Μεταξύ σφύρας και άκμονος βρίσκονται οι Ευρωπαίοι ενώ μαίνεται ο ενεργειακός πόλεμος με τη Ρωσία, η οποία απειλεί να κλείσει εντελώς την ενεργειακή κάνουλα ως αντίποινα στις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Ενόψει, όμως, ενός δύσκολου ψυχρού χειμώνα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ψάχνουν αγωνιωδώς λύσεις αντιλαμβανόμενοι ότι οι καλύτερες είναι και οι πιο… βρώμικες.

Ads

Ήδη, μόνο το 40% της κανονικής ποσότητας φυσικού αερίου ρέει κατά μήκος του υποθαλάσσιου αγωγού Ρωσίας-Γερμανίας Nord Stream, ο οποίος επηρεάζει τις παραδόσεις σε Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία καθώς και Γερμανία. Η Gazprom έχει ήδη σταματήσει όλες τις παραδόσεις προς την Πολωνία, τη Βουλγαρία, την Ολλανδία, τη Φινλανδία και τη Δανία, αφού οι ενεργειακές εταιρείες των κρατών αυτών αρνήθηκαν να πληρώσουν σε ρούβλια όπως ζήτησε το Κρεμλίνο.

Η διακοπή των προμηθειών φυσικού αερίου είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγούσε το μπλοκ σε ύφεση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προειδοποεί ότι η Ευρωζώνη θα συρρικνωθεί κατά 1,7% το 2023 εάν η Ρωσία κλείσει εντελώς τη κάνουλα.

Σύμφωνα με την αναλύτρια της δεξαμενής σκέψης Bruegel Simone Tagliapietra, η οποία μιλάει στο Politico, οι πολιτικές της Ρωσίας είναι «ενεργειακός εκβιασμός». «Πρέπει να αναγνωριστεί ότι ο Πούτιν μειώνει σιγά-σιγά την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, επίσης για να ανεβάσει την τιμή, και πρέπει να απαντήσουμε με τα μέτρα μας», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας και Κλίματος Ρόμπερτ Χάμπεκ σε τηλεοπτική συνέντευξη αργά την Κυριακή 19 Ιουνίου, προσθέτοντας ότι «είναι μια τεταμένη, σοβαρή κατάσταση».

Ads

«Η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη σε περίπτωση που η Ρωσία αποφασίσει να κόψει εντελώς την παροχή φυσικού αερίου» δήλωσε στους Financial Times ο διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ) Φατίχ Μπιρόλ, εκφράζοντας την πεποίθηση πως οι σημερινές μειώσεις αποσκοπούν στο να μην μπορούν τα κράτη της Ε.Ε. να αποθηκεύσουν μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Με αυτό τον τρόπο, όπως υποστήριξε, η Ρωσία θα έχει το… πάνω χέρι κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Η κατάσταση αυτή ασκεί τεράστια πολιτική πίεση στις κυβερνήσεις απειλώντας τους Ευρωπαίους να παγώσουν εάν ο προσεχής χειμώνας είναι κρύος. Έτσι, με τον πληθωρισμό να μαίνεται ανεξέλεγκτος και το φάντασμα της ύφεσης να έχει στοιχειώσει τη Γηραιά Ήπειρο, πολλές χώρες θεωρούν ότι η επιστροφή στην καύση άνθρακα είναι μονόδρομος, παρά το γεγονός ότι έρχεται σε αντίθεση με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.

Λύση Νο 1: Στροφή στον άνθρακα κάνουν οι Ευρωπαίοι

Έτσι, το φιλόδοξο σχέδιο της Ευρώπης για την ενεργειακή μετάβασης φαίνεται ότι δέχεται ήδη μεγάλο πλήγμα. Η μία μετά την άλλη οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες ξεχνούν τους «καθαρούς» στόχους και επιστρέφουν στον «βρώμικο» άνθρακα για να αποφύγουν χειρότερες πιέσεις στις οικονομίες τους. Να σημειωθεί ότι ο άνθρακας είναι το ορυκτό καύσιμο με τις μεγαλύτερες εκπομπές ρύπων και κατά συνέπεια ήταν πρώτο στη λίστα των καυσίμων που έπρεπε να αντικατασταθεί από εναλλακτικές, πιο καθαρές μορφές ενέργειας.

