Mία οδηγία των New York Times που διέρρευσε συστήνει στους δημοσιογράφους που καλύπτουν τον πόλεμο του Ισραήλ κατά της Γάζας να περιορίσουν τη χρήση των όρων “γενοκτονία” και “εθνοκάθαρση” και να “αποφεύγουν” τη χρήση της φράσης “κατεχόμενα” όταν αναφέρονται σε παλαιστινιακά εδάφη.

Το έγγραφο που “ανακάλυψε” το The Intercept καλεί τους συντάκτες να μην χρησιμοποιούν τον όρο Παλαιστίνη “εκτός από πολύ σπάνιες περιπτώσεις” και να αποφεύγουν τη φράση “προσφυγικοί καταυλισμοί” για να περιγράψουν περιοχές της Γάζας όπου έχουν εγκατασταθεί εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους κατά τη διάρκεια προηγούμενων ισραηλινοαραβικών πολέμων. Οι περιοχές αυτές αναγνωρίζονται από τα Ηνωμένα Έθνη ως προσφυγικοί καταυλισμοί και φιλοξενούν εκατοντάδες χιλιάδες καταγεγραμμένους πρόσφυγες.

Πολλοί αναγνώστες και συντάκτες αντιλαμβάνονται αυτές τις οδηγίες ως μια προσπάθεια των New York Times να παρέμβουν στις ανταποκρίσεις των δημοσιογράφων τους και να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και αναπαριστούν τα γεγονότα.

Αν και η οδηγία παρουσιάζεται ως ένα περίγραμμα για τη τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας σε θέματα σχετικά με τον πόλεμο της Γάζας, δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι των Times που πιστεύουν ότι η εφημερίδα ευνοεί το αφήγημα των Ισραηλινών.

“Το έγγραφο μοιάζει επαγγελματικό και λογικό αν δεν έχεις καμία γνώση του ιστορικού πλαισίου της παλαιστινιο-ισραηλινής σύγκρουσης”, δήλωσε πηγή από την αίθουσα σύνταξης των Νew York Times, η οποία ζήτησε ανωνυμία. “Ωστόσο αν κάποιος γνωρίζει τα πράγματα καταλαβαίνει πόσο μονομερές υπέρ του Ισραήλ είναι”.

Η οδηγία που διανεμήθηκε για πρώτη φορά στους δημοσιογράφους των Times τον Νοέμβριο και επικαιροποιήθηκε αρκετές φορές τους επόμενους μήνες, δίνει μια εικόνα του τρόπου σκέψης αλλά και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι συντάκτες διεθνών θεμάτων των Times, γύρω από την κάλυψη του πολέμου στη Γάζα.

“Η έκδοση οδηγιών όπως αυτή με στόχο τη διασφάλιση της ορθότητας, της εγκυρότητας και των όλων των αποχρώσεων στον τρόπο με τον οποίο καλύπτουμε τις ειδήσεις είναι συνήθης πρακτική”, δήλωσε ο Charlie Stadtlander, εκπρόσωπος των Times στο The Intercept. “Σε όλα τα ρεπορτάζ μας, συμπεριλαμβανομένων πολύπλοκων γεγονότων όπως αυτό, φροντίζουμε να διασφαλίζουμε ότι οι γλωσσικές μας επιλογές είναι ευαίσθητες, επίκαιρες και σαφείς για το κοινό μας”.

Οι οδηγίες για την κάλυψη του πολέμου στη Γάζα αποτέλεσαν αντικείμενο έντονης διαμάχης στην αίθουσα σύνταξης των New York Times. Τον Ιανουάριο, το The Intercept αναφέρθηκε σε εσωτερικές διαφωνίες των Times σχετικά με θέματα που αφορούσαν μια έρευνα για τη συστηματική σεξουαλική βία στις 7 Οκτωβρίου. Η διαρροή έδωσε αφορμή για μια εξαιρετικά ασυνήθιστη εσωτερική έρευνα. Η εταιρεία αντιμετώπισε έντονη κριτική για στοχοποίηση εργαζομένων των Times με καταγωγή από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, κάτι που η εφημερίδα διαψεύδει.

