Το διαβόητο στρατόπεδο φυλακών στη βάση των ΗΠΑ στο Γκουαντανάμο, στην Κούβα, συμπλήρωσε τα 20 έτη λειτουργίας. Στο πέρασμα των χρόνων, αρκετά σχέδια για το κλείσιμο του έχουν απορριφθεί ή εγκαταλειφθεί, ενώ για τους κρατούμενους, χωρίς κατηγορητήριο και δίκη, ελάχιστα έχουν αλλάξει από το 2002 μέχρι και σήμερα… 

Ο Μοχαμέντου Ουλντ Σλάχι πέρασε 14 χρόνια πίσω από τα κάγκελα, βασανίστηκε για 70 ημέρες και ανακρίθηκε 18 ώρες την ημέρα για τρία χρόνια. Πριν από τη σύλληψή του ζούσε στη Γερμανία και οδηγήθηκε στο Γκουαντάναμο με την υποψία πως υπήρξε υψηλόβαθμο στέλεχος της Αλ Κάιντα που συμμετείχε στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, αν και αυτό, βέβαια, δεν αποδείχθηκε ποτέ. Ποτέ δεν κατηγορήθηκε ούτε καταδικάστηκε κατά τη διάρκεια των 14 ετών στο Γκουαντάναμο. Ο Μαυριτανός, ο οποίος είναι σήμερα 50 ετών, τελικά αφέθηκε ελεύθερος — αλλά ποτέ δεν αποζημιώθηκε για την ζωή που έχασε ως φυλακισμένος.

Η πιο δημοφιλής υπόθεση της δικηγόρου υπεράσπισης Νάνσι Χολάντερ συνεχίζει να την απασχολεί μέχρι σήμερα. Η ιστορία του Σλάχι έφτασε πρόσφατα στη μεγάλη οθόνη ως κινηματογραφική ταινία. Το «έγκλημα» του Σλαχί ήταν ότι βρέθηκε σε στρατόπεδο εκπαίδευσης στο Αφγανιστών και ότι έλαβε τηλεφώνημα από το δορυφορικό τηλέφωνο του Οσάμα μπιν Λάντεν. Φυσικά όλα αυτά ρίχνουν σκιές στον Σλαχί, αλλά δεν επαρκούν για την άσκηση δίωξης.

Η Χολάντερ αναφέρει ότι το Γκουαντάναμο δείχνει ότι οι ΗΠΑ είναι μια χώρα που «δεν σέβεται το κράτος δικαίου», χαρακτηρίζοντάς το ως μια «καταστροφική κατάσταση». Αυτό ισχύει όχι μόνο για τους 13 κρατούμενους που κρατούνται χωρίς κατηγορίες και περίμενουν την απελευθέρωσή τους εδώ και χρόνια, αλλά και για τους φερόμενους ως δράστες των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, τους λεγόμενους «αιώνιους κρατούμενους», οι οποίοι επίσης περιμένουν τη δίκη τους, 20 χρόνια μετά τις επιθέσεις.

Το νομικό σύστημα αναστέλλεται συστηματικά

Αυτή η έλλειψη κράτους δικαίου δεν ήταν τυχαία, αλλά μάλλον ο στόχος της αμερικανικής κυβέρνησης υπό τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους εκείνη την εποχή, σύμφωνα με την εμπειρογνώμονα της Διεθνούς Αμνηστίας στο Γκουαντάναμο, Ντάφνι Εβιατάρ. «Η κυβέρνηση Μπους δημιούργησε μια υπεράκτια φυλακή ειδικά για να παρακάμψει τους κανόνες του νομικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών», λέει η Εβιατάρ.

Η Εβιατάρ κατήγγειλε εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Γκουαντάναμο σε μια έκθεση της Αμνηστίας που τεκμηριώνει την επ’ αόριστον κράτηση κρατουμένων χωρίς κατηγορία, καθώς και τον βασανισμό κρατουμένων. Αν και δεν υπάρχουν ανοιχτά προσβάσιμες πληροφορίες, η ίδια αναφέρει ότι διάφορες έρευνες, συμπεριλαμβανομένης μιας από την Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ, έχουν ήδη τεκμηριώσει τα βάναυσα βασανιστήρια δεκάδων ανδρών στο Γκουαντάναμο.

