“Γεννήθηκα το 1980. Είμαι γραφίστας στο επάγγελμα, αλλά ασχολούμαι πολύ περισσότερο με τον προφορικό λόγο και τη γραφή. Θεωρώ τον εαυτό μου αντιφασίστα και Γιουγκοσλάβο, και αυτό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μου σε αυτή τη χώρα …”,  έγραψε ο Ντάσκο Μιλίνοβιτς (Dasko Milinovic) δημοσιογράφος από το Νόβι Σάντ της Σερβίας, όταν του ζήτησα να παρουσιάσει τον εαυτό του με μερικές προτάσεις στους αναγνώστες του tvxs. Στο μεταξύ βρήκα και άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Όπως, όταν τον κάλεσαν για πρώτη φορά να μιλήσει στο ραδιόφωνο, ήταν μόλις 14-15 ετών και έκτοτε δεν έχει απομακρυνθεί από αυτό το χώρο. Αργότερα δούλευε και στο, κάποτε διάσημο, βελιγραδέζικο ράδιοσταθμό B92. Ήταν μόλις 17 χρονών όταν είχε μία στήλη για τον πολιτισμό στο εβδομαδιαίο περιοδικό “Nedeljnik”. Τραγουδάει και είναι frontman του ροκ συγκροτήματος Red Union. Από το 2016 “τρέχει”, μαζί με τον Μλάντεν Ουρντάρεβιτς, το δικό τους podcast “Ντάσκο και Μλάτζα”, στο οποίο χαλαρά και αβίαστα μιλάνε για τα πιο καυτά θέματα της κοινωνίας, συνοδευόμενοι με ψαγμένη μουσική. Λένε ότι είναι χαρούμενοι, γιατί κάνουν αυτό που αγαπάνε, χωρίς κάποιο αφεντικό πάνω απ΄ το κεφάλι τους και ζουν αποκλειστικά από τις δωρεές. Πως το κατάφεραν; Είπαν ανοιχτά στους ακροατές τους “Είμαστε στα χέρια σας”!

Του ζήτησα την συνέντευξη, αφού είχε υποστεί μία σωματική επίθεση εναντιον του στις 16 Απριλίου το 2021. Του επιτέθηκαν με μεταλλικό λοστό κάποιοι «παληκαράδες», νωρίς το πρωί, την ώρα που πήγαινε στη δουλειά του. Ευτυχώς, οι συνέπειες δεν ήταν τραγικές. Αμέσως αντέδρασαν πολλές κοινωνικές οργανώσεις και κόμματα,  συμπεριλαμβανομένης και της πρωθυπουργού της Σερβίας Άννα Μπέρναμπιτς.  Αργήσαμε να ολοκληρώσουμε την συνέντευξη για διάφορους λόγους, δικούς μου και δικούς του, αλλά τα θέματα για τα οποία μιλάμε, δυστυχώς δεν έχουν λυθεί, οπότε… κάλλιο αργά παρά ποτέ. Ιδού λοιπόν το αποτέλεσμα! 
Μίλιτσα Κοσάνοβιτς
 
