Οι Kulung, η απομονωμένη φυλή του ανατολικού Νεπάλ, το «τρελό μέλι» με τις παραισθησιογόνες ιδιότητες που πωλείται στη μαύρη αγορά της Ασίας και ο τελευταίος «κυνηγός» μιας σχεδόν θανάσιμης πρόκλησης που σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής…

Για να πλησιάσει την τεράστια κυψέλη με το ψυχοτρόπο μέλι -μια παλλόμενη μάζα χιλιάδων γιγάντιων μελισσών των Ιμαλαΐων, των μεγαλύτερων του κόσμου-, ο Mauli Dhan ανεβαίνει ως άλλος ακροβάτης πάνω σε μια σκοινένια σκάλα από μπαμπού. Για την ακρίβεια, κρέμεται στο απόλυτο κενό από ύψος 100 μέτρων. Ο καπνός που βγάζει το χορτάρι που σιγοκαίει ζαλίζει και αποπροσανατολίζει τις μέλισσες και ο Mauli ελπίζει να φανεί τυχερός, ίσως, τα τσιμπήματα να μην είναι τελικά τόσο πολλά. Δίπλα στη σκάλα υπάρχει ένα βοηθητικό σχοινί, όμως, το παραμικρό λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο. Η κυψέλη σε σχήμα ημισελήνου προεξέχει από τον γρανιτένιο βράχο περίπου δύο μέτρα.

Ο Mauli δεν είναι μόνος. Μαζί του είναι ο βοηθός του, ο Asdhan, ο οποίος τον παρακολουθεί, στην αρχή από απόσταση. Είναι εκείνος που όταν έρθει η ώρα θα μοιραστεί μαζί του μια μικρή, γλιστερή εσοχή του βράχου για να δέσει και να κατεβάσει τα κομμάτια από τις κηρήθρες. Η διαδικασία εκτός από εξαιρετικά επικίνδυνη είναι και χρονοβόρα.

Όπως γράφει το National Geographic, στο αφιέρωμα του με τίτλο «The Last Death-Defying Honey Hunter of Nepal», οι μέλισσες των Ιμαλαΐων παράγουν ένα κολλώδες, κοκκινωπό υγρό που είναι γνωστό ως «τρελό μέλι» (mad honey), το οποίο, χάρη στις παραισθησιογόνες ιδιότητές του, πωλείται στη μαύρη αγορά της Ασίας 60 – 80 δολάρια το μισό κιλό (η λίβρα είναι κατά τι μικρότερη του κιλού), τιμή περίπου έξι φορές υψηλότερη από το κανονικό μέλι του Νεπάλ.

Οι μέλισσες των Ιμαλαΐων παράγουν διαφορετικά είδη μελιού ανάλογα με τις εποχές του χρόνου και τα λουλούδια που ανθίζουν, συνεπώς και το νέκταρ που απομυζούν. Το ψυχοτρόπο μέλι που μαζεύει ο Mauli παράγεται την άνοιξη και οφείλει τις νευροτοξίνες του στα άνθη των τεράστιων ροδόδεντρων με τα ζωηρά ροζ, κόκκινα και λευκά άνθη που ανθίζουν κάθε Μάρτιο και Απρίλιο στις βόρειες πλαγιές της κοιλάδας του Hongu.

Οι Kulung, η φυλή του ανατολικού Νεπάλ, το χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες ως σιρόπι για τον βήχα και αντισηπτικό, ενώ το κερί της μέλισσας χρησιμοποιείται για τη χύτευση των χάλκινων αγαλμάτων των θεών στο Κατμαντού (σ.σ. μέθοδος χύτευσης σε καλούπι, κατά την οποία η μορφή σκαλίζεται σε κηρόμαζα, καλύπτεται με πηλό και ψήνεται σε φούρνο, γνωστή στην Κίνα από την αρχαιότητα).

