στάλιν: είναι προτιμότερο να υπάρχει μια συλλογική ηγεσία, όπου οι ατομικές φιλοδοξίες θα ελέγχονται, παρά να αφήσουμε ένα άτομο να αναλάβει την πλήρη εξουσία».

Ο Μιλάνοβιτς κάνει έναν διαχωρισμό μεταξύ των πρώτων μετασοβιετικών και των πιο πρόσφατων Ρώσων δισεκατομμυριούχων. Ενώ εκείνοι ήταν οι «δικαιούχοι» των ιδιωτικοποιήσεων όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, που ήλεγχαν το πολιτικό σύστημα, οι πιο πρόσφατοι ολιγάρχες αντιμετωπίστηκαν ως θεματοφύλακες περιουσιακών στοιχείων τα οποία το κράτος θα μπορούσε, με πολιτική βούληση, να τους αφαιρέσει ανά πάσα στιγμή.

«Όπως συνέβη τελικά, δεν ήταν το ρωσικό κράτος που τα κατέσχεσε, αλλά το αμερικανικό (μαζί με κάποια άλλα). Το έκανε ακριβώς επειδή πίστευε, πιθανώς όχι με ακρίβεια σε όλες τις περιπτώσεις, ότι αυτοί οι δισεκατομμυριούχοι ήταν “κρατικοί ολιγάρχες”. Αυτό είναι το μάθημα ως προς τη φύση του ρωσικού πολιτικού συστήματος» τονίζει ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς.

Οι μεταπουτινικοί δισεκατομμυριούχοι

Όταν πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ιδιωτικοποιήσεις στη δεκαετία του 1990, ισχυρίζονταν χαρακτηριστικά ότι, ανεξάρτητα από το ποιος απέκτησε τα ιδιωτικοποιημένα περιουσιακά στοιχεία, θα είχε κίνητρο να αγωνιστεί για το κράτος δικαίου, απλώς και μόνο για να προστατεύσει τα κέρδη του. Έτσι, οι κομμουνιστές δεν θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην εξουσία.

Παρά όμως αυτές τις αρχικές προσδοκίες, ότι οι Ρώσοι ολιγάρχες θα είχαν συμφέρον να αγωνιστούν για την ασφάλεια της ιδιοκτησίας τους, οι ίδιοι βρήκαν έναν (φαινομενικά) πολύ καλύτερο τρόπο για να εξασφαλίσουν τα χρήματά: τα μετέφεραν στη Δύση και τα επένδυσαν σε ακίνητα, εταιρείες, ποδοσφαιρικούς συλλόγους ή γιοτ. Αυτό, σύμφωνα  με τον Μιλάνοβιτς φαινόταν μια εξαιρετική απόφαση, ώσπου ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία και τους κατήσχεσαν τα χρήματα.

«Οι νέοι, μεταπουτινικοί δισεκατομμυριούχοι μάλλον δεν θα ξεχάσουν αυτό το μάθημα. Έτσι, μπορούμε να περιμένουμε ότι θα ευνοήσουν τη δημιουργία μιας πραγματικής ολιγαρχίας (αντί να επιτρέψουν μια άλλη απολυταρχία) και θα επιμείνουν στο εγχώριο κράτος δικαίου -ακριβώς επειδή δεν θα έχουν πλέον κανένα άλλο μέρος στο οποίο θα μπορούν να μεταφέρουν τον πλούτο τους» υπογραμμίζει ο Μιλάνοβιτς.

Όχι και τόσο σίγουροι

Ο οικονομολόγος, που στο παρελθόν έχει εργαστεί και στο τμήμα έρευνας της Παγκόσμιας Τράπεζας, τονίζει ότι τα παραπάνω θα έχουν προεκτάσεις και διεθνώς. Οι ζάμπλουτοι παγκοσμίως, που στο παρελθόν συχνά μετέφεραν τα χρήματά τους από τις χώρες τους σε«ασφαλή καταφύγια» (ΗΠΑ, Ην.Βασ., Ευρώπη), θα είναι πλέον πολύ λιγότερο σίγουροι ότι τέτοιες αποφάσεις έχουν νόημα. «Αυτό ισχύει με τον πιο προφανή τρόπο για τους Κινέζους δισεκατομμυριούχους, οι οποίοι ενδέχεται να έχουν την ίδια μοίρα με τους Ρώσους ομολόγους τους. Μπορεί όμως να ισχύει και για πολλούς άλλους» λέει.

«Η συχνή χρήση του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού εξαναγκασμού σημαίνει ότι αν υπάρχουν πολιτικές εντάσεις μεταξύ της Δύσης και (ας πούμε) της Νιγηρίας ή της Νότιας Αφρικής ή της Βενεζουέλας, η ίδια συνταγή θα εφαρμοστεί στους δισεκατομμυριούχους αυτών των χωρών, είτε απλώς ως τιμωρία είτε από την προσδοκία ότι θα πρέπει να επηρεάσουν την πολιτική των κυβερνήσεών τους» αναφέρει ο Μιλάνοβιτς προσθέτοντας πως  «υπό αυτές τις συνθήκες, θα ήταν πολύ απερίσκεπτο να κρατήσουν τα χρήματά τους σε μέρη όπου μπορεί να είναι τόσο ανασφαλή όσο και στην πατρίδα τους».

«Μπορούμε λοιπόν να περιμένουμε την ανάπτυξη άλλων χρηματοοικονομικών κέντρων, ίσως στα κράτη του Κόλπου και στην Ινδία. Ο χρηματοπιστωτικός κατακερματισμός θα οδηγηθεί όχι μόνο από τους φόβους των δισεκατομμυριούχων αλλά και από τους φόβους των δυνητικών αντιπάλων των ΗΠΑ, όπως η Κίνα, ότι τα περιουσιακά στοιχεία των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών τους μπορεί να αποδειχθούν και αυτά απλά χαρτιά» συμπεραίνει ο Μιλάνοβιτς.