Η διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος αρχίζει και διαθλάται, σε νομοθετικό πλέον επίπεδο, μέσα από την άνοδο των ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη που ζητάνε «μέτρα», με την σταθερή, εδώ και χρόνια, δικαιολογία των «απειλών ασφαλείας», και παράλληλα με την ορατή επάνοδο του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, του ανθρώπου που υπόσχεται να απελάσει εκατομμύρια ανθρώπους.

Oι ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ συγκεντρώθηκαν λοιπόν στις Βρυξέλλες πριν απο λίγες ημέρες με μείζον θέμα την προώθηση σκληρών μέτρων για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης, παρότι οι παράτυπες διελεύσεις συνόρων έχουν μειωθεί πάνω από 40% μέχρι στιγμής το 2024.

Για να είμαστε σαφείς: Όσον αφορά στην ΕΕ, οι μετανάστες που δεν καταφθάνουν μέσω αεροδρομίων ή άλλων «επίσημων» διαδρομών περιγράφονται επισήμως ως «παράτυποι».

• Διαβάστε επίσης: Μεταναστευτικό / Αν νομίζατε ότι οι πολιτικές του Τραμπ είναι ακραίες, δείτε τις πολιτικές της ΕΕ

Στο τραπέζι των Βρυξελλών έπεσαν διάφορες ιδέες, ευτυχώς καμία δεν είναι σαφώς καθορισμένη, και όλες χρειάζονται περαιτέρω συζήτηση, αλλά οι περισσότερες περιλαμβάνουν κάποια μορφή μεταφοράς του «προβλήματος» – την απομάκρυνσή του, όσο το δυνατόν περισσότερο, εκτός των συνόρων της ΕΕ.

Πριν από τη σύνοδο κορυφής, η ακροδεξιά πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «υπάρχει η επιθυμία να εργαστούμε για ρεαλιστικές λύσεις».

Στην διάρκεια της συνόδου, η Ιταλία μεσολάβησε για μια αμφιλεγόμενη συμφωνία, η οποία προβλέπει ότι ορισμένοι μετανάστες δύναται να μεταφέρονται σε κέντρα υποδοχής στην Αλβανία, ενώ την ίδια μέρα τέσσερις μετανάστες εισήλθαν στην Ιταλία μέσω ενός υπεράκτιου ιταλικού κέντρου επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου – στην Αλβανία.

Oι ηγέτες της ΕΕ πέρασαν ώρες στις Βρυξέλλες συζητώντας για κέντρα επεξεργασίας μεταναστών, ταχύτερες απελάσεις και «υβριδικό πόλεμο» από εχθρικές δυνάμεις που χρησιμοποιούν τους μετανάστες για να αποσταθεροποιήσουν τις χώρες του μπλοκ.

Το τελικό κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου δεν περιλάμβανε ένα από τα αγαπημένα σχέδια της ομάδας: την κατασκευή «κόμβων επιστροφής» σε χώρες εκτός ΕΕ για τη φιλοξενία των ατόμων των οποίων οι αιτήσεις για διεθνή προστασία έχουν απορριφθεί.

• Διαβάστε επίσης: Γερμανία – AfD / Ένα προαναγγελθέν «σοκ» – Πώς η ακροδεξιά ρελάνς στη Θουριγγία προκαλεί «μετασεισμούς» στο Βερολίνο

Παρόλα αυτά, η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν αναφέρθηκε με έμφαση στην ιδέα αυτή κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, επιβεβαιώνοντας ότι η επιλογή αυτή βρίσκεται επισήμως στο τραπέζι.

«Οι κόμβοι επιστροφής έχουν συζητηθεί. Υπάρχουν ανοιχτά ερωτήματα: Για πόσο καιρό μπορούν να παραμείνουν εκεί οι άνθρωποι; Τι κάνετε, για παράδειγμα, αν δεν είναι δυνατή η επιστροφή;», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η Φον Ντερ Λάιεν δεν πρότεινε κάποιον πιθανό προορισμό για τη δημιουργία αυτών των «κόμβων επιστροφής» και δεν επιβεβαίωσε αν η επικείμενη νομοθετική της πρόταση για την επιτάχυνση των απελάσεων θα περιλαμβάνει αυτό το βασικό στοιχείο.

Ωστόσο, η επικεφαλής της Επιτροπής φάνηκε να «αγκαλιάζει» την «ανάθεση του έργου» σε τρίτους, εκτός ΕΕ,, καθώς πρότεινε δύο επιπλέον δυνατότητες για τη μετακίνηση των διαδικασιών ασύλου εκτός της ΕΕ: Πρώτον, ένα σύστημα που θα προσφέρει στους μετανάστες διεθνή προστασία σε «ασφαλείς τρίτες χώρες» και όχι στην ΕΕ, και κατά δεύτερον, οικονομική στήριξη της Υπηρεσίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNCHR) και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), ώστε οι εν λόγω οργανισμοί να μπορούν να φέρνουν τους «εγκλωβισμένους» μετανάστες πίσω στις χώρες καταγωγής τους.

