Σε ένα μυστικό υπόμνημα “μόνο για τα μάτια” του Τζων Κένεντι, που γράφτηκε πριν από 60 χρόνια, στην αρχή της κρίσης των πυραύλων της Κούβας, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Αντλάι Στίβενσον, νουθετούσε τον πρόεδρο να εγκαταλείψει το αρχικό του σχέδιο επίθεσης στην Κούβα και να εξετάσει, αντ’ αυτού, τη διπλωματική επιλογή της διάλυσης των αμερικανικών πυραυλικών βάσεων στην Ευρώπη με αντάλλαγμα την απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα. Περισσότερο επίκαιρο σήμερα από ποτέ, το υπόμνημα δίνεται τώρα στη δημοσιότητα.

Τα αεροπορικά πλήγματα κατά της Κούβας (που πρότειναν τα γεράκια σύμβουλοι του Αμερικανού προέδρου) θα είχαν “τόσο ανυπολόγιστες συνέπειες”, υποστήριξε, “που θεωρώ ότι θα έπρεπε να είχατε ξεκαθαρίσει [στους συμβούλους σας] ότι πριν ξεκινήσουμε μπορούμε να διαπραγματευτούμε για τις πυραυλικές  βάσεις”.

Το υπόμνημα, το οποίο αποτελούσε συνέχεια μιας ιδιωτικής συνάντησης που είχαν ο Κένεντι και ο Στίβενσον στις 16 Οκτωβρίου σχετικά με την εξελισσόμενη πυραυλική κρίση, κατέληγε με το «μάντρα» του Στίβενσον για την αμερικανική διπλωματία απέναντι στις σοβιετικές προκλήσεις: “Εκβιασμός και εκφοβισμός ποτέ, διαπραγμάτευση και λογική πάντα”.

Η πρώιμη πρόταση του πρεσβευτή Στίβενσον για διαπραγμάτευση βοήθησε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την τελική επίλυση της επικίνδυνης κρίσης 11 ημέρες αργότερα. Όταν ο πρόεδρος Κένεντι συμφώνησε με τον σοβιετικό πρωθυπουργό Νικήτα Χρουστσόφ να ανταλλάξει τους αμερικανικούς πυραύλους Jupiter που βρίσκονταν στην Τουρκία με την απόσυρση των νεοεγκατεστημένων σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων μέσου και μεσαίου βεληνεκούς στην Κούβα.

Αλλά το μέρος της συμφωνίας που έθεσε τέρμα στην κρίση κρατήθηκε ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ για δεκαετίες. Επισήμως, οι Σοβιετικοί συμφώνησαν να αποσύρουν τους πυραύλους από την Κούβα με αντάλλαγμα την υπόσχεση των ΗΠΑ να μην εισβάλουν στη χώρα στο μέλλον.

Δημόσια, ο Λευκός Οίκος του Κένεντι προώθησε την αφήγηση ότι οι Σοβιετικοί “έκλεισαν τα μάτια” και υποχώρησαν μπροστά στην αποφασιστικότητα και την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ. Αντί να λάβει τα εύσημα για τις πειστικές συμβουλές του, ο πρέσβης Στίβενσον έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος της πυραυλικής κρίσης.

Για να διαφυλάξουν το μυστικό του ανταλλάγματος που τερμάτισε την κρίση, οι διαρροές της κυβέρνησης «έδειξαν» τον Στίβενσον ως έναν “μαλακό” κατευναστή που “ήθελε ένα Μόναχο” και “να ανταλλάξει τις αμερικανικές βάσεις με κουβανικές βάσεις”. Οι απαξιωτικοί ισχυρισμοί διατυπώθηκαν σε ένα άρθρο με επιρροή, “In Time of Crisis”, το οποίο εμφανίστηκε στην εφημερίδα The Saturday Evening Post στις αρχές Δεκεμβρίου 1962.

Οι δύο συγγραφείς του άρθρου, ο στενός φίλος του Κένεντι Τσαρλς Μπάρτλετ και ο έμπιστος του Στιούαρτ Άλσοπ, παραδέχθηκαν αργότερα ότι ο πρόεδρος γνώριζε για το άρθρο πριν από τη δημοσίευση και είχε συμμετάσχει ακόμη και στην επεξεργασία των προσχεδίων.

“Η δική μου εικασία, γνωρίζοντάς τον καλά, θα ήταν ότι δεν ήταν και πολύ δυσαρεστημένος που αυτό είχε αποκαλυφθεί”, δήλωσε αργότερα ο Bartlett, περιγράφοντας πώς ενημέρωσε τον πρόεδρο για τις κατηγορίες εναντίον του Στίβενσον (που θα εμφανίζονταν αργότερα στο άρθρο) κατά τη διάρκεια ενός δείπνου στα μέσα Νοεμβρίου στο Middleburg της Βιρτζίνια, όπου οι Κένεντι περνούσαν συχνά τα Σαββατοκύριακα.

“Ούτε ο Στίβενσον ούτε η μυστική διπλωματία υπό την ηγεσία του Κένεντι που έλυσε την πιο επικίνδυνη σύγκρουση στη σύγχρονη ιστορία έχουν λάβει την πλήρη και δέουσα ιστορική αναγνώριση”, σύμφωνα με τον Πίτερ Κόρνμπλουμ, ο οποίος διευθύνει το Πρόγραμμα Τεκμηρίωσης για την Κούβα  και συνέγραψε αυτή την εβδομάδα ένα άρθρο στο περιοδικό Foreign Policy για τη συμβολή του Στίβενσον στην κρίση των πυραύλων. “Η προσέγγιση του Στίβενσον, “Εκβιασμός και εκφοβισμός ποτέ, διαπραγμάτευση και λογική πάντα””, σημείωσε ο Kornbluh, “είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ”.

Στον απόηχο της διαμάχης του Saturday Evening Post, το περιοδικό Time δημοσίευσε εξώφυλλο για τον Adlai Στίβενσον. Σε αυτό αναφερόταν η δήλωσή του:  “Φαίνεται ότι ζούμε σε μια εποχή όπου όποιος είναι υπέρ του πολέμου είναι ήρωας και όποιος είναι υπέρ της ειρήνης είναι αλήτης”. (Time Magazine).

“Η έντονη και πρώιμη υποστήριξη  της διερεύνησης των δυνατοτήτων μιας ειρηνικής λύσης παρείχε στον Κένεντι ένα σχέδιο για να κάνει ακριβώς αυτό”, έγραψε ο ιστορικός, Martin J. Sherwin, στο περιεκτικό βιβλίο του, Gambling with Armageddon. “Στην πραγματικότητα, οι προτάσεις του Στίβενσον στις 16 και 17 Οκτωβρίου ήταν σύμφωνες με όλα σχεδόν τα βήματα που ακολούθησε ο πρόεδρος για την επίλυση της κρίσης ».

^{_{Arthur M. Schlesinger J}}r

^{_{George Wildman Ball}} 

^{_{Πρόεδρος John F. Kennedy και Adlai Stevenson}}

_{^{Το εξώφυλλο του TIME}}

_{^{Stewart Alsop, συγγραφέας του “In Time of Crisis”}}

_{^{Charles L. Bartlett}}

Πηγή: National Security Archiven