Ο αμερικανικός στρατός κατηγορείται για λογοκρισία απέναντι στα καλλιτεχνικά δημιουργήματα των κρατουμένων του Γκουαντάναμο – μερικά από τα έργα τους δείχνουν τα βασανιστήρια και τις κακοποιήσεις που διεξάγονται από τη CIA και το στρατιωτικό προσωπικό στο πλαίσιο του λεγόμενου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Η φυλακή του Γκουαντάναμο, που βρίσκεται σε μια στρατιωτική βάση στην Κούβα, έγινε ευρέως γνωστή μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου για τη μεταφορά μαχητών και υπόπτων για τρομοκρατία από το Ιράκ και το Αφγανιστάν, αλλά κυρίως για τα βασανιστήρια και τις σκληρές τακτικές ανάκρισης, στις οποίες υποβάλλονταν οι κρατούμενοι του αποκαλούμενου «κολαστηρίου».

Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά: «Γκουαντάναμο: το ημερολόγιο ενός κρατούμενου» Μοχάμεντου Ουλντ Σλάχι

Από το 2002, έχουν κρατηθεί 779 κρατούμενοι, εννέα πέθαναν υπό κράτηση, 15 ήταν ανήλικοι και μόνο εννέα κατηγορούνται πραγματικά για έγκλημα. Ο Μπαράκ Ομπάμα υποσχέθηκε να κλείσει το Γκουαντάναμο όταν διετέλεσε πρόεδρος το 2008. Έκτοτε, 730 κρατούμενοι μεταφέρθηκαν ή εγκαταστάθηκαν σε άλλες χώρες. Αλλά 41 παραμένουν εκεί και ο Donald Trump φαίνεται να έχει στόχο να γεμίσει τη φυλακή και με άλλους «εγκληματίες» στο κοντινό μέλλον.

Κάτω από τη διοίκηση του Ομπάμα, η φυλακή χαλάρωσε τις μυστικές πρακτικές της για λίγο. Πολλά πράγματα συνέχιζαν να είναι αυστηρά, αλλά οι αρχές της φυλακής αποφάσισαν τότε να επιτρέψουν τα μαθήματα ζωγραφικής  ώστε να καλυτερέψουν την καθημερινότητα των φυλακισμένων.

Στα μαθήματα υπήρχαν αυστηροί κανόνες. Τα μολύβια, τα χρωματιστά στυλό και τα πινέλα δεν πρέπει να έχουν κανένα μεταλλικό μέρος που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο. Αρχικά τα μαθήματα ήταν εβδομαδιαία και οι αρχές επέβλεπαν προσεκτικά τα σκίτσα και τους πίνακες για να βεβαιωθούν ότι δεν περιείχαν κρυμμένους κώδικες.

Με τον καιρό, τα μαθήματα ζωγραφικής στο Γκουαντάναμο έγιναν πολύ δημοφιλή, καθώς αποτέλεσαν έναν τρόπο έκφρασης και μια διέξοδο για τους κρατούμενους.

Ορισμένες από αυτές τις εικόνες φαίνονται ερασιτεχνικές, με πολύ φωτεινά χρώματα και ακατάστατη σύνθεση. Αλλά άλλες είναι πιο λεπτομερείς και εκλεπτυσμένες. Σχεδόν όλοι απεικονίζουν χώρους που οι κρατούμενοι πιθανώς δεν έχουν δει, όπως η παραλία της Νέας Αγγλίας ή η γέφυρα Golden Gate στο ηλιοβασίλεμα.

Πολλά από τα έργα αυτά που έγιναν στο Γκουαντάναμο κατά τη διάρκεια των ετών έχουν καταστραφεί. Το 2013, όταν σχεδόν 100 κρατούμενοι διεξήγαγαν απεργία πείνας, ο στρατός εισέβαλε στη φυλακή και κατέσχισε έργα τέχνης και νομικά έγγραφα.

Ενώ οι υπάλληλοι των φυλακών πάντα λογοκρίνουν την τέχνη που αποτυπώνει «ευαίσθητα» θέματα – παραδείγματος χάριν, σχέδια που σχετίζονται με βασανιστήρια ή απεργίες πείνας – πολλά έργα των κρατουμένων βγήκαν προς τα έξω μέσω των δικηγόρων των φυλακισμένων.

Αλλά τώρα, μετά την προβολή πολλών έργων τέχνης σε μια γκαλερί της Νέας Υόρκης, οι αξιωματούχοι στο στρατόπεδο των φυλακών ανέστειλαν όλες τις μεταφορές των έργων τέχνης.

Η επιτυχία ξεπέρασε κάποια στιγμή τη φαντασία. Έγινε μια επιλογή 36 έργων και παρουσιάστηκαν σε έκθεση που προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον: «Ode to the Sea: Art from Guantánamo Bay» στο  John Jay College of Criminal Justice της Νέας Υόρκης. Την έμπνευση γι’ αυτή την έκθεση είχε η Erin Thomson, καθηγήτρια τέχνης. Τα έργα βγήκαν από το Γκουντάναμο, με επίσημο τρόπο, με τη μεσολάβηση του Ερυθρού Σταυρού, ο οποίος έστελνε τα έργα στις οικογένειες των φυλακισμένων μέσω των δικηγόρων τους.

Οι φυλακισμένοι τους εμπιστεύονταν τα έργα τους για να τα φυλάξουν ή τους τα χάριζαν. Αυτή η πρακτική είχε γίνει τόσο δημοφιλής που η φυλακή είχε τυπώσει μια αίτηση για τους δικηγόρους ώστε να καταγράφεται κάθε έργο που έβγαινε από τη φυλακή.

Ωστόσο, σήμερα, κανένα έργο δεν μπορεί πια να βγει από τη φυλακή. Το Πεντάγωνο αποφάσισε ότι οι τελευταίοι φυλακισμένοι που βρίσκονται στο Γκουαντάναμο δεν είναι ιδιοκτήτες των έργων τους, όπως αναφέρει η εφημερίδα Miami Herald. Οι 41 φυλακισμένοι έχασαν κάθε δικαίωμα πάνω στα έργα τους τα οποία έφτιαξαν στα χρόνια που πέρασαν εκεί. Τα έργα ανήκουν πλέον στις ΗΠΑ.

Σημειώνεται, ότι από τα έργα των φυλακισμένων μπορεί να καταλάβει κανείς το εσωτερικό της ζωής στη φυλακή. Κάποιοι από τους φυλακισμένους ανέφεραν ότι δεν γνώριζαν ούτε που ακριβώς βρίσκονταν.

Τα έργα τέχνης των κρατουμένων συχνά εμπνέονται από την καθημερινή ζωή, αναπαριστούν μια νεκρή φύση ή ποτήρια σε ένα τραπέζι, ή σκηνές του εξωτερικού κόσμου, όπως ένα εστιατόριο.

Ωστόσο, τα περισσότερα απεικονίζουν τον ωκεανό, που περιβάλλει τη φυλακή, αλλά τον οποίον δεν μπορούν οι ίδιοι να δουν. Όπως εξηγεί ο Mansoor Ad-Ayfi, στον κατάλογο της έκθεσης, η θάλασσα «σημαίνει την ελευθερία που κανείς δεν μπορεί να ελέγξει ή να κατέχει, την ελευθερία για όλους».