Μ.Κ. Ντάσκο, σε μια ραδιοφωνική εκπομπή δήλωσες ότι αυτή είναι η χειρότερη περίοδος στη Σερβία για την ελεύθερη σκέψη και τον λόγο. Χειρότερη κι από την εποχή του Μιλόσεβιτς…
Ντ.Μ. Σήμερα, η καταστολή είναι ποιοτικά διαφορετική από την εποχή του Μιλόσεβιτς. Τότε οι άνθρωποι σκοτώνονταν στους δρόμους. Σήμερα είναι πολύ πιο ύπουλα τα πράγματα. H σημερινή κυβέρνηση απέκτησε με τον Μιλόσεβιτς  το “know how” και πλέον το εφαρμόζει. Οι σημερινοί κυβερνώντες είναι “πολιτικά παιδιά” του Μιλόσεβιτς. Η βία και ο φόβος στην κοινωνία σήμερα συγκρίνονται μόνο με καιρό του πολέμου. Το πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σήμερα, το πώς ζουν, ο φόβος που τον αισθανόμαστε στην ατμόσφαιρα… Η ατμόσφαιρα έλλειψης ελευθερίας και της βίας είναι πιο αηδιαστική, ακριβώς επειδή δεν ζούμε σε πόλεμο.
Είμαστε σε εποχή ειρήνης και ζούμε σε ένα είδος εσωτερικής πολεμικής κατάστασης, στην οποία τα άτομα κοντά στις Αρχές, μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν σ’ εμάς. Η κατάσταση των ελευθεριών των ΜΜΕ είναι χειρότερη και σε χαμηλότερο επίπεδο από την περίοδο του Μιλόσεβιτς, παρόλο που δεν μπορεί να συγκριθεί, γιατί σήμερα είμαστε τεχνολογικά ανεπτυγμένοι. Και όμως έχουμε ένα τέτοιο σκοτάδι στα ΜΜΕ, κάτι που είναι χαρακτηριστικό για τεχνολογικά υποανάπτυκτες κοινωνίες. Γιατί είναι πραγματικά απίστευτο το γεγονός ότι κανένα εγγεγραμμένο ΜΜΕ δεν μπορεί να δουλεύει ελεύθερα και ότι όλες οι δημόσιες τηλεοράσεις ελέγχονται από το καθεστώς. Όλα τα μεγάλα έντυπα μέσα, όλοι οι ραδιοφωνικοί σταθμοί στις FM συχνότητες από 88 έως 108. Ο βαθμός της δημόσιας ελευθερίας είναι χειρότερος από την εποχή του  Κνέζ Μίλος (Σέρβου βασιλιά του 19ου αιώνα)μέχρι σήμερα.

M.K: Η επίθεση εναντίον σου με μεταλλικό λοστό συνέβη αμέσως μετά την αναίρεση του Εφετείου στο Κράγκουεβατς για την επίθεση, επίσης με μεταλλικό λοστό, στο στέλεχος του Κόμματος της Ελευθερίας και Δικαιοσύνης (Stranka Slobode i Pravde) τον Μπόρκο Στεφάνοβιτς, γνωστό επίσης για τις αντιφασιστικές απόψεις. Πιστεύεις ότι η επίθεση εναντίον σου διατάχθηκε; Πώς και η κρατική ηγεσία αντέδρασε τόσο γρήγορα;
D.M. Ζούμε σε μια πολύ βίαιη κατάσταση και σε μια βίαιη κοινωνία. Ο Στέφανοβιτς δέχθηκε επίθεση μέσα από το κόμμα του SNS (σ.μ.Srpska Napredna Stranka, Σέρβικο Προοδευτικό Κόμμα, με πρόεδρο του κόμματος τον Αλεξάνταρ Βούτσις, που ταυτόχρονα είναι και ο πρόεδρος της χώρας) και εγώ πιθανότατα όχι. Εμένα μου επιτέθηκαν φασίστες από τον πολιτικό υπόκοσμο, γιατί είμαι αγκάθι στο μάτι τους τουλάχιστον τα τελευταία είκοσι χρόνια. Για αυτούς θα ήμουν ένα πολύτιμο τρόπαιο που δεν μπορούν να το  αποκτήσουν. Ούτε τώρα το κατάφεραν, ευτυχώς, γιατί η επίθεση ήταν αδέξια και εγώ ήμουν τυχερός. Το SNS φταίει για την άνοδο αυτού του φασισμού του δρόμου, γιατί δίνει φτερά σε κάθε εθνικιστή νταή να επιτίθεται όποτε θέλει και σε όποιον θέλει. Οι τύποι που μου επιτέθηκαν το έκαναν για χρήματα, επειδή αυτοί που το πλήρωσαν δεν ήθελαν να εκτεθούν, αλλά είναι σαφές ότι πρόκειται για μικροφασίστες εγκληματίες από ένα περιβάλλον κοντά στη ναρκομαφία που είναι κοντά στο SNS. Και, ναι, ταυτόχρονα αυτός ήταν ένας ωραίος και αποτελεσματικός τρόπος για να παρουσιαστεί η Σερβία ως χώρα όπου η αστυνομία και το σύστημα λειτουργούν καλά. Οι επιτιθέμενοι ήταν ηλίθιοι και η στιγμή ήταν καλή.

