Το 2016, ο Βρετανός φωτογράφος James Morris δημοσίευσε το «Time and Remains of Palestine» (σσ: «Χρόνος και σπαράγματα της Παλαιστίνης»).

Οι εικόνες αυτού του βιβλίου μαρτυρούν την απουσία αρχιτεκτονικών μνημείων και την «αόρατη» ιστορία που είναι θαμμένη στα ερείπια και τις ερημιές της Παλαιστίνης.

Η Παλαιστίνη, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας και Αφρικής, αποτελούσε ανέκαθεν μια περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας και κατοικήθηκε από διάφορους πολιτισμούς κατά τη διάρκεια της ιστορίας.

Αυτό το «κενό», επομένως, μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την ύπαρξη και επιβολή μιας κατασκευασμένης «ιστορίας», η οποία πηγάζει άμεσα από το ισραηλινό «κίνημα» των εποίκων (σσ: επί το πλείστον φανατισμένων Εβραίων που εγκαθίσταται σε υπό κατοχή παλαιστινιακά εδάφη, συγκροτώντας παραστρατιωτικές ομάδες που ματοκυλούν από κοινού με τον τακτικό στρατό τον παλαιστινιακό λαό) και επιδιώκει να καταστρέψει τα υλικά ίχνη άλλων πολιτισμών που παραπέμπουν σε ένα πολύ πιο πολύπλοκο παρελθόν από αυτό που θα ήθελαν να παραδεχτούν, εκτιμά το The Conversation.

Αυτή η πολυπλοκότητα έχει αποδειχθεί επιμελώς σε μια έκθεση της «Εγκληματολογικής Αρχιτεκτονικής» (σσ: Forensic Architectureδιεπιστημονική ερευνητική ομάδα που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και χρησιμοποιεί αρχιτεκτονικές τεχνικές και τεχνολογίες για τη διερεύνηση περιπτώσεων κρατικής βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο) σε έναν αρχαιολογικό χώρο γνωστό ως Anthedon Harbour, το παλιό θαλάσσιο λιμάνι της Γάζας, το οποίο κατοικήθηκε για πρώτη φορά κάπου μεταξύ 1100 π.Χ. και 800 π.Χ..

Ένα μήνα μετά το ξέσπασμα της νέας γενοκτονικής φάσης του παλαιστινιακού λαού από το Ισραήλ, τον Οκτώβριο του 2023, με αφορμή μια επιχείρηση της Χαμάς και άλλων αντιστασιακών παλαιστινιακών οργανώσεων, σε κατεχόμενα από το Ισραήλ παλαιστινιακά εδάφη, η UNESCO, στην 42η Γενική της Διάσκεψη, δήλωσε ότι «η τρέχουσα καταστροφή και εξάλειψη του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Γάζα δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, δεδομένου ότι όλες οι προσπάθειες επικεντρώνονται τώρα στη διάσωση ανθρώπινων ζωών στη Γάζα».

Η Γάζα ξεπέρασε την ισοπέδωση της Δρέσδης

Η κλίμακα της ανθρωπιστικής καταστροφής της Γάζας σήμαινε ότι η εκτεταμένη καταστροφή σημαντικών στοιχείων της παλαιστινιακής ιστορίας και ταυτότητας θα μπορούσε εύκολα να αγνοηθεί, σχολιάζει το δημοσίευμα.

Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2024, ο ΟΗΕ εκτίμησε ότι «κάθε τετραγωνικό μέτρο στη Γάζα που επηρεάστηκε από τη σύγκρουση περιέχει περίπου 200 κιλά μπάζα».

Τα πολιτιστικά αγαθά αποτέλεσαν στόχο της ισραηλινής επίθεσης από την αρχή της σύγκρουσης και, ήδη από τον Νοέμβριο, η καταστροφή των πόλεων της βόρειας Γάζας ξεπέρασε κατά πολύ την καταστροφή που προκάλεσε ο βομβαρδισμός της Δρέσδης το 1945.