Για τον Mauli το «κυνήγι του μελιού» είναι ο μοναδικός τρόπος να κερδίσει λίγα χρήματα για να αγοράσει είδη πρώτης ανάγκης, όπως λάδι και αλάτι. Όμως, παρότι έχει ανάγκη το μικρό αυτό εισόδημα είναι 57 χρονών και πιστεύει ότι είναι πια καιρός να σταματήσει. Οι μύες των χεριών του δοκιμάζονται  καθώς η σκάλα ταλαντεύεται στο κενό και οι μέλισσες τον «κεντούν» στο πρόσωπο, στον λαιμό, τα χέρια, τα γυμνά πόδια, ακόμη και μέσα από τα ρούχα του. Όμως, την ώρα που κρέμεται στον αέρα -και βλέπει κάτω τον φουσκωμένο από τους μουσώνες ποταμό- διώχνει μακριά τις σκέψεις αυτές και συγκεντρώνεται.

Καθώς προσπαθεί να προσεγγίσει την κυψέλη, αφήνει το σκοινί ασφαλείας. Στον ώμο του έχει ένα καλάμι 7,5 μέτρων. Εάν το ρεύμα του αέρα τον βοηθήσει, τα πράγματα θα γίνουν λίγο πιο εύκολα. Καθώς ο καπνός αρχίζει να τυλίγει τις μέλισσες, ο Mauli αρχίζει να χτυπάει την κυψέλη με το καλάμι και να ψιθυρίζει ένα μάντρα των Kulung για να κατευνάσει τις μέλισσες και τα πνεύματα που κατοικούν στον βράχο: «Rangkemi, πνεύμα των μελισσών, δεν είμαστε κλέφτες, δεν είμαστε ληστές. Είμαστε όπως οι πρόγονοι μας. Πετάξτε, σας παρακαλώ, φύγετε». Κάθε χτύπημα στέλνει επάνω του κύματα θυμωμένων μελισσών.

Ο Rangkemi, το πνεύμα των μελισσών και των δύσκολων, επικίνδυνων τόπων, πάντα φροντίζει τον Mauli και καθώς πιστεύει ότι δεν υπάρχει λόγος να τον εγκαταλείψει τώρα, παίρνει κουράγιο.

Οι απομονωμένοι Kulung

Οι Kulung ζουν απομονωμένοι αιώνες τώρα χάρη στη πυκνή ζούγκλα που περιβάλλει τον τόπο τους και σε ένα βαθύ φαράγγι του ποταμού Hongu.

Παρόλο που από το Έβερεστ τους χωρίζει μόνο μια κοιλάδα στα βόρεια των λόφων των Ιμαλαΐων, η περιοχή θεωρείται απομακρυσμένη. Πολλά σημεία της εξακολουθούν να αποτελούν μυστήριο, ακόμη και για τους μεγάλους και έμπειρους κυνηγούς των Kulung, όπως ο Mauli.

Αλλά, χρόνο με τον χρόνο ο «έξω κόσμος» μοιάζει να έρχεται όλο και πιο κοντά. Ένας χωματόδρομος που χαράχτηκε πρόσφατα περιόρισε μια μεγάλη απόσταση σε πορεία μόλις δύο ημερών, περνά τώρα μέσα από το χωριό του, το Saddi, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάποιους να βγάλουν χρήματα οργανώνοντας για τους τουρίστες πεζοπορική διαδρομή προς τα επάνω περάσματα της κοιλάδας που συνδέουν το Σάντι με τα γειτονικά χωριά. Ένας πολιτικός τους υποσχέθηκε μέχρι και μικρό αεροδρόμιο.

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, όπως ο Mauli εξακολουθούν να αποκαλούν το Κατμαντού «Νεπάλ». Για κείνους η πρωτεύουσα του Νεπάλ είναι μια ξένη χώρα, ένας μακρινός γείτονας του δικού τους μικροσκοπικού τόπου. Αλλά ο κόσμος γύρω τους αλλάζει τόσο γρήγορα που τα όρια -και η μαγεία- που καθόριζαν επί μακρόν την αρχαία αυτή κοινότητα, αρχίζουν να ξεθωριάζουν.

