Η τουρκική λίρα είναι ασταθής, οι τιμές των τροφίμων εκτοξεύονται και πολλοί Τούρκοι αναγκάζονται να σχηματίζουν μεγάλες ουρές, για να αγοράσουν επιδοτούμενο ψωμί στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της χώρας. Η αγοραστική τους δύναμη πέφτει καθημερινά ολοένα και περισσότερο λόγω της ιδιαίτερης νομισματικής πολιτικής του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πεπεισμένος ότι η μείωση των επιτοκίων είναι το καλύτερο φάρμακο για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, στοιχηματίζει σε ένα φθηνότερο νόμισμα για την προώθηση της ανάπτυξης και την ενίσχυση των εξαγωγών.

Εν αντιθέσει με την παγκόσμια τάση, όπου οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν το επιτόκιο, για να περιορίσουν τον πληθωρισμό, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχει μειώσει το βασικό της επιτόκιο τέσσερις φορές εντός τεσσάρων μηνών, υπό την πίεση του Ερντογάν. Ως αποτέλεσμα, η τουρκική λίρα έχει χάσει περισσότερο από το 45% της αξίας της έναντι του δολαρίου φέτος, οδηγώντας στην αύξηση των τιμών των εισαγόμενων προϊόντων (ενέργειας, πρώτων υλών, λιπασμάτων, χημικών, φαρμάκων, ηλεκτρονικών εξαρτημάτων) που είναι απαραίτητα στις τουρκικές εταιρίες, τους αγρότες και τα νοικοκυριά.

Τα νοικοκυριά είναι οι μεγάλοι χαμένοι του «νέου οικονομικού μοντέλου» που επέβαλε ο Πρόεδρος. Σε αντίθεση με τους επιχειρηματίες, που είδαν τις εξαγωγές τους να φτάνουν σε υψηλά επίπεδα το Νοέμβριο -αύξηση 33,4% σε σχέση με το 2020-, οι Τούρκοι απογοητεύονται συνεχώς. Οι αποταμιεύσεις τους εξατμίζονται, η αγοραστική τους δύναμη μειώνεται, ενώ το κόστος των βασικών προϊόντων αυξάνεται συνεχώς.

Τα νοικοκυριά χαμηλών οικογενειακών εισοδημάτων, τα οποία μέχρι τώρα αποτελούσαν το θεμέλιο του Ισλαμοσυντηρητικού εκλογικού σώματος, δεν βλέπουν πλέον φαΐ στο τραπέζι του σπιτιού. Στην Κωνσταντινούπολη, οι ουρές για το ψωμί παρατηρούνται, τόσο στην ιστορική χερσόνησο Φατίχ, όσο και στις απομακρυσμένες περιοχές της μεγαλούπολης των 16 εκατομμυρίων κατοίκων.

Το «ψωμί του λαού» δύο φορές φθηνότερο

«Το ψωμί έχει γίνει η βάση της διατροφής μου, δεν μπορώ να αγοράσω τίποτα άλλο. Το κρέας και τα λαχανικά είναι απλησίαστα», ψιθυρίζει μια νεαρή φοιτήτρια, με κουκούλα στο κεφάλι της, η οποία αρνείται να πει το όνομά της, καθώς περιμένει στην ουρά στην περιοχή Σισλί, στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Έρχεται καθημερινά στο περίπτερο του δήμου, για να αγοράσει το «ψωμί του λαού», το οποίο πωλείται δύο φορές φθηνότερα από ό,τι στα αρτοποιεία.

Με την κεμαλική αντιπολίτευση να διαχειρίζεται τον δήμο της Κωνσταντινούπολης από το 2019, 393 περίπτερα διάσπαρτα σε όλη την πόλη προσφέρουν, για 1.25 τουρκικές λίρες (περίπου εφτά λεπτά του ευρώ), ένα μικρό ψωμί των 250 γραμμαρίων, έναντι 2.50 λιρών για ένα ψωμί, χαμηλότερου συνήθως βάρους στο φούρνο. Το «ψωμί του λαού», που διατίθεται στο εμπόριο από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, δεν ήταν ποτέ σε τόσο μεγάλη ζήτηση.

