Συνέντευξη του Ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστα Αρβανίτη σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη.

1. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα καθαρά τεχνολογικό – επιστημονικό επίτευγμα ή έχει και πολιτικές – κοινωνικές παραμέτρους;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει βαθιά πολιτικές και κοινωνικές παραμέτρους και για αυτόν ακριβώς το λόγο η συζήτηση για τη ρύθμιση του ψηφιακού χώρου αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας.

Ανάλογα με τον σκοπό, και αυτόν που την χειρίζεται, η Τεχνητή Νοημοσύνη παράγει και το αντίστοιχο αποτέλεσμα. Είναι ένα εργαλείο και όπως κάθε εργαλείο, εξαρτάται από τη χρήση που θα το κάνει ο καθένας και η καθεμία. Το βέβαιο είναι ότι για να μην υπάρχουν αυθαιρεσίες χρειάζεται δεσμευτική νόμιμη οριοθέτηση.

Mπορεί να χρησιμοποιηθεί για κοινωνικό όφελος ή, όπως πρόσφατα καταγράφηκε θεσμικά στη χώρα μας, για αθέμιτες παρακολουθήσεις.

Μπορεί και θα έπρεπε να βοηθάει στην καταγραφή δεδομένων σε καταστάσεις κρίσης που αφορούν πχ σε καιρικά φαινόμενα, όπως τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες.

Μπορεί να είναι εργαλείο ώστε η εκτέλεση της εργασίας και η απορρόφηση του εργατικού δυναμικού να είναι αποδοτική.

2. Η Αριστερά έχει δική της άποψη;

Σαφή και καθαρή. Στην Αριστερά υποδεχόμαστε θετικά και χωρίς τεχνοφοβία το νέο, ωστόσο πάγια θέση μας είναι να έχουν η τεχνολογική πρόοδος και η πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Μόνον έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα νέα εργαλεία όπως η ΤΝ, τίθενται στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι του κεφαλαίου.

Είναι αδιαπραγμάτευτο για εμάς, ότι οι πολιτικές γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τα νέα ψηφιακά και τεχνολογικά εργαλεία πρέπει να κατευθύνονται στην επωφελή για την κοινωνία και τους πολίτες αξιοποίησή τους.

Στη σημερινή εποχή, αλλά με το βλέμμα στο αύριο, η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, τις νέες μορφές απασχόλησης και τις δεξιότητες θα πρέπει να θέτει στο επίκεντρο τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, την αξιοπρέπεια και την κοινωνική δικαιοσύνη.

3. Ποιες ωφέλειες της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι οι πιο σημαντικές;

Από τις μικρές διευκολύνσεις της καθημερινότητας, όπως τις συναλλαγές, μέχρι την ρομποτική, τη βιοτεχνολογία, τη νανοτεχνολογία, τις πρωτόγνωρες δυνατότητες που αποκτούν και άλλοι κλάδοι από την ιατρική και τη μηχανική μέχρι την αρχιτεκτονική και τη νομική, οι ωφέλειες είναι αναρίθμητες.

Επιπροσθέτως, η τεχνολογική εξέλιξη μπορεί αποδεδειγμένα να ανακατανείμει πολύ μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας της εργασίας για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, για την ευρύτερη δυνατή ευημερία των κοινωνιών.

4. Ποιοι εμφανίζονται ως οι κυριότεροι κίνδυνοι;

Η τεχνολογική πρόοδος δεν συμβαδίζει με την κοινωνική. Μία σοβαρή απειλή για την κοινωνική πρόοδο αποτελεί ο κίνδυνος του ψηφιακού χάσματος για αυτό και έχουμε γνωμοδοτήσει την ανάγκη για επιδότηση της εκπαίδευσης στα νέα ψηφιακά εργαλεία, ώστε να μην υπάρξουν εργαζόμενοι δύο ταχυτήτων στο ψηφιακό τοπίο.

Στη διττή, ψηφιακή, αλλά και πράσινη μετάβαση που διανύουμε, είναι ιδιαίτερης σημασίας η παροχή εφοδίων στους εργαζόμενους ώστε να διασφαλιστεί η προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες. Αυτή η προσαρμογή πρέπει να είναι ομαλή, ώστε κανείς να μη μείνει πίσω. Εδώ έγκειται και πάλι ο ανθρωποκεντρικός παράγοντας.

