Η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο και οι υποστηρικτές του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ φαίνεται πως το ξέρουν καλά..

Καταδικασθέντες για «βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας» πριν από 25 σχεδόν χρόνια, 14 απόστρατοι στρατηγοί, στα μέσα Αυγούστου, οδηγήθηκαν στη φυλακή. Ένα μήνα νωρίτερα,το Ανώτατο Δικαστήριο είχε επικυρώσει τις ποινές ισόβιας κάθειρξης για τη συμμετοχή τους στη σύνταξη του μνημονίου που εξέδωσε ο τουρκικός στρατός στις 28 Φεβρουαρίου 1997.

Αυτή η ημερομηνία έμεινε στην ιστορία ως η «μέρα  του μεταμοντέρνου πραξικοπήματος». Σε αντίθεση με άλλα πραξικοπήματα (1960, 1971, 1980, 2016), αυτό δεν προκάλεσε απώλειες, με αποτέλεσμα τη διάλυση της κυβέρνησης υπό την ηγεσία τότε του υπέρμαχου του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, Νετσμετίν Ερμπακάν, του πρώην μέντορα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι 14 κατάδικοι, ηλικιωμένοι πια αλλά και πάσχοντες από πολλαπλές παθήσεις, οδηγήθηκαν στη φυλακή. Μεταξύ αυτών είναι, επίσης, οι στρατηγοί και πρώην διοικητές του 1ου Τάγματος Τσεβίκ Μπιρ και ο Τσετίν Ντογκάν, 82 και 81 ετών, αντίστοιχα. Η αυτονομία του διαβητικού και καρδιακού Τσετίν Ντογκάν ήταν ουτως ή άλλως περιορισμένη. Το ίδιο ίσχυε και για τον Τσεβίκ Μπιρ, ο οποίος πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ και δεν μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του. Οι δικηγόροι τους πιστεύουν ότι θα έπρεπε να έχουν ελευθερωθεί για λόγους υγείας, αλλά το δικαστήριο απεφάνθη διαφορετικά.

Τέσσερις μήνες φυλάκισης για τον Ερντογάν

Σύμφωνα με τη Le Monde, μπορούμε να το δούμε ως εκδίκηση του ισλαμοσυντηρητικού κόμματος, που έχει επιδοθεί σε ένα ατελείωτο ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το στρατό από την άνοδό του στην εξουσία το 2002. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν ήταν ουδέτερος σε αυτήν τη δίκη των στρατηγών, καθώς η κόρη του, Σουμεϊγιέ, και ο γιος του, Μπιλάλ, είναι μεταξύ των εναγόντων.

Άλλωστε, το «ήπιο» πραξικόπημα του 1997 αποτελεί προσωπική πληγή για τον Ερντογάν, ένα τραύμα που ο ίδιος και οι οικείοι του δεν χάνουν ποτέ την ευκαιρία να ανακαλούν.

Όταν το κυριαρχούμενο από το στρατό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας έκλεισε το -Ισλαμιστικό- Κόμμα της Ευημερίας, του οποίου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν μέλος και χάρη στο οποίο είχε εκλεγεί δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης τέσσερα χρόνια νωρίτερα- ο νυν Τουρκος πρόεδρος θα μπορούσε εύλογα να σκεφτεί ότι η καριέρα του ξεκινά με τον πιο δυσοίωνο τρόπο. Λίγους μήνες αργότερα, καταδικάστηκε σε 120 ημέρες φυλάκισης, διότι διάβασε δημοσίως ένα θρησκευτικό ποίημα που θεωρήθηκε ανατρεπτικό.

Το 1997, ο τουρκικός στρατός ήταν παντοδύναμος. Επενδύοντας ιδιαιτέρως στο ρόλο του ως θεματοφύλακας των -καθορισμένων από τον Κεμάλ Ατατούρκ- αρχών μεταξύ των οποίων, της κοσμικότητας- επέβαλε τις πολιτικές του αποφάσεις στην κυβέρνηση, η οποία αναγκάστηκε να τις εφαρμόσει. Αυτό συνέβη στις 28 Φεβρουαρίου, όταν ο τότε πρωθυπουργός Νετσμετίν Ερμπακάν, υπέγραψε το σχετικό μνημόνιο 18 σημείων που είχε συντάξει ο στρατός. Πριν από αυτό, είχε ακούσει σιωπηλά την προειδοποιητική βολή των εξοργισμένων -από την προβολή του Ισλάμ στο δημόσιο βίο- στρατηγών. Η κατασκευή νέων τζαμιών και το άνοιγμα θρησκευτικών σχολείων και ιδρυμάτων, οικείων στις ισλαμικές αδελφότητες, έπρεπε να σταματήσουν ως «αντιλαϊκά».

