Σε μια εντυπωσιακή αποκάλυψη που προκάλεσε σοκ στην κοινή γνώμη, η νεοδιορισθείσα υπουργός Εσωτερικών, Ιβέτ Κούπερ, ενημέρωσε τη βρετανική Βουλή ότι η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση δαπάνησε σχεδόν 900 εκατομμύρια λίρες (περίπου 1 δις ευρώ!) για ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο απέλασης αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα.

Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία διαφημίστηκε ως ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής της κυβέρνησης για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, κατέληξε σε μια κραυγαλέα αποτυχία, καθώς μόνο τέσσερα άτομα απελάθηκαν. Στην πραγματικότητα έφυγαν οικειοθελώς, αφού δόθηκαν 3.000 λίρες στον καθένα!

Το πρόγραμμα απέλασης από τη Ρουάντα εισήχθη για πρώτη φορά υπό την κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον το 2022, ως μια τολμηρή λύση για την αποτροπή των επικίνδυνων διελεύσεων της Μάγχης.

Το σχέδιο επεδίωκε τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα για επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου και επανεγκατάσταση, μια κίνηση που δέχθηκε σκληρή κριτική από υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και νομικούς εμπειρογνώμονες, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι θα παραβίαζε τόσο τις εγχώριες όσο και τις διεθνείς υποχρεώσεις.

Το θέμα περιπλέχθηκε όταν, το 2023, η πολιτική αυτή κρίθηκε παράνομη από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια απόφαση που η συντηρητική κυβέρνηση προσπάθησε να παρακάμψει κηρύσσοντας τη Ρουάντα «ασφαλή χώρα».

Παρά τις νομικές αυτές αναποδιές, η συντηρητική ηγεσία επέμεινε στην προώθηση του σχεδίου, με τον πρωθυπουργό Ρίσι Σουνάκ να το υπερασπίζεται κατά την προετοιμασία των πρόσφατων γενικών εκλογών.

Ωστόσο, το πολιτικό τοπίο άλλαξε δραματικά όταν το Εργατικό Κόμμα, υπό τον Κίρ Στάρμερ, κέρδισε μια σαρωτική νίκη, δεσμευόμενο να ακυρώσει το πρόγραμμα.

Σύμφωνα με την Κούπερ, η κυβέρνηση έχει ήδη δαπανήσει πάνω από 290 εκατομμύρια λίρες σε άμεσες πληρωμές προς τη Ρουάντα, παράλληλα με σημαντικές δαπάνες για ναυλωμένες πτήσεις που δεν απογειώθηκαν ποτέ. Η νέα κυβέρνηση προσπαθεί να ανακτήσει τα κεφάλαια, αλλά η κυβέρνηση της Ρουάντα αρνείται να τα επιστρέψει.

Το σχέδιο περιελάμβανε επίσης την κράτηση εκατοντάδων αιτούντων άσυλο, για να μην αναφέρουμε την απασχόληση περίπου 1.000 δημοσίων υπαλλήλων για την εφαρμογή του. «Είναι η πιο σοκαριστική σπατάλη των χρημάτων των φορολογουμένων που έχω δει ποτέ», είπε η υπουργός στο Κοινοβούλιο

Οι αρχικές προβλέψεις της προηγούμενης κυβέρνησης έδειχναν ότι το συνολικό κόστος θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια λίρες σε έξη χρόνια.

Το σχέδιο απέλασης από τη Ρουάντα αποτέλεσε κεντρικό σημείο της ευρύτερης συζήτησης για τη μετανάστευση στο Ηνωμένο Βασίλειο, ιδίως όσον αφορά τα επικίνδυνα ταξίδια που πραγματοποιούν οι μετανάστες κατά μήκος της Μάγχης.

Μόνο το 2024, τουλάχιστον 19 άτομα έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να περάσουν, ενώ πάνω από 15.000 έχουν φτάσει επιτυχώς με μικρά σκάφη. Αυτά τα τραγικά στατιστικά στοιχεία υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη εξεύρεσης ανθρώπινων και αποτελεσματικών λύσεων για τη μεταναστευτική κρίση, αντί να καταφεύγουμε σε τιμωρητικά μέτρα που τελικά αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης.

Το σχέδιο της Ρουάντα αντανακλά μια ευρύτερη, επικίνδυνη αφήγηση που επιδιώκει να δαιμονοποιήσει τους αιτούντες άσυλο ως απειλή, αντί να τους αναγνωρίσει ως άτομα που διαφεύγουν από διώξεις, βία και φτώχεια. Η πραγματική κρίση δεν έγκειται στην άφιξη αυτών των ατόμων, αλλά στις συστημικές αποτυχίες που τους αναγκάζουν να σε τέτοιες επικίνδυνες διαδρομές.

Eπιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αντιμετωπίσει την αποικιοκρατική κληρονομιά του στην Αφρική. Το σχέδιο για τη Ρουάντα, στην ουσία του, αντανακλά τη συνέχιση ιστορικών προτύπων όπου ισχυρά έθνη προσπαθούν να φορτώσουν τις ευθύνες τους σε λιγότερο ισχυρές χώρες.

Καθώς το Εργατικό Κόμμα αναλαμβάνει τα ηνία, η απόφαση να καταργηθεί το σχέδιο της Ρουάντα σηματοδοτεί ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Η νέα κυβέρνηση έχει την ευκαιρία να αναδιαμορφώσει την αφήγηση γύρω από τη μετανάστευση, απομακρυνόμενη από τα τιμωρητικά μέτρα και δίνοντας προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια.

Η κυβέρνηση των Εργατικών πρέπει να αναγνωρίσει ότι οι αιτούντες άσυλο δεν είναι απλώς στατιστικά στοιχεία ή πολιτικά πιόνια- είναι ανθρώπινα όντα που αξίζουν συμπόνια και υποστήριξη.