Ο Mauli κάθεται δίπλα στον λάκκο με τη φωτιά που είναι αναμμένη σε ένα από τα δωμάτια του ταπεινού σπιτιού του. Οι τοίχοι είναι χαραγμένοι από τις ρωγμές που άφησε πίσω του ο σεισμός των 7,8 Ρίχτερ του 2015. Το σπίτι κινδυνεύει να πέσει ανά πάσα στιγμή. Τα περισσότερα σπίτια που φαίνονται από την πόρτα του έχουν μπλε μεταλλικές στέγες που λάμπουν στο φως του ήλιου, άλλες, πιο φτωχές, είναι απλά από άχυρο.

Είναι ο τελευταίος από έναν μικρό κύκλο κυνηγών που έχει το δικαίωμα να συλλέγει το «τρελό μέλι» με τα ίδια του τα  χέρια, αλλά, η τιμή, πέρα από τον συμβολισμό και το ηθικό πλεονέκτημα, δεν μεταφράζεται σε κάποια καλή αμοιβή.

Το όνειρο με τον λευκό πίθηκο

Έχουν περάσει 42 χρόνια από τότε που είδε το όνειρο που τον έβαλε στο μονοπάτι αυτό. Ήταν 15 χρονών, τη νύχτα που για πρώτη φορά βοήθησε τον πατέρα του στη συγκομιδή του μελιού. «Είχα δει στον ύπνο μου δύο πανέμορφες γυναίκες», θυμάται. «Ξαφνικά βρέθηκα παγιδευμένος στον ιστό μιας αράχνης στην άκρη ενός γκρεμού. Καθώς αγωνιζόμουν να ελευθερωθώ είδα μία μεγάλη λευκή μαϊμού να στέκεται από πάνω. Έριξε την ουρά της κάτω και οι γυναίκες με βοήθησαν να την αρπάξω. Η μαΐμού με σήκωσε και γλίτωσα».

Δεν θεωρεί ότι αυτό που κάνει είναι κάτι ιδιαίτερο. Μαζεύει το μέλι επειδή, όπως λέει και σύμφωνα με όσα πιστεύουν οι Kulung , τον επέλεξε το πνεύμα που ήρθε στο όνειρο του. «Δεν είμαι τίποτα» λέει, «απλά ένα άγαλμα από πηλό».

Οι πρεσβύτεροι, ένας εξ αυτών και ο πατέρας του, του είπαν ότι ο πίθηκος ήταν ο Rangkemi, το πνεύμα – φύλακας των μελισσών και των πιθήκων, ένα ιδιότροπο, σχεδόν δύστροπο πνεύμα που κατοικεί σε μέρη επικίνδυνα, εκεί όπου λίγοι άνθρωποι τολμούν να πάνε. Τον διαβεβαίωσαν ότι η διέλευση του στους βράχους θα γίνει με ασφάλεια και ότι το πνεύμα δεν θα προβεί σε αντίποινα ενάντια σε αυτόν και την οικογένεια του όταν πάρει το μέλι. Από τότε, όλα αυτά τα χρόνια, κάθε άνοιξη και φθινόπωρο ο Mauli  διακινδυνεύει τη ζωή του στα ίδια βράχια που ο πατέρας του κρεμόταν μια γενιά πριν.

Γεννήθηκε στο χωριό Chheskam. Δεν πήγε σχολείο. Η τάξη του ήταν οι απότομες πλαγιές του λόφου όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια βοηθώντας στις καλλιέργειες. Η φτώχεια και η απομόνωση σημαίνουν για τους Kulung πρόωρο θάνατο. Είχε τέσσερις αδελφούς, αλλά οι δύο πέθαναν. Παντρεύτηκε και χήρεψε τρεις φορές μένοντας στο τέλος μόνος για να φροντίζει τις τέσσερις κόρες του, τους δύο γιους και τα πέντε εγγόνια  του. «Είμαι κουρασμένος, δεν θέλω να το κάνω πια. Ο μόνος λόγος που συνεχίζω είναι επειδή είμαι φτωχός και κανείς άλλος δεν θα το κάνει».