Το κόμμα του Ερμπακάν θεωρήθηκε πως ξεπέρασε κάθε όριο. Ορισμένοι επικεφαλής του ζήτησαν έντονα την αποκατάσταση του ισλαμικού νόμου, της Σαρία. Την ίδια στιγμή, οι επισκέψεις του στο Ιράν και τη Λιβύη, αλλά και η στάση του ως υπερασπιστή των προσβεβλημένων μουσουλμάνων ενοχλούσαν πολύ το Γενικό Επιτελείο.

Πνεύμα εκδίκησης

Στριμωγμένος, ο Νετσμετίν Ερμπακάν παραιτήθηκε στις 18 Ιουνίου. Στην πορεία, οι αδελφότητες έπρεπε να διατηρήσουν χαμηλό προφίλ, τα θρησκευτικά σχολεία έκλεισαν ή τέθηκαν υπό την κρατική εποπτεία και το Κόμμα Ευημερίας διαλύθηκε. Αυτή είναι η αρχή του τέλους για τον 71χρονο, τότε πρώην ηγέτη των ισλαμιστών, Νετσμετίν Ερμπακάν, με το παρατσούκλι «Hoca» («δάσκαλος»). Το πολιτικό Ισλάμ τελικά θριάμβευσε, αλλά χωρίς αυτόν.

Τα ηνία ανέλαβε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επικεφαλής τότε μιας νέας γενιάς ακτιβιστών του πολιτικού Ισλάμ, χαρακτηριζόμενων ως «μεταρρυθμιστών». Το πραξικόπημα άλλωστε ήταν για τον ίδιο μάννα εξ ουρανού που ήξερε πώς να εκμεταλλευτεί. Περίμενε τη σειρά του για μεγάλο χρονικό διάστημα, συγκρατώντας την ανυπομονησία εξαιτίας των καχύποπτων απέναντί του βαρόνων του κόμματος του Ερμπακάν. Η παραμονή του στη φυλακή, από τις 26 Μαρτίου έως τις 24 Ιουλίου 1999, χρησίμευσε ως εφαλτήριο για την ίδρυση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης («AKP»), το οποίο κέρδισε στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2002, με 34% των ψήφων.

Η εικόνα του ως “‘διωκόμενοιυ μάρτυρα”, την οποία ήξερε να καλλιεργεί, γοήτευσε το συντηρητικό εκλογικό σώμα. Έκτοτε, ο Ερντογάν έχει ανέβει ένα προς ένα τα σκαλιά της εξουσίας, αλλά φαίνεται απρόθυμος να συγχωρήσει τους πρώην διώκτες του. Το θέμα της εκδίκησης επιστρέφει με έμφαση στις ομιλίες του. Θέλει να εκδικηθεί για χάρη των ταπεινωμένων μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο, να εκδικηθεί για τους Τούρκους ισλαμιστές ηγέτες που κάποτε εκδιώχθηκαν από το στρατό, να εκδικηθεί, επίσης, για το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016, που παραλίγο να τον ανατρέψει.

Έκτοτε, η ισορροπία δυνάμεων έχει αντιστραφεί. Ο στρατός έχει σταματήσει να παρεμβαίνει στην πολιτική, κάτι αυτονόητο για τη δημοκρατία. Αλλά το πνεύμα της εκδίκησης καλά κρατεί. Δεκάδες χιλιάδες αξιωματικοί έχουν απολυθεί, χιλιάδες εξ αυτών έχουν φυλακιστεί στο πλαίσιο του αγώνα κατά του κινήματος του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, κατηγορούμενου για διείσδυση στο στρατό και υποκίνηση της απόπειρας πραξικοπήματος.

Σε κάθε περίπτωση, εάν δεν θέλουν να πεθάνουν στη φυλακή, οι 14 καταδικασθέντες στρατηγοί έχουν μία και μόνο ελπίδα, την προεδρική χάρη. Αδύνατον, εκτιμά ο Αλί Ακμπάς, ο πρόεδρος της (συντηρητικής) Ένωσης Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «IHSD». «Μία τέτοια απελευθέρωση θα έθετε υπό αμφισβήτηση τον Πρόεδρο Ερντογάν. ( … ) Το έθνος δεν θα συγχωρούσε αυτόν που συγχωρεί τους πραξικοπηματίες», εξηγεί στη φιλοκυβερνητική Εφημερίδα «Yeni Akit».