Μ.Κ. Τι συνέβη με αυτούς που σου επιτέθηκαν; Η δίκη τους έγινε;
D.M.   Βρέθηκαν αμέσως και συνελήφθησαν. Ο ένας από τους δύο. Και ο πελάτης τους. Ο εισαγγελέας ζητά περίπου 5 χρόνια φυλάκιση για βίαιη συμπεριφορά με οργανωμένη ομάδα. Θεωρείται έγκλημα για το οποίο ισχύει αυτεπάγγελτη δίωξη. Εγώ δεν έκανα καμία μήνυση, ούτε και θα κάνω.
 
Μ.Κ. Αν κάνουμε έναν πρόχειρο πολιτικό διαχωρισμό των πολιτών, σε φασίστες και αντιφασίστες, τότε ποιες είναι οι πιθανότητές των πολιτών της Σερβίας, να επιλύσουν τις αμοιβαίες πολιτικές και άλλες διαφορές τους μέσω διαλόγου;
D.M.: Δεν έχουμε καμία πιθανότητα. Βρισκόμαστε σε προπολιτικό στάδιο, στο οποίο ένα από τα μέρη πρέπει να κερδίσει πρώτα, και όχι μέσω διαλόγου. Προς το παρόν, οι φασίστες κερδίζουν και διαμορφώνουν την κοινωνία σχεδόν όπως επιθυμούν. Αν ήμασταν λίγο παραπάνω απομονωμένοι, θα είχαμε στρατόπεδα συγκέντρωσης αντιφρονούντων και μαζικές δολοφονίες εδώ. Μόνο όταν αποφασίσουμε τι κοινωνία θέλουμε, φασιστική ή μη φασιστική, μπορούμε να προχωρήσουμε σε διάλογο σχετικά με την τακτοποίηση των πάντων. Μέχρι τότε, αυτή θα είναι μια κοινωνία των συγκρούσεων. Και αυτό δεν είναι το χειρότερο. Το χειρότερο θα είναι, όταν ακόμη και αυτή η μικρή αντίσταση υποχωρήσει. Εδώ δεν είμαι καθόλου ειρηνιστής και δεν υποστηρίζω διαλόγους και παραχωρήσεις στους φασίστες. Δεν έχουμε δικαίωμα να επαναλάβουμε τα λάθη της δεκαετίας του 1930. Δεν είναι πολιτικοί αντιφρονούντες. Είναι εχθροί. Δεν υπάρχει συζήτηση με τους εχθρούς. Δεν θα συζητάμε για το αν θα πρέπει να τους επιτρέψουμε να σκοτώσουν πάλι εκατομμύρια από εκείνους που θεωρούν ανεπιθύμητους. 
 
Μ.Κ. Στην αρχαία Αθήνα, αν κάποιος δεν ενδιαφερόταν για τις δημόσιες υποθέσεις ονομαζόταν «ιδιώτης»  από όπου προήλθε και η λέξη “ηλίθιος” (idiot). Πώς βλέπεις αυτήν την έλλειψη δημοκρατικής συνείδησης στην σέρβικη κοινωνία και με ποιο τρόπο πιστεύεις ότι οι Σέρβοι θα μπορούσαν να καταλάβουν, ότι χωρίς την συμμετοχή τους στα κοινά, δεν θα υπάρξει ποτέ δημοκρατία;
D.M. Πολλή προσπάθεια, χρήμα και χρόνος επενδύθηκε από τη σερβική πολιτική τάξη για να αηδιάσει τους ανθρώπους απέναντι σε κάθε είδος πολιτικής οργάνωσης και να μετακινήσει τη δημόσια σφαίρα αποκλειστικά υπό την αιγίδα ορισμένων κομμάτων, που είναι στην πραγματικότητα “επιχειρήσεις” με σκοπό πλιάτσικο. Υπάρχει μια καλά προετοιμασμένη και προωθημένη αφήγηση της αντιπολιτικής, που προσφέρεται στους ανθρώπους. Τώρα έχει φτάσει το σημείο ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε δημόσιο θέμα είναι να γίνετε μέλος του SNS και να κάνετε τη δουλειά σας μέσα από αυτό. Ωστόσο, εμφανίζονται πρωτοβουλίες αυθεντικών ανθρώπων από τα κάτω στρώματα, και αυτό τρομάζει τις συμμορίες στην εξουσία. Επενδύεται ασυνήθιστη δύναμη στο να σπάσει η κάθε αυτοοργάνωση.
Συμμορίες ξυλοδαρμών των ναρκο-Τσέτνικ αποστέλλονται για να ελέγχουν τις τοπικές εκλογές και απίστευτα χρήματα ξοδεύονται για δωροδοκία ακόμη και εκεί! Παρόλα αυτά, αποτυγχάνουν! Σε αυτό βλέπω μια ελπίδα και έναν τρόπο αλλαγής.