Η βάση του Αμερικανικού Ναυτικού στον Κόλπο του Γκουαντάναμο, στην Κούβα, υπάρχει για περισσότερα από 100 χρόνια. Τον Ιανουάριο του 2002, λίγους μήνες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, εξελίχθηκε σε ένα κέντρο κράτησης που άπλωσε την «φήμη» του στρατοπέδου σε όλο τον κόσμο.  Από τότε το όνομα Γκουαντάναμο έγινε συνώνυμο της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Άντονι Νατάλε, εκ των συνηγόρων του φερόμενου τρομοκράτη της Αλ Κάιντα Αμπντ αλ Ραχίμ αλ Νασχίρι, μιλά ανοιχτά για την απογοήτευσή του. «Έχουμε εγκαταλείψει ό,τι κάνει αυτήν τη χώρα μια ελεύθερη χώρα, με ίσα δικαιώματα για όλους».

Λογοκρισία Τύπου και αυστηρή μυστικότητα

Όποιος θέλει να πάρει μια εικόνα από το Γκουαντάναμο πρέπει να ξεπεράσει πολλά εμπόδια. Το πρώτο είναι ο κουβανικός εναέριος χώρος, από τον οποίο οι εβδομαδιαίες πτήσεις τσάρτερ από την Ουάσιγκτον, δεν πρέπει να περάσουν. Από ψηλά μπορεί κανείς να δει ολόκληρη την εικόνα. Στους πρόποδες μια γυμνής οροσειράς βρίσκεται ο κόλπος, στα δυτικά είναι το αεροδρόμιο, στα ανατολικά η ναυτική βάση, το στρατοδικείο «Camp Justice» και το στρατόπεδο των φυλακών.

Η άδεια δίνεται μετά από έλεγχο ασφάλειας πολλών εβδομάδων, λίγο πριν το ταξίδι πρέπει να υπογράψει κανείς ένα κείμενο με «βασικούς κανόνες». Εκεί περιγράφεται τι περιμένει έναν δημοσιογράφο, δηλαδή καμιά ελευθερία κινήσεων και πάνω από όλα καμιά ελευθερία του Τύπου. Την φυλακή ούτε απέξω δεν μπορεί να περάσει κανείς και όλες οι πληροφορίες που διαρρέουν από μέσα είναι αυστηρά εμπιστευτικές, γεγονός που οδηγεί τους δικηγόρους των κρατουμένων σε απόγνωση. Η Νάνσι Χολάντερ πάλεψε επί 7 χρόνια με τη δικαιοσύνη για να εξασφαλίσει στον εντολέα της Μοχαμεντού Οούλντ Σλαχί άδεια δημοσίευσης του «Ημερολογίου του Γκουαντάναμο».

Σχέδια, σχέδια, σχέδια…

Η 11η Ιανουαρίου σηματοδοτεί μια ζοφερή επέτειο για το κέντρο κράτησης του Γκουαντάναμο. Εγείρει το ερώτημα γιατί το στρατόπεδο επιτρέπεται να υπάρχει σήμερα παρά τις προφανείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου που συμβαίνουν — και κυρίως, δεδομένου ότι ο πόλεμος των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν έχει τελειώσει και τα στρατεύματά τους έχουν αποτραβηχτεί. Αυτή ήταν εξαρχής η αιτιολόγηση της ύπαρξης του κέντρου κράτησης.

