Ηλιακά πάνελ, σταθμοί ταχείας φόρτισης, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μπαταρίες που αποθηκεύουν πράσινη ενέργεια, έξυπνα σπίτια, αυτοκίνητα, ψυγεία και τα λοιπά. Με λίγα λόγια έξυπνες πόλεις. Για κάποιους μπορεί να έρχονται από το μέλλον αλλά για κάποιους άλλους είναι ήδη εδώ. Η Βόρεια Ευρώπη πρωτοστατεί. 

Η Κοπεγχάγη είναι μία από τις πολλές ευρωπαϊκές πόλεις που το κάνουν. «Κέντρο» της προσπάθειας αυτής είναι το EnergyLab, ένα μεγάλο έργο στο οποίο συμμετέχουν 1.400 νοικοκυριά στην ανανεωμένη φουτουριστική συνοικία Νόρντχαβν που τώρα πια δεν θυμίζει τον παλιό της εαυτό, ένα βιομηχανικό λιμάνι. Πρόκειται για ένα έργο με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου ενεργειακού συστήματος, που ενσωματώνει την αυτοματοποιημένη τεχνολογία. Τα σπίτια των κατοίκων που συμφωνούν να συμμετάσχουν στο έργο εφοδιάζονται με έξυπνα gadget που τους το επιτρέπουν. 

Την ίδια ώρα που αυτά γίνονται στην Κοπεγχάγη, η Βιέννη βγάζει στο δρόμο ηλεκτρικά οχήματα συλλογής απορριμμάτων και η Στοκχόλμη πειραματίζεται με έξυπνους κάδους απορριμμάτων και έξυπνο έλεγχο της κυκλοφορίας. Και γενικά οι ευρωπαϊκές μεγάλες πόλεις κάνουν ένα αγώνα δρόμου για να γίνουν πιο έξυπνες. Σαν σύνολο η ΕΕ συμμετέχει στην προσπάθεια με διάφορες κινήσεις. Για παράδειγμα σκοπεύει να αντικαταστήσει τουλάχιστον το 80% των μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας με έξυπνους μετρητές μέχρι το 2020, αν και το έργο κινείται με βραδύτερο ρυθμό από τον αρχικό σχεδιασμό.

Ένα τέτοιου είδους φουτουριστικό μέλλον παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο από τεχνολογικής σκοπιάς αλλά και από περιβαλλοντικής αφού τα περισσότερα τέτοιου είδους έργα συνδέονται εκ των δημιουργών τους με μειωμένους ρύπους και πράσινες πολιτικές. Έχουν όμως σίγουρα μια αχίλλειο πτέρνα η οποία δεν είναι καθόλου μηδαμινή. Λέγεται ασφάλεια και κινδυνεύει από τους χάκερς και τις κυβερνοεπιθέσεις. 

Ο κίνδυνος για την κυβερνοασφάλεια

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια τεράστια πρόκληση για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί. Για παράδειγμα το EnergyLab περιλαμβάνει την ανταλλαγή μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων μεταξύ των διαφόρων υποδομών για να λειτουργήσει. Τα νοικοκυριά παρέχουν λεπτομερείς πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι έχουν πρόσβαση σε εφαρμογές στα τηλέφωνά τους για να κάνουν πράγματα όπως να σβήσουν τα φώτα ή να αλλάξουν θερμοκρασία στα συστήματα θέρμανσης. Κάθε διαμέρισμα διαθέτει δρομολογητή και τα δεδομένα μεταφέρονται μέσω σύνδεσης VPN σε έναν διακομιστή στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας. 

Όλα αυτά σημαίνουν δεδομένα. Το πρόσφατο σκάνδαλο της Cambridge Analytica, όπου τα δεδομένα 50.000.000 χρηστών του facebook κατέληξαν παράνομα στα χέρια της εταιρείας και χρησιμοποιήθηκαν για τον επηρεασμό εκλογικών αποτελεσμάτων, είναι νωπό στη μνήμη και απέδειξε τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Επιπροσθέτως πολλές είναι οι περιπτώσεις χάκερ που αφού έχουν κλέψει προσωπικά δεδομένα επιχειρούν εκβιασμούς για να κερδίσουν χρήματα. Σε αυτά προστίθενται οι κυβερνοεπιθέσεις με στόχο το χακάρισμα ενός συστήματος. 

Η σημασία όλων των παραπάνω αυξάνεται ακόμη περισσότερο όταν αφορά όχι απλώς τα προσωπικά δεδομένα ενός χρήστη αλλά τη σύνδεσή τους με ένα αστικό σύστημα. Για παράδειγμα τα δεδομένα που συγκεντρώνονται στο διακομιστή του EnergyLab – και τα οποία είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του – δείχνουν πόσοι άνθρωποι βρίσκονται σε ένα σπίτι, τις θερμοκρασίες των δωματίων και άλλα. Αυτό κάνει ευάλωτους τους κατοίκους του σπιτιού. Δημιουργεί όμως κίνδυνο για ολόκληρο το σύστημα αφού τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους. 