5. Έχουν θεσπιστεί σχετικά ευρωπαϊκά κείμενα;

Το Ευρωκοινοβούλιο καταγράφει τα ζητήματα που προκύπτουν από την είσοδο της ΤΝ στο εργασιακό περιβάλλον και προσπαθεί να τα αντιμετωπίσει με μια σειρά από ψηφίσματα, γνωμοδοτήσεις και εκθέσεις. Μεταξύ άλλων, το ψήφισμα για το δικαίωμα στην αποσύνδεση, η γνωμοδότηση – στη σύνταξη της οποίας ήμουν εισηγητής – για το ψηφιακό μέλλον της Ευρώπης, η γνωμοδότηση για την ψηφιακή δεκαετία, η έκθεση επί της πρότασης Οδηγίας για τα δικαιώματα των εργαζομένων σε πλατφόρμες κ.α.

Για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ανακύπτουν από την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, η ΕΕ έχει παραγάγει κείμενα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως πχ το AI Act και το Ethics Guidelines for trustworthy AI, που έχουν στόχο την καταγραφή και την αντιμετώπιση των κινδύνων. Η ΕΕ έχει οπλοστάσιο θεσμών, πολύτιμο για τη διατήρηση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου στο νέο ψηφιακό περιβάλλον.

6. Ποιες είναι οι πιο σημαντικές επιδράσεις στο χώρο εργασίας;

Οι νέες καινοτομίες τείνουν να αυτοματοποιήσουν και να εκτοπίσουν όχι μόνο δουλειές «ρουτίνας», αλλά και επαγγέλματα, όπως οι γιατροί.

Ειδικότερα σε σχέση με την Εργασία χρειάζεται να αντιμετωπιστούν μια σειρά από ζητήματα, όπως πχ η ανεργία που προκύπτει από τη χρήση ΑΙ στον εργασιακό χώρο. Υπολογίζεται ότι με τους τωρινούς ρυθμούς ανάπτυξης της ΤΝ, 5-8% των θέσεων εργασίας κινδυνεύουν να αντικατασταθούν από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

7. Ποια μπορεί να είναι η συμβολή του Ευρωβουλευτή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;

Μεγάλη και σημαντική, εξαρτάται βέβαια πάντα με τι σκοπό θέλει να συμβάλλει. Για εμάς, που ανήκουμε στην Αριστερά, ο προσανατολισμός μας είναι ένας και αδιαπραγμάτευτος: Κατευθύνσεις και οδηγίες με κοινωνικό πρόσημο.

Η μετάβαση σε νέες μορφές εργασίας και παραγωγής και η μεταφορά ολοένα και περισσότερων δραστηριοτήτων μας στο ψηφιακό περιβάλλον θέτει σε προτεραιότητα την ανάγκη αναζήτησης θεσμικών εγγυήσεων.

Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο είχα αναλάβει την ευθύνη να συντάξω την εισηγητική γνωμοδότηση της Επιτροπής του Κοινοβουλίου για τα εργασιακά ζητήματα, της EMPL, προς μια άλλη κοινοβουλευτική Επιτροπή, την επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας, την ITRE, για τον φάκελο με τίτλο: «Διαμόρφωση του Ψηφιακού Μέλλοντος της Ευρώπης».

Εκεί, αγωνιστήκαμε και πετύχαμε να διαμορφωθεί ένα κείμενο που στον πυρήνα του υποστηρίζει ότι ο αλγόριθμος -είτε αυτός είναι σχετικά απλός, είτε προσεγγίζει σύνθετα επίπεδα Τεχνητής Νοημοσύνης- να τεθεί στην υπηρεσία του εργαζόμενου, του πολίτη, και του ανθρώπου, και όχι το αντίστροφο.

Ειδικότερα, ετέθησαν όρια στη χρήση ψυχομετρικών τεστ τεχνητής νοημοσύνης ακόμη και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αυτό σημαίνει όχι προσλήψεις, αξιολογήσεις και απολύσεις με χρήση ΑΙ.
Με πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων για την επαγγελματική κατάρτιση, παλέψαμε και περάσαμε, η επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων (και ανέργων) να παρέχεται από το κράτος και τους εργοδότες χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τον εργαζόμενο, και κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας του.