Τα πρώτα σχέδια για το κλείσιμο του Γκουαντάναμο ήρθαν στο τέλος της διακυβέρνησης του Τζορτζ Μπους. Ακολούθως ο Μπαράκ Ομπάμα υποσχέθηκε να το κλείσει πολλές φορές, αλλά σύντομα στη συνέχεια έχασε την πλειοψηφία του στο Κογκρέσο από τους Ρεπουμπλικάνους, οι οποίοι με τη σειρά τους εισήγαγαν έναν νόμο που έλεγε ότι «κανείς που έχει πάει ποτέ στο Γκουαντάναμο δεν μπορεί να έρθει στις ΗΠΑ για οποιοδήποτε σκοπό, δίκη, ιατρικό θέμα κ.λπ.», εξηγεί η Νάνσι Χολάντερ. Αυτό, λέει, καθιστά νομικά αδύνατη τη μετακίνηση κρατουμένων στις ΗΠΑ.

Εκκλήσεις για να γίνουν τα λόγια πράξεις

Ο Ντόναλντ Τραμπ, με την ανάληψη της Προεδρίας των ΗΠΑ, στη συνέχεια άλλαξε πορεία και ανακοίνωσε ότι το Γκουαντάναμο θα παραμείνει ανοιχτό. Σύμφωνα με τους Ρεπουμπλικάνους, το Γκουαντάναμο συνεχίζει να προστατεύει από τρομοκρατικές επιθέσεις, ενώ πιστεύουν ότι η μεταφορά κρατουμένων στις ΗΠΑ θα ήταν πολύ επικίνδυνη. Ωστόσο, οι πολέμιοι του Γκουαντάναμο τονίζουν ότι η ίδια η ύπαρξη του στρατοπέδου ριζοσπαστικοποιεί τους νεαρούς μουσουλμάνους.

Η επόμενη ανατροπή στην πολιτική του Γκουαντάναμο ήρθε υπό τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος ανακοίνωσε μέσω της εκπροσώπου του, μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ότι σχεδίαζε να κλείσει το στρατόπεδο κατά τη διάρκεια της θητείας του. Όμως, όταν η Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ συνεδρίασε πρόσφατα για να εξετάσει το θέμα, δεν υπήρχε ούτε ένα μέλος της κυβέρνησης Μπάιντεν. Αυτό δείχνει πάνω απ’ όλα πού βρίσκονται οι προτεραιότητες της κυβέρνησης, η οποία μέχρι στιγμής δείχνει νε μην στηρίζει τα λόγια της με πράξεις, λέει η Νάνσι Χόλαντερ.

«Άμεση απελευθέρωση των κρατουμένων»

Η Δάφνι Εβιατάρ της Διεθνούς Αμνηστίας λέει ότι είναι αισιόδοξη για το μέλλον και προσθέτει ότι « καθώς ο αριθμός κρατουμένων γίνεται όλο και μικρότερος, θα γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο πόσο παράλογο είναι». Αυτό που είναι επίσης σαφές είναι ότι εκτός από τους γνωστούς ηθικούς λόγους, ένας κρατούμενος στο Γκουαντάναμο κοστίζει στους αμερικανούς φορολογούμενους 13 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο.

Θα ήταν φθηνότερο να τους φυλακίσουν στις ΗΠΑ, αλλά και πάλι, εκτός από τα νομικά εμπόδια, ούτε αυτή είναι η λύση, λέει η Νάνσι Χόλαντερ, η οποία ζητά την άμεση απελευθέρωση όλων των κρατουμένων του Γκουαντάναμο. «Δεν μπορούμε να κρατήσουμε ανθρώπους για 20 χρόνια χωρίς καμία κατηγορία, επειδή, σύμφωνα με τις ΗΠΑ κατά κάποιο τρόπο γνωρίζουμε ότι είναι επικίνδυνοι» αναφέρει η δικηγόρος.

Το ερώτημα για το μέλλον του Γκουαντάναμο δεν μπορεί πλέον να απαντηθεί με ορθολογικά επιχειρήματα. Όπως τόσα πολλά στις ΗΠΑ, έχει γίνει ένα πολιτικό πιόνι στη σκιά του οποίου οι «αιώνια κρατούμενοι» περιμένουν τη δίκη τους εδώ και 20 χρόνια.

Πηγή: Deutsche Welle