Συζητήσεις στο WhatsApp

Οι εντάσεις ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και την έναρξη του πολέμου του Ισραήλ κατά της Γάζας. Κάποιοι εργαζόμενοι δήλωσαν ότι η εφημερίδα προσπαθούσε με κάθε τρόπο να στηρίξει το αφήγημα του Ισραήλ σχετικά με τα γεγονότα και δεν εφάρμοζε τους κανόνες δεοντολογίας στην κάλυψή της. Οι διαφωνίες άρχισαν να φουντώνουν και στο Whats App, ιδιαίτερα στην ομάδα του γραφείου της Ιερουσαλήμ, η οποία κάποια στιγμή περιελάμβανε 90 δημοσιογράφους και συντάκτες, έγιναν τόσο έντονες που παρενέβη ο αρχισυντάκτης διεθνών.

Τα θέματα που έβαλαν φωτιά σύμφωνα με το The Intercept ήταν οι επιθέσεις των Ισραηλινών στο νοσοκομείο Al-Shifa, οι στατιστικές για τους θανάτους παλαιστινίων αμάχων, οι ισχυρισμοί περί γενοκτονικής συμπεριφοράς του Ισραήλ και το σύστημα του προέδρου Τζο Μπάιντεν να προωθεί ως γεγονότα ανεπιβεβαίωτους ισχυρισμούς της ισραηλινής κυβέρνησης.

“Δεν είναι ασυνήθιστο για τις ειδησεογραφικές εταιρείες να δίνουν κατευθυντήριες γραμμές για το ύφος”, δήλωσε μια άλλη πηγή από την αίθουσα σύνταξης των Times, η οποία ζήτησε επίσης να διατηρηθεί η ανωνυμία της. “Αλλά τα πρότυπα που εφαρμόζονται στην κάλυψη της βίας που διαπράττεται από το Ισραήλ είναι άνευ προηγουμένου. Οι αναγνώστες το έχουν παρατηρήσει και καταλαβαίνω την απογοήτευσή τους”.

Λέξεις όπως «Σφαγή»

Η οδηγία των New York Times περιλαμβάνει αρκετές φράσεις και όρους “Η φύση της σύγκρουσης έχει οδηγήσει σε εμπρηστική γλώσσα και κατηγορίες από όλες τις πλευρές. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη χρήση τέτοιας γλώσσας, ακόμη και σε εισαγωγικά. Στόχος μας είναι να παρέχουμε σαφείς, ακριβείς πληροφορίες και οι εκφράσεις αυτές συχνά μπορεί να θολώνουν παρά να αποσαφηνίζουν ένα γεγονός…Λέξεις όπως “σφαγή” και “μακελειό” συχνά μεταφέρουν περισσότερο συναίσθημα παρά πληροφορίες. Σκεφτείτε καλά πριν τις χρησιμοποιήσετε”, αναφέρει η οδηγία.

Παρά την συμβουλή να αποφεύγεται η εμπρηστική γλώσσα στην περιγραφή φονικών επιθέσεων “από όλες τις πλευρές” οι Times επανειλημμένα τη χρησιμοποιούν στην περιγραφή επιθέσεων των Παλαιστινίων εναντίον Ισραηλινών και σχεδόν ποτέ για τους παλαιστίνιους πολίτες που σκοτώθηκαν από το Ισραήλ.
Τον Ιανουάριο, το The Intercept δημοσίευσε μιαν ανάλυση για την κάλυψη του πολέμου από τους New York Times, την Washington Post και τους Los Angeles Times από τις 7 Οκτωβρίου έως τις 24 Νοεμβρίου η οποία διαπίστωσε ότι οι μεγάλες εφημερίδες χρησιμοποιούσαν όρους όπως “σφαγή”, “μακελειό” και “φρικτό” σχεδόν αποκλειστικά για ισραηλινούς αμάχους που σκοτώθηκαν από Παλαιστίνιους και όχι για τους χιλιάδες παλαιστίνιους αμάχους που σκοτώθηκαν σε ισραηλινές επιθέσεις.
Σύμφωνα με την ανάλυση του The Intercept, οι New York Times είχαν περιγράψει τους θανάτους Ισραηλινών ως “σφαγή” σε 53 περιπτώσεις ενώ μόλις μία φορά μίλησαν για “σφαγή” Παλαιστινίων. Η αναλογία στη χρήση του όρου “σφαγή” ήταν 22 προς 1, ακόμη και όταν ο καταγεγραμμένος αριθμός των Παλαιστινίων που έχασαν τις ζωές τους έφτασε τους 15.000.