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, μια σχετικά μοναχική φωνή στο θέμα, απέρριψε την Πέμπτη την ιδέα μετά τη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ.

Διαβάστε επίσης: Ισπανία / Νομιμοποιεί δεκάδες χιλιάδες μετανάστες

«Hotspots», «μεταναστευτικά κέντρα» ή «κόμβοι επιστροφής» είναι όλοι οι όροι για εγκαταστάσεις σε τρίτες χώρες όπου μπορούν να κρατούνται οι αιτούντες άσυλο μέχρι να αξιολογηθεί το αίτημά τους, ή όπου μπορούν να απελαύνονται άνθρωποι που φτάνουν χωρίς έγγραφα ή των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί πριν επιστραφούν στις χώρες καταγωγής τους.

Υπό συζήτηση είναι επίσης περισσότερες από τις «συμφωνίες εταιρικής σχέσης» που έχουν συνάψει η ΕΕ και μεμονωμένα κράτη μέλη, όπως η Ιταλία, με χώρες όπως η Τουρκία, η Τυνησία και η Λιβύη, οι οποίες αποσκοπούν στο να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η συμφωνία της χώρας του αφορά μόνο την Ιταλία.

Θα χρειαστούν, ωστόσο, πολλές ακόμη συναντήσεις προτού το μπλοκ καταλήξει σε ένα νέο σύνολο κοινών πολιτικών. Εν τω μεταξύ, οι εθνικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να λαμβάνουν μονομερή μέτρα – σύμφωνα με τα ολλανδικά μέσα ενημέρωσης, οι Κάτω Χώρες θα ήθελαν να απελάσουν ανθρώπους στην Ουγκάντα.

Επιστροφές και απελάσεις α λα Τραμπ

Η ευρωπαϊκή πολιτική στο θέμα της διαχείρισης του μεταναστευτικού ζητήματος αρχίζει και προσομοιάζει επικίνδυνα με την αντιμεταναστευτική ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ, όπως παρατηρεί το Politico.

Ενώ κανένας Ευρωπαίος ηγέτης δεν έχει απειλήσει να απελάσει 20 εκατομμύρια ανθρώπους – ή να απαγορεύσει σε μουσουλμάνους την είσοδο στην χώρα του – εκτός, ίσως, από τον αγαπημένο Ευρωπαίο του πρώην προέδρου Τραμπ, τον Ούγγρο Βίκτορ Όρμπαν, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Τραμπ είναι πιο κοντά στο θέμα της μετανάστευσης από ότι γίνεται αντιληπτό σε πρώτη ανάγνωση.

Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι αν ο Τραμπ επέστρεφε στον Λευκό Οίκο, αυτό θα έδινε περισσότερο «αέρα στα πανιά» όσων έχουν «καθρεφτίσει» τις φιλοδοξίες της κυβέρνησής του στο μεταναστευτικό, παρατηρεί το Politico.

«Σίγουρα, πολλά κράτη μέλη που έχουν πιέσει για μια περιοριστική προσέγγιση στη μετανάστευση θα παρακολουθούν πολύ στενά τις αμερικανικές εκλογές. Αυτό θα δώσει [στις χώρες της ΕΕ που πιέζουν για περισσότερους περιορισμούς] περαιτέρω διαπραγματευτικά χαρτιά για να πιέσουν για τις προτιμήσεις τους τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ», δήλωσε ο Αλμπέρτο Χορστ Νάιντχαρντ, επικεφαλής της ευρωπαϊκής μετανάστευσης και της ποικιλομορφίας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής.

Η ασαφής ορολογία γύρω από τους «κόμβους επιστροφών» και τα «κέντρα επεξεργασίας» αντικατοπτρίζει το «πρόγραμμα προστασίας μεταναστών» του Τραμπ.

Η πρωτοβουλία αυτή, γνωστή στην καθομιλουμένη ως «Παραμονή στο Μεξικό», τέθηκε σε ισχύ το 2019 και ανάγκασε δεκάδες χιλιάδες μη Μεξικανούς μετανάστες να επιστρέψουν από τα σύνορα των ΗΠΑ στο Μεξικό για να περιμένουν εκεί τις αποφάσεις για τη μετανάστευσή τους.

Σε επιστολή της προς τους ηγέτες αυτή την εβδομάδα, η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, επικεφαλής του εκτελεστικού κλάδου της ΕΕ, υποστήριξε την ιδέα αυτού που αποκάλεσε «κόμβους επιστροφής», κτίρια για την κράτηση μεταναστών σε χώρες εκτός ΕΕ.

