Η ανθρωπότητα πρέπει να περικόψει δραστικά την κατανάλωση κρέατος, έως και κατά 90%, ώστε να αναστραφεί η καταστροφική μεταβολή του κλίματος που θα οδηγήσει την καταστροφή του πλανήτη Γη, αναφέρουν οι επιστήμονες στην πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα επιστημονική μελέτη τους για το πώς οι διατροφικές επιλογές επηρεάζουν το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) αυξήθηκαν κατά περίπου 50% από το 1990 και η παραγωγή κρέατος χρησιμοποιεί 77% της αγροτικής γης, προκαλώντας ακόμη σοβαρότερα περιβαλλοντικά ζητήματα. Τα κτηνοτροφεία καταλαµβάνουν µεγάλες εκτάσεις γης και καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού. Η τελευταία σχετική µελέτη αναφέρει ότι τα ζώα που εκτρέφονται για ανθρώπινη κατανάλωση ευθύνονται για το 21% του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται συνολικά από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η εκτροφή ζώων παράγει μεγάλες ποσότητες «αερίων του θερμοκηπίου», αποψιλώνει τεράστιες εκτάσεις πρασίνου που θα μπορούσαν να απορροφήσουν ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα ή να καλλιεργηθούν, ενώ χρησιμοποιεί και απαράδεκτα υψηλές ποσότητες νερού, εντείνοντας έτσι το φάσμα της λειψυδρίας. Υπολογίζεται ότι μισό κιλό μοσχαρίσιου κρέατος απαιτεί σχεδόν 7.000 λίτρα νερό για να παραχθεί και να φθάσει στο πιάτο του καταναλωτή. Μάλιστα, το κόκκινο κρέας έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στο κλίμα από οποιοδήποτε άλλο τρόφιμο. Εάν τα βοοειδή του κόσμου σχημάτιζαν το δικό τους έθνος, θα είχαν την τρίτη θέση στις υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στη Γη, πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η μείωση του κρέατος θεωρείται επιπλέον αναγκαία για να τραφεί ο παγκόσμιος πληθυσμός που θα έχει φθάσει τα δέκα δισεκατομμύρια το 2050, αλλά και για να αντιμετωπισθεί η λειψυδρία. Οι επιστήμονες ζητούν να υπάρξει μια παγκόσμια στροφή προς μια πιο φυτική διατροφή και ένα από τα προτεινόμενα μέτρα-κλειδιά θεωρείται η μεγάλη μείωση στην κατανάλωση κρέατος.

Ήδη εν τω μεταξύ από το 2013 ανακοινώθηκε ότι ερευνητές του Πανεπιστηµίου του Μάαστριχτ δηµιούργησαν στο εργαστήριο ένα µπιφτέκι από βοδινό κρέας και πολλοί έκαναν λόγο για µια νέα διατροφική επανάσταση.

Δευτέρες χωρίς κρέας και μπέργκερ φυτικό

Όλα τα δημόσια σχολεία της Νέας Υόρκης θα σερβίρουν κάθε Δευτέρα γεύματα χωρίς κρέας, ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες ο δήμαρχος Μπιλ ντε Μπλέιζιο, ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών άλλων αμερικανικών πόλεων. Το μέτρο αφορά περίπου 1,1 εκατομμύριο παιδιά και εφήβους στη Νέα Υόρκη και θα τεθεί σε ισχύ το νέο σχολικό έτος 2019-2020, εξήγησε ο ντε Μπλέιζιο. Αρχικά το πρόγραμμα αυτό των γευμάτων χωρίς κρέας είχε τεθεί σε εφαρμογή πιλοτικά σε 15 σχολεία του Μπρούκλιν με επιτυχία. «Το να περιορίσουμε λίγο την κατανάλωσή μας σε κρέας θα βελτιώσει την υγεία των Νεοϋορκέζων και θα μειώσει την έκλυση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου», επεσήμανε ο δήμαρχος σε ανακοίνωσή του.

Σύμφωνα με έκθεση του Εθνικού Κέντρου Βιοτεχνολογίας (NCBI), οι Αμερικανοί καταναλώνουν κατά μέσο όρο περισσότερο κρέας σε ποσοστό 20 με 60% πάνω από τη συνιστώμενη ποσότητα ανά ηλικία.