Ο Mauli δεν σκοπεύει να αφήσει τους γιους του να «κυνηγήσουν» το «τρελό μέλι». «Οι άνθρωποι που σκαρφαλώνουν στα βράχια είναι ανόητοι. Τα παιδιά μου πηγαίνουν στο σχολείο οπότε δεν θα χρειαστεί να το κάνουν» λέει.

Ο βοηθός, αλλά όχι συνεχιστής

Το πρόσωπο που μοιάζει σχεδόν προφανές ότι θα συνεχίσει το επικίνδυνο έργο όταν ο Mauli αποσυρθεί είναι ο βοηθός του, ο Asdhan, ένας δυνατός και νευρώδης άνδρας που μόλις μπήκε στα σαράντα. Μπορεί να είναι βοηθός του Mauli εδώ και δεκαπέντε χρόνια, όμως ο Asdhan  δεν έχει δει το όνειρο (με τον λευκό πίθηκο), συνεπώς δεν έχει αναλάβει ποτέ -όπως ορίζει η παράδοση των Kulung- επικεφαλής του «κυνηγιού», ούτε έχει αγγίξει την πολύτιμη κηρήθρα προτού αυτή αποκολληθεί από τον βράχο. «Βεβαίως και θέλω να δω το όνειρο» λέει. «Αλλά δεν το έχω δει και δεν ξέρω γιατί. Φυσικά και θα μπορούσα να μαζέψω το μέλι. Αλλά όσοι το έχουν δοκιμάσει χωρίς να έχουν δει το όνειρο τους βρήκαν κακά πράγματα. Ο πατέρας και τα παιδιά τους πέθαναν, οι καλλιέργειες τους καταστράφηκαν. Και φοβάμαι».

Ο σαμάνος

Την αυγή πριν τη συγκομιδή, τη δεκαμελή ομάδα του Mauli καθοδηγεί στα βάθη της ζούγκλας ένας σαμάνος ο οποίος και αναλαμβάνει να «καθαρίσει», να καθαγιάσει τον τόπο. Διαλέγει ένα σημείο από το οποίο φαίνονται οι βράχοι του μελιού. Μπήγει πασσάλους από μπαμπού στο έδαφος και τους ενώνει με ένα μακρύ σπάγκο σχηματίζοντας έναν «περίβολο». Στη συνέχεια, κρεμάει από το νήμα κομμάτια κρέατος και άλλων τροφών και καίει ένα θυμίαμα από βαμβάκι που έχει βουτήξει σε βούτυρο.

Καθώς η τελετή αρχίζει εξηγεί ότι οι παριστάμενοι πρέπει να μείνουν εντός του ιερού περιβόλου για την ασφάλεια τους. Σε μια γωνιά φτιάχνει δύο αυτοσχέδιους βωμούς από φύλλα μπανάνας, έναν για τον Rangkemi και έναν για το Baneskandi, το πνεύμα του δάσους, στους οποίους προσφέρει αποξηραμένα φασόλια, καλαμπόκι και ρύζι -στον βωμό του Rangkemi αφήνει και ένα… μπουκάλι ουίσκι. Ο Mauli γονατίζει μπροστά στους βωμούς και ο σαμάνος αφήνεται σε ένα τελετουργικό χορό ψάλλοντας σε μια γλώσσα γνωστή μόνο στον ίδιον και στα πνεύματα του δάσους.

Ο dealmaker

Ο «εγκέφαλος» της επιχείρησης τα τελευταία 18 χρόνια είναι ο Jangi Kulung. Είναι ο άνθρωπος που έχει τα εργαλεία, αυτός που αναλαμβάνει να εξασφαλίσει την  άδεια για τη συλλογή του μελιού από τις τοπικές δασικές επιτροπές, ο έμπορος με τις επαφές για την πώληση του μελιού, αλλά και του κεριού, όχι μόνο στο Κατμαντού, αλλά και πέραν αυτού.

