Ένα χρόνο μετά την έκρηξη του εργοστασίου στη Φουκουσίμα σε μία συνέντευξη στο SPIEGEL ONLINE ο Χούν Σιζεμούρα, ο οποίος παρέχει ψυχολογική υποστήριξη στα θύματα της πυρηνικής καταστροφής, αναφέρει τις τεράστιες προκλήσεις με τις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωποι οι εργαζόμενοι στην TEPCO και γιατί , οι περισσότεροι, επέλεξαν να παραμείνουν στις θέσεις τους. Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης.

Ads

SPIEGEL ONLINE: Από τον Μάιο, παρέχετε ψυχολογική υποστήριξη σε εργάτες στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα που εξερράγη. Πώς βρεθήκατε σε αυτή τη δουλειά;
Σιζεμούρα: Για την ακρίβεια είναι λίγο λυπηρό που είμαι υπεύθυνος για την ψυχική υγεία των εργατών αλλά η TEPCO έχει πολλούς να φροντίσει και δεν υπήρχε αρκετός χώρος διαθέσιμος για την παροχή υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης. Πριν τον σεισμό ένας ψυχίατρος σε ημιαπασχόληση ‘’κοιτούσε’’ τους εργάτες στο Ντάϊσι και το Ντάϊνι. Ωστόσο ο γιατρός αυτός είναι από τη Μιναμίσομα και χρειάζεται υπερβολικά μεγάλο χρόνο να προσεγγίσει τις εγκαταστάσεις λόγω της αποκλεισμένης ζώνης. Κάποιες νοσοκόμες από το κέντρο υγείας των δύο εργοστασίων διάβασαν τις δημοσιεύσεις μου και επικοινώνησαν μαζί μου. Τότε η TEPCO έστειλε να με πάρουν και είμαι εδώ εθελοντικά.

SPIEGEL ONLINE: Δεν πληρώνεστε για τη δουλειά σας;
Σιζεμούρα: Όχι από την TEPCO, δεν θα το ήθελα άλλωστε. Θα έβλαπτε τη θέση μου. Δεν θέλω να εμπλακώ στην πυρηνική βιομηχανία κέρδους, ειδικά τώρα που οι αμοιβές των εργαζομένων έχουν περικοπεί κατά 20%. Γι’ αυτό δημιούργησα ένα κυβερνητικό πρόγραμμα έξω από αυτό. Η TEPCO δεν έχει βρει ακόμα ένα ψυχοθεραπευτή που να θέλει να αναλάβει τη δουλειά. Οι περισσότεροι ανησυχούν για την ραδιενέργεια και την ‘’εικόνα’’ τους. Επιπλέον, δεν υπάρχουν αρκετοί ψυχοθεραπευτές στην Ιαπωνία. Μετά τον σεισμό της Kobe το 1995 πολλοί άνθρωποι άρχισαν να καταλαβαίνουν πόσο σημαντική είναι η ψυχολογική υποστήριξη. Αλλά πολλοί εξακολουθούν να σκέφτονται πως αυτοί που συμβουλεύονται έναν ψυχοθεραπευτή είναι τρελοί. Ελπίζω πως τα γεγονότα θα βελτιωθούν περαιτέρω μετά από αυτή τη καταστροφή.

SPIEGEL ONLINE: Εσείς ο ίδιος για τον εαυτό σας δεν ανησυχείτε για την ραδιενέργεια;
Σιζεμούρα: Δεν φοβάμαι αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είμαι ανήσυχος. Δεν έχω πάει στην εγκατάσταση της Ντάϊτσι στη Φουκουσίμα. Το κέντρο υγείας βρίσκεται στο εργοστάσιο της Ντάϊνι, περίπου 10 χιλιόμετρα μακριά. Τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι χαμηλά εκεί, αλλά η σύζυγός μου δεν είναι και ιδιαίτερα χαρούμενη με την νέα μου δουλειά. Στην αρχή έλεγε «Εγώ ή το πυρηνικό εργοστάσιο». Έχω κάνει αρκετά ταξίδια από τότε, οπότε ελπίζω πως και εκείνη το έχει δεχτεί κάπως.