Ευαίσθητα θέματα

Η οδηγία των Times αφορά κάποιες από τις πιο φορτισμένες – και αμφισβητούμενες – εκφράσεις γύρω από την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, όπως για παράδειγμα η χρήση ου όρου “τρομοκράτης”.

“Είναι σωστό να χρησιμοποιούμε τις λέξεις “τρομοκρατία” και “τρομοκράτης” για να περιγράψουμε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, οι οποίες περιλάμβαναν τη σκόπιμη στόχευση αμάχων σε δολοφονίες και απαγωγές”, έλεγαν οι οδηγίες. “Δεν πρέπει να αποφεύγουμε αυτού του είδους την περιγραφή, ιδίως όταν παρέχουμε πλαίσιο και εξηγήσεις”.

Η οδηγία που διέρρευσε συμβουλεύει επίσης τους δημοσιογράφους να “αποφεύγουν τον όρο “μαχητές” όταν αναφέρονται στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου αφού υποδηλώνει έναν συμβατικό πόλεμο και όχι μια σκόπιμη επίθεση εναντίον αμάχων. “Να είστε προσεκτικοί στη χρήση του όρου “μαχητές”, ο οποίος ερμηνεύεται με διαφορετικούς τρόπους και μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στους αναγνώστες”.

“Δεν χρειάζεται πάντα να αναφερόμαστε στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ως “τρομοκρατική επίθεση”. Ο όρος αυτός είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται για την περιγραφή συγκεκριμένων επιθέσεων εναντίον αμάχων. Θα πρέπει να δείξουμε αυτοσυγκράτηση και να διανθίσουμε τη γλώσσα με άλλους ακριβείς όρους και περιγραφές: επίθεση, επιδρομή, εισβολή, η φονικότερη επίθεση στο Ισραήλ εδώ και δεκαετίες κ.λπ. Ομοίως, εκτός από το “τρομοκράτες”, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και άλλους όρους για να περιγράψουμε τα μέλη της Χαμάς που πραγματοποίησαν την επίθεση: επιτιθέμενοι, επιτιθέμενοι, ένοπλοι” συστήνει η οδηγία.

Σε μια ενότητα με τίτλο “Γενοκτονία’ και άλλη εμπρηστική γλώσσα”, οδηγία αναφέρει: “Η γενοκτονία’ έχει συγκεκριμένο ορισμό στο διεθνές δίκαιο. Εμείς θα πρέπει γενικά να τον χρησιμοποιούμε μόνο στο πλαίσιο αυτό. Θα πρέπει επίσης να είμαστε αυστηροί όταν άλλοι τον αναφέρουν είτε σε εισαγωγικά είτε όχι, εκτός εάν προβάλλουν ένα ουσιαστικό επιχείρημα με βάση τον νομικό ορισμό”.

Όσον αφορά την “εθνοκάθαρση”, το έγγραφο την αποκαλεί “άλλον έναν ιστορικά φορτισμένο όρο”: “Εάν κάποιος μιλήσει για εθνοκάθαρση, θα πρέπει να πιέσουμε για λεπτομέρειες ή να παράσχουμε το κατάλληλο πλαίσιο”.