Μια έξυπνη πόλη… που γίνεται χαζή 

Ο Τόμας Λουντ Σορενσεν, διευθυντής του κέντρου για την ασφάλεια του κυβερνοχώρου της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών της Δανίας το παραδέχεται. «Ορισμένες από τις λειτουργίες και τους εξοπλισμούς που δημιουργούν τον νέο τρόπο ζωής μας κάνουν ευάλωτους. Γι’ αυτό πρέπει να το κάνουμε σωστά. Αν το κάνουμε λάθος, θα έχουμε μια έξυπνη πόλη που γίνεται μια χαζή πόλη. Ή μια επικίνδυνη πόλη», δηλώνει σύμφωνα με το Politico. 

Και ο Κρίστοφερ Γκρέισεν ο διευθυντής του έργου EnergyLab, παραδέχεται ότι υπάρχουν τέτοιοι φόβοι. Αν και λέει ότι «η Δανία είναι μια από τις χώρες με τον υψηλότερο βαθμό εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις αρχές» και ότι μόλις ένας κάτοικος αρνήθηκε να συμμετάσχει, σημειώνει πως αυτός και η ομάδα του προσπαθούσαν για μήνες να βεβαιωθούν ότι έλαβαν τα σωστά μέτρα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων γιατί «όλοι φοβόμαστε μετά από το σκάνδαλο της Cambridge Analytica». 

Τα δεδομένα από το EnergyLab είναι παράνομο να χρησιμοποιηθούν για την ανίχνευση κοινωνικής απάτης. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Σόρενσεν ο στόχος είναι τα έξυπνα έργα να ελαχιστοποιούν τον αριθμό των προσωπικών στοιχείων που πρέπει να συλλέγονται, ενώ ο Γκρέισεν υποστηρίζει ότι θα χρειαζόντουσαν τα πιο εξελιγμένα εργαλεία για να χακάρει κάποιος το σύστημα.

Αν όλη η πόλη γίνει έξυπνη; 

Κατά τον ίδιο, αν χακαριστεί το σύστημα το χειρότερο που μπορεί να γίνει είναι ο χάκερ να απενεργοποιήσει τη θέρμανση σε περίπου τέσσερις δωδεκάδες διαμερίσματα, αλλά δεν θα υπάρξουν απώλειες ζωής ή μαζικές διακοπές». Αν όμως η κλίμακα αλλάξει και ολόκληρη η πόλη γίνει έξυπνη; Το ίδιο θα γίνει και με τους κινδύνους αφού σε αυτούς πια θα συμπεριλαμβάνονται και δημόσιες δομές, για παράδειγμα ένα νοσοκομείο ή ένα υπουργείο. 

«Καθώς το μέγεθος αυξάνεται το ίδιο πρέπει να γίνει και με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο» λέει ο Σόρενσεν. Στην περσινή ετήσια έκθεσή του, το κέντρο για την κυβερνοασφάλεια της Δανίας διαπίστωνε ότι οι απειλές της κυβερνητικής κατασκοπείας και του κυβερνο – εγκλήματος κατά του ενεργειακού τομέα της Δανίας είναι πολύ υψηλές.

Το ζήτημα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο δεν είναι εύκολο κι ούτε αντιμετωπίζεται πάντοτε σωστά. Ένα πρόβλημα είναι ότι ορισμένες τεχνολογίες δεν δοκιμάζονται για τέτοια ζητήματα ενώ οι αρχές δεν αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που θέτει η λειτουργία τους. Για παράδειγμα: «οι δήμοι που αναπτύσσουν υποδομές για ηλεκτρικά αυτοκίνητα συχνά δεν γνωρίζουν τους κινδύνους επειδή δεν έχουν τις γνώσεις ασφαλείας», υποστηρίζει ο διευθύνων σύμβουλος του μη κερδοσκοπικού Ευρωπαϊκού Δικτύου για την κυβερνοασφάλεια. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που φιλοδοξεί να προχωρήσει σε μια μαζική εγκατάσταση έξυπνων μετρητών ενέργειας σε ολόκληρη την ένωση, έχει στήσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, την Task Force Smart Grid, για να μελετήσει το ζήτημα της κυβερνοασφάλειας. Είναι σημαντικό. Γιατί, όπως λέει ο Σόρενσεν, «αν ένα σύστημα δεν είναι ασφαλές, δεν χρειάζεται να είσαι ιδιοφυΐα για να εκμεταλλευτείς την ευπάθεια».