To Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας καταδίκασε εννέα αυτονομιστές ηγέτες της Καταλονίας σε ποινές κάθειρξης από 9 έως 13 χρόνια για στάση σχετικά με τον ρόλο τους στην αποτυχημένη προσπάθεια της περιφέρειας να αποκτήσει την ανεξαρτησία της το 2017. Η ανακοίνωση της απόφασης οδήγησε τους υποστηρικτές της καταλανικής ανεξαρτησίας κατά χιλιάδες στους δρόμους, όπου ξέσπασαν βίαια επεισόδια, ειδικά όταν εκείνοι απέκλεισαν το αεροδρόμιο της Βαρκελώνης. Στο μεταξύ, λίγες ώρες μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας, εκδόθηκε διεθνές ένταλμα σύλληψης για τον Καταλανό αυτονομιστή πρώην πρόεδρο, Κάρλες Πουτζντεμόν, που έχει διαφύγει στο Βέλγιο, με εκείνος να προειδοποιεί με ανοιχτή επιστολή που απηύθυνε προς τους υποστηρικτές του ότι «Θα επανέλθουμε ισχυρότεροι και θα κερδίσουμε». Μπορούν όμως οι αυτονομιστές να πάρουν τη ρεβάνς;

Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα, χαιρέτισε την απόφαση της Δικαιοσύνης κι έκανε λόγο για «το ναυάγιο μιας πολιτικής διαδικασίας που απέτυχε να αποσπάσει εσωτερική στήριξη και διεθνή αναγνώριση, αφήνοντας πίσω πόνο, σύγκρουση και υπονομεύοντας την εύθραυστη συνύπαρξη στην Καταλονία». «Από σήμερα εάν αφήσουμε πίσω τον εξτρεμισμό, μπορούμε να ξεκινήσουμε μια νέα εποχή αρμονίας, έναν από τους βασικούς πυλώνες για την Καταλονία», είπε.

Αν όμως ο αρχηγός των Σοσιαλιστών, Πέδρο Σάντσεθ, δεν βλέπει πια απειλή για την «εδαφική ακεραιότητα» της Ισπανίας, όπως έκανε το 2017, θα έκανε καλά να προσέχει τα νώτα του πριν από τις γενικές εκλογές της 10ης Νοεμβρίου. Όπως σημειώνει το Ρolitico, η καταδίκη των Καταλανών ηγετών σημαίνει για τον Σάντσεθ ότι θα πρέπει να διεξάγει την προεκλογική του εκστρατεία, περνώντας μέσα από ένα ναρκοπέδιο, όπου πολλοί παράγοντες δεν θα μπορούν να υπολογιστούν.

Την ίδια στιγμή η ισπανική Δεξιά που καραδοκεί στη γωνία, αναμένεται να παίξει το χαρτί της «εθνικής ενότητας» και να ρίξει όλο το βάρος της προεκλογικής της εκστρατείας στο καταλανικό ζήτημα, οξύνοντας ακόμα περισσότερο την πόλωση.

Σύμφωνα με το Politico, υπάρχουν τρεις παράγοντες που θα καθορίσουν το τι μέλλει γενέσθαι, ενόψει των κρίσιμων εκλογών της 10ης Νοεμβρίου στην Ισπανία.

1. Η αντίδραση του αυτονομιστικού κινήματος

Η ετυμηγορία για τους Καταλανούς αυτονομιστές ηγέτες ήταν πολύ πιο επιεικής από αυτή που είχε εισηγηθεί ο εισαγγελέας, αλλά παρόλα αυτά προκάλεσε την οργή του στρατοπέδου της ανεξαρτησίας.

Ο ηγέτης της Καταλονίας Κιμ Τόρα στις δηλώσεις του δεν έδειξε καμία διάθεση συμβιβασμού και χαρακτήρισε την απόφαση μια πράξη «εκδίκησης» κι όχι «δικαιοσύνης». «Η Καταλανική κυβέρνηση κι εγώ προσωπικά απορρίπτουμε την ετυμηγορία που την θεωρούμε άδικη και αντιδημοκρατική. Πρόκειται για μέρος μιας πολιτικής δίκης, μια νομική δράση κατά του δικαιώματος της Καταλονίας στην αυτοδιάθεση και ενάντια στο κίνημα ανεξαρτησίας», δήλωσε. Η δήλωσή του ήταν αρκετή για να βγάλει χιλιάδες Καταλανούς στους δρόμους. Οι δρόμοι και οι σιδηρόδρομοι μπλοκαρίστηκαν, περισσότερες από 100 πτήσεις προς τη Βαρκελώνη ακυρώθηκαν και η αστυνομία προχώρησε σε δεκάδες προσαγωγές.