 
Μ.Κ. Σε μια δημοκρατία, κυρίως οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες, είναι δημόσια πρόσωπα που αναλαμβάνουν ευθύνες για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία και αντιδρούν, επικρίνουν την κυβέρνηση και αμφισβητούν το Σύστημα, για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολίτων. Πόσο μεγάλο είναι το τίμημα που πληρώνει στη Σερβία κάποιος που υπερασπίζεται την ηθική του και τις αξίες στις οποίες πιστεύει;
D.M. To 90% των διανοουμένων, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση του κληροεθνικιστικού δημοσίου λόγου. Οι προοδευτικές ιδέες δεν έχουν την υποστήριξη των διάσημων επειδή είναι κομφορμιστές, προσκολλημένοι στο γαλακτοφόρο στήθος του Κράτους και της Εκκλησίας. Φυσικά, υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις, που επιβεβαιώνουν όμως τον κανόνα, έντιμοι και γενναίοι άνθρωποι που πληρώνουν τεράστιο τίμημα για τις πεποιθήσεις τους. Χτυπήματα, απολύσεις, διώξεις, αποκλεισμός από τα ΜΜΕ…
 
Μ.K. Ήσασταν καλεσμένοι μαζί με τον Μλάτζα, στο γνωστό “Agelast” podcast, όπου είπες ότι πλέον στη Σερβία δεν υπάρχουν Ναζί skinheads και Ναζί diesels (γνωστές ομάδες του σέρβικου underground), αλλά τώρα υπάρχουν ναζιστικά στοιχηματικά γραφεία, ναζιστές με κομπολόγια. Μπορείς να μας το εξηγήσεις λίγο; Με ποιες μορφές εκδηλώνεται σήμερα ο Νεοναζισμός και ο Φασισμός στη Σερβία;
D.M. Εδώ στη Σερβία ο Ναζισμός βγήκε από την υποκουλτούρα. Ξεχείλισε στο mainstream και μπήκε σε όλους τους πόρους της κοινωνίας. Εδώ τα τελευταία χρόνια οι πυλώνες της κοινωνικής ζωής είναι το στοίχημα, η επευφημία και η εκκλησία. Όλοι δέχονται ανοιχτόχερα τους Ναζί και τις ιδέες τους. Στη Σερβία υπάρχουν όλα στην ναζιστική εκδοχή τους. Υπάρχει ακόμα και  ναζιστική hip-hop μουσική!
 
Μ.K. Τι συνέβη με την σερβική κοινωνία τα τελευταία 30 χρόνια; Ποιος φταίει για αυτήν την πλειοψηφία που δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον των γενεών που έρχονται; Ο προηγούμενος “κομμουνισμός”, ο πόλεμος, η μετάβαση, οι βομβαρδισμοί, ο Βούτσιτς, ο Τζίλας (ο υπ αριθμόν ένα πολιτικός εχθρός του Βούτσις);
D.M. Είμαστε μια κοινωνία δειλών ανθρώπων. Χίλια χρόνια με σκυμμένο κεφάλι, εσκαπισμού (φύγη από την πραγματικότητα), μηδενισμού και μόνο 50 χρόνια ανθρώπινης υπερηφάνειας και αγώνα (σ.σ. εννοεί την περίοδο της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας), που σήμερα τα φτύνουμε και τα αποποιούμαστε. Μια μακρά παράδοση λατρείας ενός ηγέτη και ενός ισχυρού χεριού.
 