  • Η Γερμανία, η κορυφαία οικονομία της Ευρώπης, έχει ξεκάθαρα πει πως θα στηριχθεί στα εργοστάσια άνθρακα για να καλύψει το κενό από το πάγωμα των ροών του ρωσικού φυσικού αερίου. Κινείται μάλιστα προς αυτή την κατεύθυνση ταχύτερα από κάθε άλλο κράτος- μέλος της ΕΕ. Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, πρόσφατα χαρακτήρισε «πικρή» την απόφαση της κυβέρνησής του να περιορίσει τη χρήση φυσικού αερίου και να κάψει περισσότερο άνθρακα, αλλά εξήγησε πως η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να κάνει ό,τι μπορεί ώστε να αποθηκεύσει περισσότερο αέριο ενόψει του χειμώνα. «Αυτή είναι η κορυφαία προτεραιότητά μας αυτή τη στιγμή» διεμήνυσε.
  • Στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, ο Μάριο Ντράγκι διέταξε την Τρίτη 21 Ιουνίου να λειτουργήσουν δύο μονάδες επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου ενώ η κυβέρνησή του συνομιλεί με Κατάρ, Αγκόλα και Αλγερία για την υπογραφή συμφωνιών προμήθειας φυσικού αερίου σε περίπτωση που ο Πούτιν κλείσει εντελώς την κάνουλα. Η Ιταλία επίσης ετοιμάζει σχέδιο έκτακτης ανάγκης που προβλέπει στροφή στον άνθρακα.
  • Η Αυστρία σχεδιάζει να βάλει μπροστά τις μηχανές σε ένα κλειστό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας που καίει ξανά άνθρακα.
  • Η Πολωνία σκοπεύει να επιδοτήσει τον άνθρακα που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των σπιτιών.
  • Η Ολλανδία αποφάσισε τη Δευτέρα 20 Ιουνίου να βάλει στο συρτάρι τα σχέδιά της για το κλείσιμο των τεσσάρων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της με καύση άνθρακα. Το Άμστερνταμ ενεργοποίησε το στάδιο «πρώιμης προειδοποίησης» στο σχέδιο ενεργειακής έκτακτης ανάγκης, αίροντας το πλαφόν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από εργοστάσια άνθρακα. «Αν δεν ήταν ειδικές στιγμές, δεν θα το κάναμε ποτέ», δήλωσε ο υπουργός Κλίματος Ρομπ Τζέτεν.
  • Σε ό,τι αφορά ειδικά την Ελλάδα η μείωση των ροών μέσω TurkStream για μια εβδομάδα – και εάν και εφόσον δεν παραταθεί – δεν σηματοδοτεί άμεσο πρόβλημα επάρκειας, με την Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) να διαβεβαιώνει σήμερα ότι στην χώρα υπάρχει ενεργειακή ασφάλεια και ότι συνεχίζεται η τροφοδοσία της με Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG), ενώ υπάρχουν και υψηλά αποθέματα.

Διαβάστε επίσης: Στο στόχαστρο του Πούτιν και η Ελλάδα: Σχέδιο «ενεργειακής ασφυξίας»

Λύση Νο 2: Με το δελτίο

Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούν τους λαούς τους να εξοικονομήσουν ενέργεια και να μειώσουν τη χρήση φυσικού αερίου. Η Eurasia Group σημειώνει μάλιστα ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ακραίο σενάριο, που δεν είναι άλλο από το ρεύμα με δελτίο.

Τον φόβο του δελτίου πάντως συμμερίζεται και η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ). Πρόσφατα προειδοποίησε πως η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο ενεργειακά χειμώνα και εκτίμησε ότι δύο παράγοντες εφόσον συνδυαστούν μπορούν να «σφραγίσουν» την λύση της ελεγχόμενης κατανομής των προμηθειών (με δελτίο): ένας κρύος χειμώνας και η αναζωπύρωση της οικονομικής ζήτησης στην Κίνα.

Σύμφωνα με τον Φατίχ Μπιρόλ, αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να φέρει ελεγχόμενη παροχή ενέργειας για τους χρήστες βιομηχανικού φυσικού αερίου, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας.