Το πως θα πορευτεί στο εξής το αυτονομιστικό κίνημα είναι απρόβλεπτο. Το κίνημα της ανεξαρτησίας έχει διασπαστεί άλλωστε από το 2017, με ορισμένους να υποστηρίζουν περαιτέρω αντιπαράθεση με την ισπανική κεντρική κυβέρνηση και άλλους να έχουν ακριβώς την αντίθετη άποψη. Η εγγύτητα των εκλογών και ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο κυριότερων αποσχιστικών κομμάτων προσφέρει κίνητρα για τους υποστηρικτές της σκληρής γραμμής, ενώ η απόφαση σημαίνει ότι οι Καταλανοί ηγέτες γνωρίζουν τώρα τι θα μπορούσε να συμβεί και σε αυτούς εάν πιέσουν τα πράγματα πιο πολύ.

«Η καταλανική κυβέρνηση έχει δύο πιθανές διεξόδους», δήλωσε ο πρώην υπουργός Οικονομικών της περιφέρειας Andreu Mas-Colell. «Ο ένας δρόμος είναι η θεσμική ανυπακοή», είπε, εκτιμώντας πως κάτι τέτοιο θα καταλήξει στο να ασκεί η Μαδρίτη άμεση κυριαρχία στην περιοχή, όπως έκανε το 2017 ως απάντηση στη δήλωση ανεξαρτησίας. «Ο άλλος», υποστήριξε, «είναι ο δρόμος των δηλωτικών διαφωνιών».

Πάντως πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως θα υπάρξει μεν πολύς «θόρυβος» με πολλές δηλώσεις υψηλού επιπέδου, αλλά όχι ένα ξέσπασμα όπως το 2017. Ένας απρόβλεπτος παράγοντας είναι ωστόσο το να καταλήξουν οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας σε ένα σοβαρό περιστατικό, γεγονός που θα μπορούσε να κλιμακώσει την κρίση σε νέα επίπεδα.

2. Οι ισορροπίες του Σάντσεθ

Όταν ανέλαβε καθήκοντα το περασμένο έτος, ο Σάντσεθ υιοθέτησε μια νέα στρατηγική για την Καταλονία. Σε αντίθεση με την προηγούμενη, συντηρητική διοίκηση του Μαριάνο Ραχόι, ο Σάντσεθ προώθησε το διάλογο με τις καταλανικές αρχές. Παρόλ’αυτά, έχει εφαρμόσει μια επιθετική και σχετικά πιο περίπλοκη εκστρατεία δημοσίων σχέσεων εναντίον τους σε διεθνές επίπεδο, ενώ επίσης δεσμεύεται να υποστηρίξει το σύνταγμα, το οποίο λέει ότι η χώρα δεν μπορεί να χωριστεί.

Στα αλήθεια ο Σάντσεθ μέχρι σήμερα έχει εφαρμόσει την τακτική του καρότου και του μαστίγιου. Έτσι ανάλογα με την πολιτική συγκυρία διαλέγει πόση έμφαση θα δώσει στο διάλογο και πόση στην τήρηση του νόμου. Μετά την ανακοίνωση της καταδίκης των 9 Καταλανών ηγετών ο Σάντσεθ πήρε ανά χείρας το μαστίγιο, προειδοποιώντας ότι η κυβέρνησή του είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε πρόκληση με «δημοκρατική σταθερότητα, αναλογικότητα και ενότητα».

Στο μεταξύ, τα ισπανικά δεξιά κόμματα παραδοσιακά συγκεντρώνουν την υποστήριξη όσων επιζητούν την εθνική ενότητα, τόσο στην Καταλονία όσο και στην υπόλοιπη Ισπανία, ενώ οι Σοσιαλιστές αντλούν ψήφους από ένα πιο πολυσυλλεκτικό εκλογικό σώμα και συχνά βασίζονται στην καλή τους απόδοση στην Καταλονία για την επιτυχία τους σε εθνικό επίπεδο. Αυτό καθιστά την εκλογική εξίσωση του Σάντσεθ ακόμα πιο πολύπλοκη.

Η διατήρηση της ισορροπίας πριν από τις εκλογές δεν θα είναι εύκολη για τον Ισπανό πρωθυπουργό, που αυτή τη στιγμή έχει να αντιμετωπίσει αντιπάλους που βρίσκονται τόσο στα δεξιά του, όσο και στα αριστερά του. Οι μεν κατηγορούν τον Σοσιαλιστή ηγέτη που συνεργάστηκε με κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, οι δε γιατί την σκληρότητα της ποινής στους καταδικασθέντες Καταλανούς ηγέτες.