Ας μην ξεχνάμε, ότι η Λωρίδα της Γάζας είναι μια στενή παράκτια περιοχή έκτασης περίπου 365 km², πλούσια σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, την οποία η διεθνής κοινότητα έχει αναγνωρίσει ως κατεχόμενο έδαφος από το 1967.

Οι έρευνες του τελευταίου αιώνα έχουν καταμετρήσει τουλάχιστον 130 τοποθεσίες στη Γάζα, τις οποίες το Ισραήλ, ως κατοχική δύναμη, είναι υποχρεωμένο να προστατεύει βάσει του διεθνούς δικαίου μαζί με την υπόλοιπη πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της περιοχής.

Οι υποχρεώσεις αυτές ορίζονται στις ακόλουθες συμβάσεις:

• Σύμβαση για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας (1948)
• οι Συμβάσεις της Γενεύης (1949) και τα παραρτήματά τους και
• η Σύμβαση της Χάγης για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης (1954).

Μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου 2024, η UNESCO έχει επαληθεύσει ζημιές σε 69 χώρους:

• 10 θρησκευτικούς χώρους
• 43 κτίρια ιστορικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος
• δύο αποθήκες κινητών πολιτιστικών αγαθών
• έξι μνημεία,
• ένα μουσείο
• επτά αρχαιολογικούς χώρους.

Άλλες εκθέσεις αναφέρουν πολύ μεγαλύτερο αριθμό πληγέντων πολιτιστικών χώρων.

Οι εκτιμήσεις αυτές γίνονται σε πολύ δύσκολες συνθήλες, εν μέσω συνεχών βομβαρδισμών, χάρη σε μαρτυρίες και επιτόπιες μελέτες και υποστηριζόμενες από δορυφορικές εικόνες.

Ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό παράδειγμα ενός χώρου που έχει μετατραπεί σε ερείπια είναι το Μεγάλο Τζαμί της Γάζας, το οποίο θεωρείται από πολλούς ως το παλαιότερο τζαμί στην περιοχή και σύμβολο ανθεκτικότητας.

Μέχρι πρότινος…

Η εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου – η παλαιότερη χριστιανική εκκλησία στη Γάζα, που χτίστηκε από τους Σταυροφόρους το 1150 – έχει επίσης πληγεί από ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές.

Παρόλο που το Ισραήλ δεν είναι μέλος της UNESCO – αποχώρησε το 2018, όταν η κυβέρνηση Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από αυτήν – εξακολουθεί να είναι υποχρεωμένο βάσει της Σύμβασης της Χάγης του 1954 να διατηρεί τα πολιτιστικά αγαθά.

Το άρθρο 4 της Σύμβασης ορίζει ότι:

«Τα Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται τα πολιτιστικά αγαθά που βρίσκονται στην επικράτειά τους καθώς και στην επικράτεια άλλων Συμβαλλόμενων Μερών, απέχοντας από κάθε χρήση των αγαθών και του άμεσου περιβάλλοντός τους ή των μέσων που χρησιμοποιούνται για την προστασία τους για σκοπούς που ενδέχεται να τα εκθέσουν σε καταστροφή ή ζημία σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης και απέχοντας από κάθε εχθρική πράξη που στρέφεται κατά των αγαθών αυτών. »

Η Σύμβαση της Χάγης έγινε 70 ετών το 2024, αλλά τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς εξακολουθούν να είναι μακράν υποπροστατευμένα από ένοπλες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο.

Ανθρωπιστική και πολιτιστική γενοκτονία

Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Γάζας είναι συνυφασμένη με τη συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση, η οποία μετράται μέχρι στιγμή σε πάνω από 41.000 νεκρούς, ανάμεσά τους τουλάχιστον 16.000 παιδιά, σχεδόν 100.000 τραυματίες, συνθήκες πείνας και δίψας για τους επιζώντες.