Την ίδια ώρα η αλυσίδα εστιατορίων fast-food, Burger King ήρθε σε συμφωνία με την εταιρεία της Silicon Valley Impossible Foods, με σκοπό να προωθήσουν το Vegeterian Burger, με το φυτικό μπιφτέκι. Η πώλησή τους αρχίζει ήδη σε 59 καταστήματα στο Μισούρι των ΗΠΑ. Κοστίζει 1 δολάριο περισσότερο από το μπέργκερ Whopper, με το βόειο κρέας, αλλά σύμφωνα με βίντεο του πρακτορείου Reuters, όταν έδωσαν στους πελάτες να το δοκιμάσουν, απάντησαν πως αξίζει τα λεφτά του.

Ταυτόχρονα η Nestlé εισέρχεται στην αγορά των εναλλακτικών κρέατος, λανσάροντας στην Ευρώπη ένα νέο μπέργκερ φυτικής προέλευσης που ονομάζεται Incredible Burger. Ο νέος κωδικός κυκλοφορεί στη σειρά Garden Gourmet και θα βρεθεί στα ράφια των καταστημάτων τον Απρίλιο, αρχικά στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία. Το Incredible Burger είναι φτιαγμένο από 100% φυτική πρωτεΐνη σόγιας και σταριού, ενώ εκχυλίσματα λαχανικών όπως το καρότο και το παντζάρι, του δίνουν την όψη βοδινού κρέατος.

Το κρέας του μέλλοντος δεν θα είναι κρέας

Εργαστηριακό ή τεχνητό κρέας, καλλιεργημένο ή κρέας in-vitro, συνθετικό ή καθαρό κρέας. Πρόκειται για το ίδιο πράγμα, για κρέας που παράγεται από λίγα μόνο κύτταρα ενός πραγματικού ζώου. Και παρόλο που ίσως χρειαστούν κάποια χρόνια για να φθάσει σε όλα τα σουπερμάρκετ, η δυνατότητά του να αλλάξει ριζικά την κτηνοτροφία, όπως την ξέρουμε, προκαλεί εντάσεις.

Το εργαστηριακό κρέας αποτελεί μέρος μιας νέας και αναδυόμενης περιοχής της βιοτεχνολογίας γνωστής ως «κυτταρική γεωργία» που προϋποθέτει την παραγωγή γεωργικών προϊόντων από το κυτταρικό επίπεδο, σε αντίθεση με εκείνη που απαιτεί ολόκληρο το φυτό ή το ζώο. Οι υποστηρικτές της κυτταρικής γεωργίας τονίζουν ότι η συγκεκριμένη διαδικασία είναι ένας πιο βιώσιμος, αποδοτικός και προβλέψιμος τρόπος προμήθειας τροφίμων. Στην περίπτωση που το συνθετικό κρέας υιοθετηθεί ευρέως, θα μπορούσε να εξαλείψει μεγάλο μέρος της βάναυσης συμπεριφοράς προς τα ζώα που εκτρέφονται αλλά θα μπορούσε επίσης να μειώσει το σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος της παραγωγής κρέατος ενώ θα χρειάζονταν πόροι μόνο για να δημιουργηθούν και να διατηρηθούν τα καλλιεργημένα κύτταρα, και όχι ένας ολόκληρος οργανισμός από τη γέννησή του.

Η κρίσιμη στιγμή ήρθε το 2013, όταν ο Mark Post του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ παρουσίασε δημόσια στο Λονδίνο ένα χάμπουργκερ από κρέας εργαστηρίου. Χρειάστηκαν 2 χρόνια για να παραχθεί με κόστος περίπου 330.000 δολάρια. Από τότε, η βιομηχανία άρχισε να υιοθετεί αυτή την τεχνολογία με εμπορικές προσδοκίες και ελπίζει ότι μέχρι το 2020 το κόστος ενός μπιφτεκιού θα έχει πέσει στα 10 δολάρια.

Ήδη αρκετές εταιρείες παραγωγής τεχνητού κρέατος έκαναν την εµφάνισή τους σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Η πιο γνωστή εξ αυτών είναι η Memphis Meats, στην οποία έχουν επενδύσει κεφάλαια µεγιστάνες όπως ο Μπιλ Γκέιτς (Microsoft), ο Ρίτσαρντ Μπράνσον (Virgin) και ο Τζακ Γουέλς (General Motors).

Τα in-vitro κρέατα δημιουργούνται από κύτταρα – μπορεί να χρησιμοποιηθούν βλαστοκύτταρα, μυϊκά κύτταρα, λιπώδη κύτταρα, μυοβλάστες ή ινοβλάστες – τα οποία βυθίζονται σε ένα εδικό διάλυμα ανάπτυξης. Πρόκειται για «μια σούπα θρεπτικών ουσιών που μιμείται αυτό που συμβαίνει στο σώμα του ζώου», εξηγούν οι ειδικοί.

