Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν (και) από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών διότι καμιά άλλη χώρα «δεν είχε το θάρρος» να «συμμετάσχει στον αγώνα» για να μεταρρυθμιστεί αυτό το «υποκριτικό κι αυτοεξυπηρετικό» όργανο του ΟΗΕ, που «βγάζει λεφτά από τα ανθρώπινα δικαιώματα», όπως δήλωσε η πρέσβης των ΗΠΑ στον Οργανισμό, Νίκι Χέιλι.

Η Ουάσινγκτον ανέφερε μεταξύ άλλων ότι το Συμβούλιο δεν έχει προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις που είχαν απαιτήσει οι ΗΠΑ και, επιπροσθέτως, ότι θεωρούν πως είναι προκατειλημμένο απέναντι στο Ισραήλ. Η ανακοίνωση των ΗΠΑ δεν εκπλήσσει κανέναν, δεδομένου ότι η κυβέρνηση Τραμπ έχει καταστήσει απολύτως σαφή την περιφρόνησή της προς τα Ηνωμένα Έθνη -τα ανθρώπινα δικαιώματα και η πολυφωνία δεν είναι στις προτεραιότητες της. Τα προβλήματα ωστόσο, που θα πυροδοτήσει η απόφαση αυτή ενδέχεται να προκαλέσουν ένα ντόμινο εξελίξεων, ενώ όπως συμβαίνει τον τελευταίο καιρό με τις αποφάσεις Τραμπ, ακόμη και οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ εξέφρασαν την έντονη απογοήτευση τους. Όταν το 2006 δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι ΗΠΑ καταψήφισαν την ίδρυση του: Μποϊκόταραν το Συμβούλιο από την ημέρα ίδρυσης του -πρόεδρος τότε ήταν ο Τζορτζ Μπους υιός- και εντάχθηκαν σε αυτό μόνο όταν εξελέγη πρόεδρος ο Μπαράκ Ομπάμα.

Την ίδια στιγμή λοιπόν που ο Ντόναλντ Τραμπ με τον αντιμεταναστευτικό του νόμο και την πολιτική της «μηδενικής ανοχής» παραβιάζει κατάφωρα ανθρώπινα δικαιώματα, προκαλώντας παγκόσμιες αντιδράσεις και οργή, οι ΗΠΑ εμφανίστηκαν με προσχηματικές αντιρρήσεις στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αποχώρησαν θέλοντας να απαξιώσουν το ρόλο του. Σύμφωνα με όσα είπαν δικαιολογώντας την αποχώρησή τους, «το Συμβούλιο δεν θα έπαιρνε πρωτοβουλίες προκειμένου να αντιμετωπίσει την πολιτική διάσταση των προβλημάτων, την προκατάληψη και την εκλογή χωρών – μελών οι οποίες είναι γνωστές για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Αρκετές χώρες έχουν ακολουθήσει τη γραμμή των ΗΠΑ, κάνοντας λόγο για «προκατειλημμένη στάση» του Συμβουλίου έναντι του Ισραήλ και για παρουσία στο σώμα χωρών – μελών που παραβιάζουν συστηματικά τα ανθρώπινα  δικαιώματα (όπως το Μπουρούντι). Αλλά ακόμα και οι πιο σκληροί επικριτές του Συμβουλίου έχουν εν γένει αναγνωρίσει ότι ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθούν σημαντικές αλλαγές είναι η συμμετοχή.

47 από τα 191 κράτη-μέλη του ΟΗΕ μετέχουν στο συμβούλιο και εκλέγονται από απλή πλειοψηφία σε μυστική ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η θητεία των μελών διαρκεί έως 6 χρόνια, αλλά μπορεί να ανασταλεί σε περίπτωση κατάφωρης παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, οι έδρες είναι κατανεμημένες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η αναλογική γεωγραφική εκπροσώπηση. Επειδή ωστόσο, τα κράτη εκπροσωπούνται από διπλωμάτες με αποστολή την προστασία των εθνικών συμφερόντων τους, το Συμβούλιο είναι εγγενώς πολιτική οντότητα. Αποστολή του Συμβουλίου είναι να προάγει και να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά η εξουσία του δεν είναι νομικά δεσμευτική. Μεγάλο μέρος του έργου του αφορά την εύρεση στοιχείων, την ανταλλαγή πληροφοριών και την τεχνική βοήθεια. Σε αυτά τα μέτωπα, έχει συχνά μεγάλη επιτυχία, ιδίως όσον αφορά τη διεξαγωγή διεθνών ερευνών για σοβαρές παραβιάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως βεβαίως, συμβαίνει με οποιοδήποτε πολιτικό όργανο -πόσο μάλλον σε ένα σώμα που εκπροσωπεί όλα τα κράτη -το Συμβούλιο έχει σοβαρά προβλήματα.