Πιεσμένοι από τον πληθωρισμό (επίσημα 21%), οι πιο μειονεκτούντες Τούρκοι συρρέουν σε αυτά τα περίπτερα, ως ύστατη πλέον λύση για τα νοικοκυριά, τους συνταξιούχους, τους φοιτητές και τους ανέργους, οι οποίοι φεύγουν με τρία ή τέσσερα ψωμιά τυλιγμένα σε πλαστικές σακούλες. Στην ουρά των πελατών στο Σισλί, σπανίως μιλούν, εκτός όταν ο θυμός υπερισχύει της ντροπής. «Δεν έχω δουλειά και τίποτα για να φέρω στο σπίτι να φάμε! Αυτή η κυβέρνηση μας κοροϊδεύει…», λέει ένας άνθρωπος με αδυνατισμένο πρόσωπο.

Κανείς ή σχεδόν κανείς δεν θέλει να αναφέρει το όνομά του, γνωρίζοντας ότι η παραμικρή κριτική μπορεί να οδηγήσει κατευθείαν στο δικαστήριο. Για τη μετάδοση ραδιοτηλεοπτικών συνεντεύξεων με δυσαρεστημένους περαστικούς, τρεις YouTubers, ο Arif Kocabiyik, ο Χασάν Köksoy, και ο Turan Kural, συνελήφθησαν στις 12 Δεκεμβρίου και, στη συνέχεια, τέθηκαν σε κατ’οίκον περιορισμό με απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, εν αναμονή της δίκης.

«Μην περιμένετε τίποτα άλλο από μένα»

Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν «προβλήματα στη ζωή του λαού», ο Πρόεδρος ανακοίνωσε στις 16 Δεκεμβρίου αύξηση κατά 50% του κατώτατου μισθού, ο οποίος ανέρχεται σε 4.250 τουρκικές λίρες, έναντι των 2.825 λιρών έως τώρα. Το μέτρο αυτό επικρίθηκε αμέσως από τον Αλί Μπαμπατζάν, τον ηγέτη του αντιπολιτευόμενου Κόμματος της Δημοκρατίας και της Προόδου («DEVA»), ο οποίος υπήρξε, από το 2009 έως το 2014, Υπουργός Οικονομίας. Η αύξηση του κατώτατου μισθού, σημειώνει, θα ακυρωθεί από τον «χρόνιο» πλέον πληθωρισμό: «Οι εργαζόμενοι δεν θα έχουν χρόνο να τον ξοδέψουν».

Για να φιμώσει τους επικριτές, ιδίως την Ένωση Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων «Tüsiad», οι εκπρόσωποι της οποίας παροτρύνουν την κυβέρνηση να επιστρέψει «στις βασικές αρχές της οικονομίας», ο πρόεδρος αποκατέστησε τα πράγματα. Η νομισματική του πολιτική θα καθοριστεί από τις αρχές του Κορανίου. «Μην περιμένετε τίποτα άλλο από μένα», δήλωσε το βράδυ της Κυριακής 19 Δεκεμβρίου, σε ομιλία υπό τη μορφή κηρύγματος που μεταδόθηκε στην τηλεόραση. «Ως μουσουλμάνος, θα συνεχίσω να κάνω ό,τι απαιτούν τα θρησκευτικά διατάγματα», πρόσθεσε, αναφερόμενος στις απαγορεύσεις που εξέδωσε το Ισλάμ για την τοκογλυφία.

Παγιδευμένος, λίγες μέρες αργότερα, από την αβυσσαλέα πτώση της τουρκικής λίρας, ο Ερντογάν αναγκάστηκε να βάλει νερό στο κρασί του. Εξ ου και η υπόσχεσή του, τη Δευτέρα 20 Δεκεμβρίου, για την αποζημίωση των κατόχων καταθέσεων (σε λίρες) στις τράπεζες, σε περίπτωση περαιτέρω υποτίμησης του νομίσματος, η οποία ισοδυναμεί με αύξηση των επιτοκίων, χωρίς να το λέει.

Στην πορεία, η λίρα ανατιμήθηκε. Τη νύχτα της Δευτέρας προς Τρίτη, οι τράπεζες μετέτρεψαν έως και 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε καταθέσεις σε λίρες. Δεν είναι σίγουρο εάν αυτό το μέτρο θα είναι αρκετό για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο τουρκικό νόμισμα, σε μία χώρα, όπου περισσότερες από τις μισές τραπεζικές καταθέσεις των αποταμιευτών είναι σε ξένα νομίσματα, κυρίως σε δολάρια.

Πηγή Le Monde