SPIEGEL ONLINE: Τί αντιμετώπισαν οι εργάτες από το ατύχημα και μετά;
Σιζεμούρα: Πίστευαν ότι θα πέθαιναν όταν οι αντιδραστήρες εξερράγησαν τον Μάϊο. Έπρεπε ωστόσο να συνεχίσουν τη δουλειά τους, για να σώσουν τη χώρα τους. Πολλοί ήρθαν από την περιοχή γύρω από το εργοστάσιο, καθώς το τσουνάμι ‘’πήρε’’ τα σπίτια τους και οι οικογένειές τους έπρεπε να εκκενώσουν το χώρο. Οι εργάτες έχασαν τα σπίτια τους, οι αγαπημένοι τους βρίσκονται πολύ μακριά και το κοινό τους κατηγορεί γιατί εργαζόντουσαν για την TEPCO. Αρκετοί πιστεύουν ότι η TEPCO είναι υπεύθυνη για την καταστροφή. Οι εργάτες δεν αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες όπως συνέβη στην Ευρώπη. Μία φορά κάποιος χάρισε φρέσκα λαχανικά για τους εργάτες γιατί η TEPCO δεν ήταν σε θέση εκείνη τη στιγμή να τους παρέχει φρέσκο φαγητό μέσα στη ζώνη εκκένωσης. Η δωρεά ωστόσο έγινε ανώνυμα γιατί αυτοί που την έκαναν δεν ήθελαν να στιγματιστούν επειδή βοήθησαν εργάτες της TEPCO.

SPIEGEL ONLINE: Πώς είναι οι εργάτες σήμερα;
Σιζεμούρα: Είναι απίστευτο πόσο τους σημάδεψε ψυχικά αυτή η ιστορία. Δύο με τρείς μήνες μετά το σεισμό έκανα μία έρευνα μεταξύ 1800 εργατών της TEPCO στο Ντάιτσι και το Ντάινι. Όταν μία καταστροφή όπως το τσουνάμι χτυπάει μία κοινότητα περίπου το 1 με 5 τοις εκατό του γενικού πληθυσμού πάσχει από μακράς διάρκειας ψυχικά τραύματα. Μεταξύ αστυνομικών, πυροσβεστών και άλλων εργατών στο χώρο της καταστροφής το ποσοστό αυτό είναι περίπου 10 με 20 τοις εκατό. Στους εργάτες της TEPCO το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο.

SPIEGEL ONLINE: Τι είδους συνέπειες έχει ένα τέτοιο επίπεδο ψυχικού τραυματισμού;
Σιζεμούρα: Αυτή την ώρα φροντίζω έναν άντρα γύρω στα 40. Είχε ένα σπίτι στην ακτή κοντά στο Ντάιτσι το οποίο καταστράφηκε από το τσουνάμι στο οποίο έχασε και τον επτάχρονο γιό του. Ο άντρας έπρεπε να φύγει προσπάθησε νοικιάσει ένα διαμέρισμα κάπου αλλού. Ωστόσο ο ιδιοκτήτης τον απέρριψε γιατί εργαζόταν στην TEPCO. Όταν τελικά βρήκε ένα διαμέρισμα να μείνει οι γείτονες κόλλησαν ένα χαρτί στην πόρτα του « Έξω οι εργάτες της TEPCO». Επειδή ο άντρας είχε εκτεθεί σε μεγάλη δόση ραδιενέργειας έπρεπε να μετακομίσει σε άλλο διαμέρισμα. Τώρα κάνει μία δουλειά γραφείου που δεν του αρέσει και για την οποία δεν έχει εκπαιδευτεί. Φοβάται ότι θα αρρωστήσει με καρκίνο, βρίσκεται σε οικονομικές διαφορές λόγω των περικοπών στο μισθό του και έχει χάσει το σπίτι του. Έχει επίσης προβλήματα με την οικογένειά του. Η μητέρα του έχασε τον άντρα της στο τσουνάμι και νιώθει ένοχη επειδή δεν έσωσε αυτόν και τον εγγονό της. Διαρκώς κλαίει. Όταν ο ασθενής μου πηγαίνει σπίτι μετά τη δουλειά δεν νιώθει άνετα ούτε εκεί.

SPIEGEL ONLINE: Γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν απλά τη δουλειά τους στην TEPCO;
Σιζεμούρα: Υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι ‘αυτό. Αυτοί με τους οποίους έχω μιλήσει είναι πιστοί στην εταιρείας τους και θέλουν να τη σώσουν. Άλλοι το κάνουν για τα χρήματα. Περίπου 3.000 εργάτες πηγαίνουν στο Ντάιτσι κάθε μέρα. Οι περίπλοκες δουλειές γίνονται από εργαζόμενους της TEPCO και άλλων εταιρειών όπως η Hitachi και η Mitsubishi . Οι απλές δουλειές γίνονται από ανθρώπους που υπάγονται σε υπεργολάβους. Η ομάδα μου αποτελείται από 7 ψυχιάτρους και δίνει προτεραιότητα σε εργάτες με υψηλό δείκτη ευθύνης που μόνοι τους υπολογίζονται γύρω στα 1.000 άτομα. Μέσα σε αυτή την ομάδα θεραπεύουμε περιπτώσεις αυξημένου κινδύνου όπως άνθρωποι που έχασαν τους συναδέλφους τους, τις οικογένειές τους ή βρίσκονται σε οικονομικές δυσκολίες. Φυσικά, θα ήθελα να βλέπω όλους τους εργαζόμενους αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο. Πρέπει να κάνουμε συμβιβασμούς.