Αλλά το «καθαρό» κρέας θα πρέπει να ξεπεράσει αρκετά εμπόδια προκειμένου να είναι εμπορικά βιώσιμο. Δύο από αυτά είναι το κόστος και η γεύση. Για να λάβει επίσης έγκριση ώστε να κυκλοφορήσει στην αγορά, το «καθαρό» κρέας θα πρέπει να αποδειχθεί ασφαλές για κατανάλωση. Η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και το υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α. (USDA) κατέληξαν στα τέλη του 2018 σε συμφωνία για να μοιραστούν την εποπτεία της βιομηχανίας in-vitro κρέατος. Αυτές οι δύο ομοσπονδιακές υπηρεσίες θα ρυθμίζουν από κοινού τα καλλιεργημένα από κύτταρα προϊόντα διατροφής που προέρχονται από ιστούς των εκτρεφόμενων ζώων και πουλερικών με βάση την αντίστοιχη κανονιστική εμπειρία των δύο αυτών οργανισμών. Προς το παρόν, πάντως, τόσο οι ευρωπαϊκές όσο και οι αµερικανικές Αρχές δεν έχουν ανακοινώσει ότι υπάρχει σε εξέλιξη κάποια διαδικασία για να δώσουν έγκριση στην πώληση τεχνητού κρέατος.

Από την άλλη πλευρά, οι παραδοσιακοί παραγωγοί κρέατος πιέζουν υποστηρίζοντας ότι τα προϊόντα που παράγονται από εργαστήρια δεν είναι σε καμιά περίπτωση κρέας και δεν πρέπει να φέρουν τέτοια σήμανση. Επίσης, δεν θέλουν τα προϊόντα τους να θεωρούνται ως ορυκτά καύσιμα.

Τα λόμπι του κρέατος

Σύμφωνα και με το δημοσίευμα του Politico, μέχρι στιγμής, τουλάχιστον στην Αμερική, κάθε σοβαρή πολιτική συζήτηση για το μέλλον του κρέατος έχει πνιγεί, καθώς οι Ρεπουμπλικανοί χλευάζουν τους βίγκαν που θέλουν να αναγκάσουν τους Αμερικανούς να «αποχαιρετήσουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το βόειο κρέας και τα οικογενειακά αγροκτήματα».

Αλλά και στην Ευρώπη η κοινοβουλευτική επιτροπή γεωργίας των Βρυξελλών αποφάσισε πριν λίγες μέρες πως η ορολογία για το κρέας δεν μπορεί να είναι η ίδια για τα vegan τρόφιμα. Έτσι, τα veggie burgers αλλάζουν όνομα και αντί αυτού προτείνεται το veggie-δίσκοι.

Οι προστατευόμενες ονομασίες περιλαμβάνουν την μπριζόλα, λουκάνικο, το μπιφτέκι και τα χάμπουργκερ, σύμφωνα με έναν αναθεωρημένο κανονισμό που εγκρίθηκε από το 80% της επιτροπής.   Τα μέτρα θα ψηφιστούν από το κοινοβούλιο μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου, προτού τεθούν στα κράτη μέλη και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.   Ο γάλλος σοσιαλιστής βουλευτής Éric Andrieu, υπεύθυνος για την επίβλεψη της νομοθεσίας, δήλωσε ότι η απαγόρευση ήταν απλώς «κοινή λογική» και έκανε έκκληση για κατανόηση της ευρωπαϊκής ιστορίας των τροφίμων. «Το λόμπι κρέατος δεν εμπλέκεται σε αυτό», δήλωσε, απαντώντας σε ορισμένους ευρωβουλευτές που πιστεύουν ότι η απόφαση αυτή είναι αποτέλεσμα πίεσης από τη βιομηχανία κρέατος.

Η απόφαση για την προστασία των όρων και των περιγραφών που σχετίζονται με το κρέας έχει προκαλέσει αντιδράσεις από μκο όπως η Greenpeace και η Birdlife, οι οποίες επέμειναν ότι είναι ένα πλήγμα κατά της βιώσιμης και υγιεινής διατροφής, τονίζοντας πως ποτέ δεν υπήρξε δημόσια συζήτηση από πολίτες για τέτοια περιστατικά και πως κανείς δεν μπερδεύτηκε ποτέ τρώγοντας ένα χορτοφαγικό γεύμα. 

Μπέρδεμα η κατάσταση μέχρι στιγμής και η κλιματική αλλαγή δεν φαίνεται να περιμένει.