Ο Jangi είναι, εκτός των άλλων, ο μόνος που διαθέτει σπίτι στο Κατμαντού. Εμπορεύεται και άλλα αγαθά -οι μουλάδες του ανταλλάσσουν προϊόντα με άλλους εμπόρους (μπαταρίες, ζυμαρικά, μαγειρικό λάδι, μπύρα)- γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, και αντίθετα από πολλούς στο χωριό, ξέρει επίσης και αριθμητική. Είναι εκείνος που αποφασίζει για την αμοιβή των οκτώ μελών της ομάδας των κυνηγών του μελιού -όλοι ξαδέλφια του- ανάλογα με τα καθήκοντα και την εμπειρία τους. Τα περισσότερα χρήματα παίρνει ο Mauli, περίπου εκατό δολάρια για τρεις μέρες επικίνδυνης εργασίας, δύο φορές το χρόνο. Ουδείς ωστόσο, γνωρίζει πόσα κερδίζει ο ίδιος ο Jangi από τη συγκομιδή. 

Το τρελό μέλι

Για πολλά χρόνια το εμπόριο του τρελού μελιού είχε ως σημείο αναφοράς έναν και μόνο έμπορο στο Κατμαντού, ο οποίος με τη σειρά του είχε αγοραστή στη Νότια Κορέα, όπου το ψυχοτρόπο μέλι θεωρείται ότι βελτιώνει τη σεξουαλική απόδοση. «Για πολύ καιρό ορίζαμε την τιμή εμείς, μέχρι που κάποιος στην Κορέα έφαγε πάρα πολύ και πέθανε» λέει ο Jangi.

Ο θάνατος αυτός δεν επιβεβαιώθηκε πότε, αλλά το περιστατικό -έστω ως φήμη- ήταν αρκετό για να τσακίσει την κορεατική αγορά ρίχνοντας κατακόρυφα την τιμή του μελιού. Ποια είναι η ασφαλής δοσολογία; «Δύο έως τρία κουταλάκια του γλυκού. Μετά από περίπου μία ώρα αισθάνεσαι μια επείγουσα ανάγκη για ούρηση, αφόδευση και εμετό. Ύστερα, νιώθεις ότι το φως εναλλάσσεται με το σκοτάδι. Βλέπεις και ξαφνικά παύεις να βλέπεις. Το μυαλό είναι μπερδεμένο σαν κυψέλη με μέλισσες και φαίνεται αδύνατο να κινηθείς. Οι παρενέργειες -κάτι σαν παράλυση- διαρκούν περίπου μια μέρα» λέει ο Jangi.

Ο τελευταίος μιας μακράς παράδοσης

… Ο κατακλυσμός της νύχτας προκάλεσε κατολισθήσεις. Είναι 7 το πρωί και ακόμη βρέχει. Οι κυνηγοί του μελιού συγκεντρώνονται για να μιλήσουν. Η προσέγγιση στον βράχο, η ανάβαση σε μια απότομη πλαγιά σκεπασμένη με βρύα, μοιάζει αυτοκτονική υπό αυτές τις συνθήκες.

Λίγες ώρες αργότερα, ο Mauli  κάνει τη σχεδόν αδύνατη αναρρίχηση του στη βροχή καθώς οι μεγάλες, θυμωμένες μέλισσες χτυπούν το πρόσωπό του. Τραβάει το μακρύ καλάμι από τον ώμο και με την ακονισμένη άκρη του αρχίζει να πριονίζει την κυψέλη για να την αποκολλήσει από τον βράχο. Οι δύο άνδρες που κρατούν ζωντανή τη φωτιά στους πρόποδες του βουνού καλύπτουν τα κεφάλια καθώς το μαύρο χαλάζι των νεκρών μελισσών πέφτει πάνω τους.

Την ώρα που ετοιμάζονται τα φορτία του μελιού και του κεριού, ένα μπουκάλι raksi (ποτό που μοιάζει με το γιαπωνέζικο σάκε) περνάει από τον έναν στον άλλο. Όπως γράφει η ομάδα του National Geographic, κανείς δεν μιλάει, όμως όλοι σκέφτονται το ίδιο: Ότι αυτό ήταν το τελευταίο κυνήγι του τρελού μελιού, άρα και το τέλος μιας εποχής.