Πάντως, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προκρίνει, ως έσχατη λύση, τη διανομή αερίου με το δελτίο. «Οι διαταραχές του ενεργειακού εφοδιασμού και οι χαμηλές πιθανότητες για άμεση αντικατάσταση των προμηθειών φυσικού αερίου από τη Ρωσία πιθανότατα θα απαιτούσαν κάποιο δελτίο και ανακατανομή των πόρων, με αποτέλεσμα περικοπές στην παραγωγή στην Ευρωζώνη, ιδιαίτερα σε τομείς έντασης ενέργειας», ανέφερε η ΕΚΤ προβλέποντας πως εάν συμβεί αυτό, η οικονομία του μπλοκ θα ανακάμψει το επόμενο έτος.

Θα χρησιμοποιήσουμε άνθρακα, αλλά δεν θα βλάψουμε το Κλίμα

Πάντως, η βιασύνη για άνθρακα για την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού είναι συμβολικά άβολη για τους Ευρωπαίους που έχουν θέσει στόχους για το κλίμα. Ωστόσο, οι περισσότεροι θεωρούν ότι δεν θα βγάλει εκτός προγράμματος την υλοποίηση των κλιματικών στόχων.

Όπως αναφέρει το Politiko, στη Γερμανία, οι αξιωματούχοι είναι ανένδοτοι ότι η επιστροφή του άνθρακα θα είναι βραχύβια και δεν θέτει σε κίνδυνο την πορεία της χώρας να μηδενίσει την ενέργεια από άνθρακα έως το 2030. Ο άνθρακας θα λειτουργήσει ως εφεδρικός ανεφοδιασμός για την ηλεκτρική ενέργεια, επιτρέποντας στη χώρα να αναπτύξει αποθήκες φυσικού αερίου ενόψει του χειμώνα. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει γρήγορα την καθαρή ενέργεια.

Επίσης, η ρωσική εισβολή έχει σκληρύνει την πολιτική υποστήριξη για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στη Γερμανία, δήλωσε ο Simon Müller, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Agora Energiewende. «Αυτό το πρόσθετο επίπεδο επείγουσας ανάγκης που έχουμε τώρα ενόψει, βοηθά να παρέχουμε την πολιτική ώθηση που χρειαζόμαστε για ορισμένες πολύ σημαντικές επιταχύνσεις στην ανάπτυξη των ΑΠΕ», δήλωσε ο Müller. Το γερμανικό κοινοβούλιο εξετάζει 10 μέτρα ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ και ο Müller είπε ότι ο τρικομματικός συνασπισμός ευθυγραμμίζεται ευρέως ως προς τη σημασία της άρσης των φραγμών στην πράσινη ενέργεια.

Πάντως, ο διευθυντής της ΙΕΑ Φατίχ Μπιρόλ υποστήριξε ότι η ενεργειακή ασφάλεια πρέπει να επιτευχθεί μέσω αυξημένης απόδοσης, μεγαλύτερης χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και «εκμετάλλευσης στο έπακρο των υπαρχόντων κοιτασμάτων [πετρελαίου και φυσικού αερίου]» — αντί για νέα, μεγάλα έργα ορυκτών καυσίμων, τα οποία θα μπορούσαν να διαρκέσουν ως τις δεκαετίες 2040 και 2050 και θα μπορούσε να σημαίνει «αντίο στη διεθνή πολιτική μας για το κλίμα».

Ωστόσο, σχολιάζοντας ο Μπιρόλ τα έκτακτα μέτρα που έλαβαν οι ευρωπαϊκές χώρες μέχρι τώρα, υποστήριξε ότι αυτά δικαιολογούνται λόγω της κρίσης και παρά τις ανησυχίες για τις αυξανόμενες εκπομπές άνθρακα.

Ο ίδιος χαρακτήρισε «προσωρινή» την αύξηση της παραγωγής με καύση άνθρακα, τονίζοντας ότι θα βοηθήσει στη διατήρηση των αποθεμάτων φυσικού αερίου το χειμώνα.

Οποιεσδήποτε πρόσθετες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση άνθρακα θα αντισταθμιστεί από την επιτάχυνση των σχεδίων της Ευρώπης να μειώσει την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και να δημιουργήσει δυναμικότητα παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πρόσθεσε.