Η ενσωμάτωση της σκληροπυρηνικής ρητορικής σε κρατικό, νομοθετικό πλαίσιο οδηγεί σε αλλαγές πολιτικής που ευνοούν τη Δεξιά – και Ακροδεξιά – της Ευρώπης.

«Αν ακούσετε τον Όρμπαν και τον Μελόνι κατά καιρούς και άλλους όπως η [ακροδεξιά ηγέτιδα της Γαλλίας Μαρίν] Λεπέν όλα αυτά τα χρόνια, η ρητορική τους είναι τόσο σκληρή και τόσο δηλητηριώδης όσο αυτή που ακούμε από πολιτικούς όπως ο Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε η Τζούντιθ Σάντερλαντ, αναπληρώτρια διευθύντρια Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

«Υπάρχει πρόθεση να το κάνουν να ακούγεται σαν να είναι νόμιμο, σαν να είναι σύμφωνο με το διεθνές δίκαιο», πρόσθεσε.

Για τον Τραμπ, ο οποίος έχει ορκιστεί να απελάσει 15 έως 20 εκατομμύρια ανθρώπους από τις ΗΠΑ, αν επανεκλεγεί τον Νοέμβριο, η χρήση της λέξης «απέλαση» είναι παράσημο τιμής.

Ποια αντιμεταναστευτικά μέτρα λαμβάνουν οι εθνικές κυβερνήσεις;

Αντιμεταναστευτικά, ακροδεξιά και εθνικοσυντηρητικά κόμματα βρίσκονται στην εξουσία σε επτά χώρες της ΕΕ, από τη Φινλανδία έως την Ιταλία, και στηρίζουν μια κυβέρνηση μειοψηφίας στη Σουηδία. Το ακροδεξιό ευρωσκεπτικιστικό κόμμα Ελευθερία πρώτευσε στις πρόσφατες ψηφοφορίες της Αυστρίας και η Εναλλακτική για τη Γερμανία σημείωσε ιστορικά κέρδη στη Γερμανία.

Τους τελευταίους μήνες, σχεδόν δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει κάποιας μορφής συνοριακούς περιορισμούς σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο.

Η Γερμανία, η οποία θεωρείται εδώ και καιρό σχετικά φιλελεύθερη όσον αφορά τη μετανάστευση, έχει αυστηροποιήσει τους νόμους της για το άσυλο και τον περασμένο μήνα επέβαλε εκ νέου ελέγχους και στα εννέα χερσαία σύνορά της, μια κίνηση που θεωρείται ευρέως ότι απειλεί την πολύτιμη αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας της ΕΕ και τη ζώνη Σένγκεν χωρίς διαβατήρια.

Δεν είναι η μόνη. Επικαλούμενες τρομοκρατικές απειλές και υπερφορτωμένα συστήματα ασύλου, επτά άλλες χώρες του Σένγκεν έχουν επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους. Η Ολλανδία παρουσίασε αυτό που αποκαλεί «τους αυστηρότερους κανόνες εισδοχής στην ΕΕ».

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, δήλωσε το περασμένο Σαββατοκύριακο ότι ήθελε να προχωρήσει ακόμη παραπέρα, αναστέλλοντας το δικαίωμα ασύλου για τους ανθρώπους που περνούν από τη Λευκορωσία, σε μια προσπάθεια να μειώσει την παράτυπη μετανάστευση στο «ελάχιστο» και να «ανακτήσει το 100% του ελέγχου για το ποιος εισέρχεται και ποιος φεύγει».

Αυτό ακολουθεί μια παρόμοια κίνηση της Φινλανδίας για τους ανθρώπους που φθάνουν από τη Ρωσία. Η Βαρσοβία και το Ελσίνκι κατήγγειλαν ότι το Μινσκ και η Μόσχα βοηθούν ανθρώπους, κυρίως από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, να εισέλθουν στην ΕΕ σε μια μορφή «υβριδικού πολέμου».

Η Τζόρτζια Μελόνι εγκαινίασε «κέντρα επεξεργασίας» στην Αλβανία, όπου θα μεταφέρονται οι άνθρωποι που κατευθύνονται προς την Ιταλία – απηχώντας την πολιτική της Αυστραλίας να στέλνει τους αιτούντες άσυλο στην Παπούα Νέα Γουινέα για την επεξεργασία των αιτήσεών τους.

Εν τω μεταξύ, η Γαλλία πιέζει για την αλλαγή της νομοθεσίας της ΕΕ ώστε να διευκολυνθούν οι απελάσεις σε τρίτες χώρες. Και η ΕΕ διαθέτει ήδη χιλιάδες χιλιόμετρα φυσικής περίφραξης στα εξωτερικά της σύνορα – μια εγκατάσταση που ξεπερνά κατά πολύ το πολυδιαφημισμένο αλλά αποτυχημένο συνοριακό τείχος του Τραμπ με το Μεξικό.

Με πληροφορίες από: Politico, The Guardian, DW