Μ.Κ. Τελευταία πολύ ακούγεται η έκφραση “Σερβία ως αιχμάλωτη χώρα”,  καθώς η μαφία στη Σερβία βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το κράτος. Εκτός που προστατεύει τα δικά τους ατομικά συμφέροντα και όχι τα συμφέροντα των πολιτών και του λαού της Σερβίας, το κράτος προστατεύει επίσης τα συμφέροντα των Κινέζων και άλλων επενδυτών, εταιρειών όπως η Rio Tinto, η Linglong κ.λπ. Ένα σχόλιο δικό σου;
D.M. Προσπαθήσαμε με κάθε τρόπο να γίνουμε περιφέρεια του ευρωπαϊκού καπιταλισμού και νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα. Σχεδόν είμαστε οι σκουπιδιάρηδες της Ε.Ε. και της Κίνας. Φτιάχνουμε τριτογενή προϊόντα που ενσωματώνονται σε δευτερογενή και δεν βλέπουμε ποτέ το τελικό προϊόν, επειδή δεν μπορούμε να το αγοράσουμε. Η Σερβία είναι πόρνη και ο Βούτσιτς είναι ο νταβαντζής της. Κυρίως μας πληρώνουν για μια μικρή χειροκίνητη ικανοποίηση που θα τους προσφέρουμε, ενώ εμείς τους αφήνουμε στο τέλος να μας βιάζουν….
 
Μ.Κ. Τι συμβαίνει με τους πρόσφυγες στη Σερβία; Ο ρατσισμός κατά των ευάλωτων ομάδων αυξάνεται και οι πρόσφυγες είναι οι πιο ευάλωτοι. Δεν είναι αντιφατικό το ότι αυτό συμβαίνει στη χώρα, που δέχτηκε τόσους πρόσφυγες πριν από μερικές δεκαετίες. Εξαιτίας των γιουγκοσλαβικών πολέμων, τα άτομα που ήρθαν στην Σερβία διωγμένοι από την πατρίδα τους, να αντιμετωπίζουν με αυτό το ρατσιστικό τρόπο ανθρώπους που έχουν την ίδια μοίρα;
D.M. Το έπος των μεταναστών είναι ένας εξαιρετικός δείκτης γρήγορης και επιτυχημένης χειραγώγησης των μαζών. Θυμάμαι καλά τον ενθουσιασμό των απλών ανθρώπων να βοηθούν τους ανθρώπους στο δρόμο, στην αρχή. Ξαφνικά, όταν το προσφυγικό κύμα στην πραγματικότητα έχει υποχωρήσει πολλές φορές, η ρατσιστική ρητορική συνεχίστηκε με την αρχή του “Διαιρεί και βασίλευε”. Ο ρατσισμός εδώ έχει μια μακρά παράδοση, αρχικά ως αντι-τσιγγανισμός και αντιαλβανισμός. Έτσι η ιστορία του “μετανάστη του Σρέντινγκερ” μπολιάστηκε εύκολα, μιλώντας για ένα πλάσμα που είναι τεμπέλικο και παίρνει τις δουλειές από τους ιθαγενείς …

M.K. Αυτό το καλοκαίρι “γιορτάζουμε” μια σημαντική επέτειο: 30 χρόνια από την αρχή του πολέμου και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Πρόσφατα και ο Ράτκο Μλάντιτς καταδικάστηκε ξανά σε ισόβια κάθειρξη για εγκλήματα πολέμου. Αλλά για πολλούς, ο Μλάντιτς εξακολουθεί να είναι ήρωας. Κατά τη γνώμη σου πώς θα μπορούσαμε να κλείσουμε αυτήν τη σελίδα, έτσι ώστε ένας ολόκληρος λαός να μην κατηγορείται για εγκλήματα που διαπράχθηκαν από κάποιους για λογαριασμό του;
D.M.Ο λαός δεν είναι ένοχος, αλλά είναι υπεύθυνος. Αυτά τα πράγματα δεν είναι ίδια. Σε ένα ή δύο χρόνια, η πολιτική βούληση και η RTS (η δημόσια Ράδιο-Τηλεόραση της Σερβίας), όσο και άλλες εθνικές συχνότητες, θα έσπαγαν την αφήγηση για τους εγκληματίες πολέμου που είναι τάχα μου ήρωες και υπερασπιστές της Σερβίας, δείχνοντας υλικό πολλών ντοκιμαντέρ. Αλλά προσέχουν παρά πολύ, ώστε αυτό να μην συμβεί ποτέ! Η Εκκλησία και το Κράτος, τόσο διακριτικά, όσο δημόσια αλλά και βάναυσα μέσω του υπόκοσμου, ενισχύουν αυτήν την αφήγηση και δεν της επιτρέπουν να αποδυναμωθεί.