Αψηφώντας τους διεθνείς κανόνες

Στις περιπτώσεις της περιγραφής των “κατεχομένων εδαφών” και του καθεστώτος των προσφύγων στη Γάζα, οι κατευθυντήριες γραμμές των New York Times έρχονται σε αντίθεση με τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τα Ηνωμένα Έθνη και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

Σχετικά με τον όρο “Παλαιστίνη” – ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο όνομα τόσο για το έδαφος όσο και για το αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ κράτος – το υπόμνημα των Times περιέχει ωμές οδηγίες: “Μη χρησιμοποιείτε σε ημερομηνίες, κείμενα ρουτίνας ή τίτλους, εκτός από πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όπως όταν η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών αναβάθμισε την Παλαιστίνη σε κράτος παρατηρητή μη μέλος, ή αναφορές στην ιστορική Παλαιστίνη”.

Η οδηγία κατευθύνει τους δημοσιογράφους να μην χρησιμοποιούν τη φράση “προσφυγικοί καταυλισμοί” για να περιγράψουν τους παλιούς προσφυγικούς οικισμούς στη Γάζα. “Αν και ονομάζονται προσφυγικοί καταυλισμοί, τα προσφυγικά κέντρα στη Γάζα είναι ανεπτυγμένες και πυκνοκατοικημένες γειτονιές που χρονολογούνται από τον πόλεμο του 1948. Αναφερθείτε σε αυτά ως γειτονιές, ή περιοχές, και αν χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση, πείτε πώς ιστορικά ονομάστηκαν προσφυγικοί καταυλισμοί”.

Τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν οκτώ προσφυγικούς καταυλισμούς στη Λωρίδα της Γάζας. Από πέρυσι, πριν από την έναρξη του πολέμου, οι περιοχές αυτές φιλοξενούσαν περισσότερους από 600.000 καταγεγραμμένους πρόσφυγες. Πολλοί είναι απόγονοι εκείνων που κατέφυγαν στη Γάζα αφού εκδιώχθηκαν βίαια από τα σπίτια τους κατά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948, ο οποίος σηματοδότησε την ίδρυση του εβραϊκού κράτους και τη μαζική εκδίωξη εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων.

Η ισραηλινή κυβέρνηση δεν αποδέχεται το ιστορικό γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι διατηρούν το καθεστώς του πρόσφυγα, επειδή αυτό σημαίνει ότι εκτοπίστηκαν από εδάφη στα οποία έχουν δικαίωμα να επιστρέψουν. Από τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ έχει επανειλημμένα βομβαρδίσει προσφυγικούς καταυλισμούς στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων των Jabaliya, Al Shati, Al Maghazi και Nuseirat.

Οι οδηγίες σχετικά με τη χρήση του όρου “κατεχόμενα εδάφη” λένε: “Αποφύγετε, όσο είναι δυνατόν τον όρο και να είστε συγκεκριμένοι (π.χ. Γάζα, Δυτική Όχθη κα) επειδή η κάθε περιοχή έχει διαφορετικό καθεστώς”. Τα Ηνωμένα Έθνη, και μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότας θεωρούν ότι η Γάζα, η Δυτική Όχθη και η Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, τα οποία κατέλαβε το Ισραήλ στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967.

Η οδηγία κατά της χρήσης του όρου “κατεχόμενα εδάφη”, δήλωσε ένας υπάλληλος των Times, αποσιωπά την πραγματικότητα της σύγκρουσης, στηρίζοντας το αφήγημα των ΗΠΑ και του Ισραήλ ότι η σύγκρουση ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου.

“Ουσιαστικά αφαιρείτε την κατοχή, η οποία είναι ο πραγματικός πυρήνας της σύγκρουσης, από την ενημέρωση”, δήλωσε στο The Intercept πηγή από την αίθουσα σύνταξης των New York Times. “Ας μην πούμε κατοχή γιατί μπορεί να φανεί ότι δικαιολογούμε μια τρομοκρατική επίθεση”.