SPIEGEL ONLINE: Τί λέτε σε όσους δεν μπορούν να προχωρήσουν μπροστά;
Σιζεμούρα: Το πιο σημαντικό μήνυμα είναι η εκτίμηση και η υποστήριξη για όσα έχουν καταφέρει. Πολύ σπάνια τους συμβουλεύουμε να χαλαρώσουν. Είναι καλύτερο για τους εργάτες αν μπορούν να συνεχίσουν να δουλεύουν. Αλλιώς οι συνάδελφοί τους θα σκεφτούν ότι είναι αδύναμοι και θα στιγματιστούν ως ψυχικά ασθενείς. Αυτό τους κινητοποιεί ώστε να ανήκουν σε μία ομάδα. Η αποχή από την εργασία είναι το τελευταίο καταφύγιο.

SPIEGEL ONLINE: Πόσο φοβάται ο πληθυσμός την ραδιενέργεια;
Σιζεμούρα: Ο κόσμος είναι μπερδεμένος και καχύποπτος με τις αρχές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι φήμες και η παραπληροφόρηση τρέχουν πολύ γρήγορα. Σε μία κρίση, η επικοινωνία πρέπει να είναι ταχεία, διαφανής και ακριβής. Εάν θέλεις να αποτρέψεις τον πανικό, πρέπει να ενημερώνεις τόσο, όσο οι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο. Η κυβέρνηση ωστόσο δεν καταλαβαίνει καλά αυτό τον κίνδυνο της επικοινωνίας. Παραμένει σιωπηλή για την καταστροφή και ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ανήσυχος.

SPIEGEL ONLINE: Τι ψυχολογικές επιπτώσεις είχε η καταστροφή στις πληγείσες περιοχές;
Σιζεμούρα: Θα περάσουν χρόνια μέχρι να γίνουν εμφανείς όλες οι ψυχολογικές επιπτώσεις. Είμαι σίγουρος ότι ο δείκτης αυτοκτονιών θα αυξηθεί στα βορειοανατολικά. Ακόμα και πριν την καταστροφή υπήρχαν πολλές αυτοκτονίες εκεί. Οι χειμώνες είναι μεγάλοι και παγωμένοι, δεν υπάρχει πολύ δουλειά και οι άνθρωποι γνώστες της κατάστασής τους συχνά δεν μιλούν για τα προβλήματά τους. Σαν επιστέγασμα όλων αυτών υπάρχει ο φόβος της ραδιενέργειας που ‘’κόβει’’ κάποιες κοινότητες της Φουκουσίμα στη μέση. Στην Ταμούρα το ένα κομμάτι θέλει να φύγει και το άλλο να μείνει. Αυτό σημαίνει επίσης μία κρίση για τις οικογένειες και τους φίλους. Άλλες φορές η γυναίκα θέλει να φύγει και ο άντρας θέλει να μείνει. Οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν να διασπαστούν σε τέτοια διλήμματα.

SPIEGEL ONLINE: Πώς μπορούν αυτές οι συγκρούσεις να ξεπεραστούν;
Σιζεμούρα: Δεν έχω κάποια απάντηση για αυτό. Φυσικά μπορώ να πω: «Είναι καλό για σένα να γυρίσεις στο χωριό σου» αλλά σε κάθε περίπτωση οι άνθρωποι πρέπει να έχουν μια ευρεία επιλογή για τον τρόπο με τον οποίο θέλουν να ζήσουν. Πρέπει να δημιουργηθούν και θέσεις εργασίας για να τους δώσουν νέες προοπτικές. Η ανεργία είναι μεγάλο πρόβλημα για τους πρόσφυγες. Είναι δύσκολο για αυτούς να βρουν μόνιμη δουλειά, καθώς κανείς δεν ξέρει πότε θα επιστρέψουν, σε ένα ή δύο χρόνια ή και ποτέ.

Επιμέλεια: Γρηγόρης Καυκιάς