Το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα, το ακροδεξιό Vox και οι νεοφιλελεύθεροι Ciudadanos επιχείρησαν να μετατρέψουν τις τελευταίες γενικές εκλογές τον Απρίλιο σε «δημοψήφισμα» για την πολιτική που ακολουθεί ο Σάντσεθ στο καταλανικό ζήτημα και σκιαγράφησαν τον πρωθυπουργό ως προδότη. Δεν το πέτυχαν όμως, καθώς σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις η Καταλονία δεν είναι ανάμεσα στις βασικές ανησυχίες των Ισπανών πολιτών. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν θα το επιχειρήσουν ξανά και τον Νοέμβριο.

Ο Σαντσέζ αναμένεται να υπενθυμίσει στους ψηφοφόρους ότι επικρίθηκε έντονα για το γεγονός ότι προέτρεψε τον εισαγγελέα του κράτους να κατηγορήσει τους ηγέτες των Καταλανών για στάση κι όχι εξέγερση που εκείνος πρότεινε. Σε αυτό το πλαίσιο, εάν τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο του στους δρόμους ή εάν η περιφερειακή κυβέρνηση ξεκινήσει μια εξέγερση, ο Σάντσεθ θα μπει στον πειρασμό να αποδείξει στο εκλογικό σώμα ότι ανταποκρίνεται στην πρόκληση χρησιμοποιώντας έκτακτα μέτρα επιβολής της τάξης. Και έχει ήδη προειδοποιήσει ότι είναι έτοιμος να κάνει ακριβώς αυτό.

3. Η χρόνια ασθένεια της Ισπανίας

Το ισπανικό κατεστημένο, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, μπορεί να ισχυριστεί ότι οι αυτονομιστές έχουν ηττηθεί και ότι δεν βλέπει πλέον την καταλανική ανεξαρτησία ως υπαρξιακή απειλή. Αυτό όμως δεν σημαίνει κι ότι έχουν σβήσει από τον χάρτη…

Η στήριξη της ανεξαρτησίας έμεινε… μισή στις πρόσφατες εκλογές. Το 2017, η υποστήριξη για τα αποσχιστικά κόμματα ήταν στο 47,5% στην Καταλονία, τη στιγμή που οι ηγέτες της καταλανικής ανεξαρτησίας είχαν ήδη φυλακιστεί αναμένοντας τη δίκη τους, η Μαδρίτη είχε επιβληθεί στην περιφερειακή κυβέρνηση και που οι εικόνες των ισπανικών ΜΑΤ να επιτίθενται εναντίον ψηφοφόρων στο καταλανικό δημοψήφισμα ήταν ακόμη νωπές. Ως αποτέλεσμα, η υποστήριξη της απόσχισης δεν ξεπέρασε ιδιαίτερα την παραδοσιακή εθνικιστική βάση της Καταλονίας, αλλά κατέληξε σε μια νέα περιφερειακή κυβέρνηση υπέρ της ανεξαρτησίας στη Βαρκελώνη.

Αυτή η ισορροπία φαίνεται να παραμένει ως έχει αλλά και ότι θα παραμείνει έτσι. Παρόλο που ο Σάντσεθ έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι θα χρειαστούν δεκαετίες για να επιλυθεί η κρίση, έχει εκφράσει πρόσφατα την άποψη ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα πρέπει να αποτελέσει μια καμπή. «Η παραβίαση του συντάγματος δεν είναι ο τρόπος για να επιτευχθεί κάτι», δήλωσε ο José Manuel Albares, ο κορυφαίος σύμβουλος του Ισπανού πρωθυπουργού. «Ελπίζω ότι η πρόταση του Πέδρο Σάντσεθ θα γίνει αντιληπτή ως μια κλήση αφύπνισης για το στρατόπεδο της ανεξαρτησίας και ότι θα την δουν ως ευκαιρία να γυρίσουμε σελίδα», συμπλήρωσε.

Προς το παρόν, η ισπανική κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να χειρίζεται μια περιφερειακή κυβέρνηση με μεγάλες εξουσίες και οικονομικά μέσα, που προσπαθεί να παρουσιάσει την Ισπανία ως φασιστικό κράτος στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Βασικό στόχος του Σάντσεθ είναι να περιορίσει τις απροσδόκητες κινήσεις της.

«Είναι προς το κοινό συμφέρον να παραμείνει αυτή η σύγκρουση σε χαμηλή ένταση», δήλωσε ο Καταλανός πρώην υπουργός των αυτονομιστών  Andreu Mas-Colell. «Οποιαδήποτε πρόθεση για μονομερή ανεξαρτησία είχαν εκείνοι που πίστευαν ότι κάτι τέτοιο ήταν εφικτό, διαψεύστηκε», καταλήγει.