Η σύνδεση αυτή αναγνωρίζεται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο αναφέρει ότι:

«Τα εγκλήματα κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς ή που επηρεάζουν την πολιτιστική κληρονομιά συχνά αγγίζουν την ίδια την έννοια του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, μερικές φορές διαβρώνοντας ολόκληρες εκτάσεις της ανθρώπινης ιστορίας, της εφευρετικότητας και της καλλιτεχνικής δημιουργίας».

Πολλές ανεξάρτητες εκθέσεις και άρθρα έχουν αρχίσει να αναλύουν συγκεκριμένα στοιχεία της καταστροφής στη Γάζα, μιλώντας όχι μόνο για γενοκτονία, αλλά και για πολιτιστική γενοκτονία, πολεοδομική γενοκτονία, οικοκτονία, οικιοκτονία και σχολιοκτονία.

Στις 29 Δεκεμβρίου 2023, η Νότια Αφρική άσκησε προσφυγή ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, κατηγορώντας το Ισραήλ ότι παραβιάζει τις υποχρεώσεις του βάσει της Σύμβασης του 1948 για τη Γενοκτονία όσον αφορά τους Παλαιστίνιους στη Γάζα.

Μεταξύ των αποδεικτικών στοιχείων που υποστηρίζουν τον ισχυρισμό της Νότιας Αφρικής, το Ισραήλ κατηγορείται ότι επιτέθηκε σε υποδομές για να επιφέρει τη φυσική καταστροφή του παλαιστινιακού λαού, με τις επιθέσεις του να αφήνουν σε ερείπια περίπου 318 μουσουλμανικούς και χριστιανικούς τόπους λατρείας, μαζί με πολυάριθμα αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, πανεπιστήμια και αρχαιολογικούς χώρους.

Όλα αυτά, χωρίς να συνυπολογιστεί η εξόντωση των ίδιων των ανθρώπων που δημιούργησαν την κληρονομιά της Παλαιστίνης.

Γάζα: ένας μεγάλος στρατιωτικός στόχος

Στην έκθεσή της, που δημοσιεύθηκε την 1η Ιουλίου 2024, η Francesca Albanese, ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα παλαιστινιακά εδάφη, τονίζει πως το Ισραήλ έχει μετατρέψει τη Γάζα στο σύνολό της σε «στρατιωτικό στόχο».

Ο ισραηλινός στρατός συνδέει αυθαίρετα τζαμιά, σχολεία, εγκαταστάσεις του ΟΗΕ, πανεπιστήμια και νοσοκομεία με τη Χαμάς, δικαιολογώντας έτσι την αδιάκριτη καταστροφή τους. Ανακηρύσσοντας αυτά τα κτίρια νόμιμους στόχους, καταργεί κάθε διάκριση μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών στόχων.

Αν και οι επιθέσεις του Ισραήλ κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς της Παλαιστίνης δεν είναι νέο φαινόμενο, η σημερινή καταστροφή στα κέντρα των πόλεων της Γάζας είναι πρωτοφανής.

Όσον αφορά την Albanese, το Ισραήλ προσπαθεί να συγκαλύψει τις προθέσεις του χρησιμοποιώντας την ορολογία του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Με τον τρόπο αυτό, δικαιολογεί τη συστηματική χρήση θανατηφόρας βίας εναντίον οποιουδήποτε και όλων των Παλαιστινίων αμάχων, ενώ ταυτόχρονα ακολουθεί πολιτικές που αποσκοπούν στην εκτεταμένη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας των Παλαιστινίων.

Η έκθεσή της καταλήγει απερίφραστα στο συμπέρασμα ότι οι ενέργειες του ισραηλινού καθεστώτος καθοδηγούνται από μια γενοκτονική λογική, μια λογική που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του σχεδίου αποικισμού του.

Απώτερος στόχος του είναι να εκδιώξει τον παλαιστινιακό λαό από τη γη του και να εξαφανίσει κάθε ίχνος του πολιτισμού και της ιστορίας του.