Οι διαφωνούντες

Σύμφωνα με τους επικριτές του Συμβουλίου, μεταξύ αυτών και οι ΗΠΑ, ένα από τα πιο σοβαρά και μακροχρόνια ζητήματα είναι το θέμα του Ισραήλ. Το Ισραήλ διαπράττει συστηματικά και προκλητικά παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη -άλλωστε, πριν από ο,τιδήποτε άλλο, είναι δύναμη κατοχής. Από τη δημιουργία του Συμβουλίου οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα έχουν εξεταστεί περισσότερο από φρικαλεότητες που έχουν συμβεί αλλού. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι για το Ισραήλ έχουν γίνει περισσότερες συνεδριάσεις από οποιαδήποτε άλλη χώρα, ακόμη και από τη Συρία, εξού και έχει απασχολήσει το Συμβούλιο περισσότερο από το Κονγκό (όπου, όπως σημειώνει το Conversation, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν σκοτωθεί ή εκτοπιστεί τα τελευταία χρόνια), το Νταρφούρ και τη Σρι Λάνκα (για τους Ταμίλ), τη Βόρεια Κορέα και την Υεμένη.

Η αντίδραση των επικριτών και η πραγματικότητα

Οι επικριτές του Συμβουλίου έχουν λάβει συγκεκριμένα «μέτρα»: Ορισμένα κράτη αρνούνται να συμμετάσχουν στις συζητήσεις για το Ισραήλ, ενώ έχει ασκηθεί πίεση στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας -το πολιτικό μπλοκ που αριθμεί 54 μέλη- να μην εγείρει συνεχώς το θέμα του Ισραήλ όταν η ατζέντα περιλαμβάνει άλλα θέματα. Βεβαίως, παρά τη μεγάλη προσοχή που μοιραία έχει το Ισραήλ, η αλήθεια είναι ότι το Συμβούλιο επικεντρώνεται σε πάρα πολλές άλλες σοβαρές περιπτώσεις παραβιάσεων και ότι το έργο του δεν επισκιάζεται, ούτε ακυρώνεται εξαιτίας των επικριτών -και υποστηρικτών του Ισραήλ.

Ένα άλλο πεδίο αντιπαράθεσης είναι ότι το Συμβούλιο επιτρέπει σε χώρες – παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να λαμβάνουν έδρες. Ωστόσο, σε ένα διεθνές σώμα όλες οι χώρες διατηρούν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Το Ιράν και η Συρία απέσυραν τις υποψηφιότητες τους όταν έγινε σαφές ότι δεν πρόκειται να εκλεγούν, ενώ η συμμετοχή της Λιβύης ανεστάλη το 2011 μετά τις σοβαρές παραβιάσεις που διαπιστώθηκαν. Άλλοι παραβάτες έχουν διασφαλίσει ωστόσο, την ιδιότητα του μέλους -για παράδειγμα, το Μπουρούντι προτάθηκε από την Αφρικανική Ομάδα και εξελέγη στο Συμβούλιο παρά τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι ΗΠΑ θα βρουν μιμητές

Πριν από την αποχώρηση, η κυβέρνηση Τραμπ κατέθεσε σχέδιο ψηφίσματος με προτάσεις για μεταρρυθμίσεις, αναζητώντας συμμάχους. Παρά το γεγονός ότι, υπήρξαν κράτη -μέλη, όπως και ΜΚΟ, που συμφώνησαν με την ουσία των αμερικανικών προτάσεων, η Διεθνής Αμνηστία, η Human Rights Watch και η International Service for Human Rights αντέδρασαν έντονα. Σε κοινή επιστολή που απέστειλαν σε 60 χώρες, υπογράμμιζαν ότι, η έναρξη μίας επίσημης διαδικασίας μεταρρυθμίσεων θα αυξήσει κατακόρυφα τον αριθμό των κρατών που αδιαφορούν για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία και θα χρησιμοποιήσουν τη διαδικασία προκειμένου να υπονομεύσουν και όχι να ενισχύσουν το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Θεωρείται βέβαιο, ότι, οι ΗΠΑ θα βρουν μιμητές και ότι, την αποχώρηση της υπερδύναμης από το Συμβούλιο θα ακολουθήσουν κράτη που έχουν τις ίδιες θέσεις όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.