Την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους Ουιγούρους – τη διασημότερη εθνοτική και θρησκευτική μειονότητα της Κίνας λόγω της διεκδίκησης της ανεξαρτησίας της – τεκμηριώνουν και διαβαθμισμένα έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας από τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ).

Στα έγγραφα που δημοσιοποίησε η Σύμπραξη, στην οποία συμμετέχουν Μέσα όπως το Associated Press, ο Guardian, το BBC οι New York Times κ.α., αποκαλύπτεται με λεπτομέρειες η λειτουργία των στρατοπέδων στην επαρχία Σιντσιάνγκ – τη γη των Ουιγούρων – με τη χρήση υπερσύγχρονης τεχνολογίας, ακόμη και τεχνητής νοημοσύνης, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο των κρατουμένων, οι οποίοι υπολογίζονται, όπως σημειώνει το Al Jazeera, σε «τουλάχιστον ένα εκατομμύριο» σε όλο το δίκτυο αυτών των φυλακών υψηλής  ασφαλείας.

Τα ντοκουμέντα παρουσιάζουν τη στρατηγική της κινεζικής κυβέρνησης για αποκλεισμό των μειονοτήτων, η πλειοψηφία των οποίων είναι μουσουλμανικές, και τις «αναμορφωτικές» μεθόδους για τη σκέψη τους, ακόμη και τη γλώσσα τους. Περιγράφουν συστήματα περίφραξης με πύργους παρακολούθησης, διπλά ασφαλισμένες πόρτες και βιντεοεπιτήρηση «για την πρόληψη αποδράσεων», καθώς και ένα περίπλοκο σύστημα βαθμολόγησης κρατούμενων σχετικά με το πόσο καλά μιλάνε την κυρίαρχη μανδαρίνικη γλώσσα (σσ. τα επίσημα κινεζικά), το πόσο επαρκώς απομνημονεύουν την ιδεολογική  «διαπαιδαγώγηση» και πόσο πιστά τηρούν τους αυστηρούς κανόνες για τα πάντα, από το μπάνιο μέχρι τη χρήση της τουαλέτας.

• Διαβάστε επίσης: Τα στρατόπεδα «αναμόρφωσης» μιας ανεπιθύμητης μειονότητας στην Κίνα

«Οργουελικό σύστημα»

«Είναι ένα απολύτως οργουελικό σύστημα εθνοκάθαρσης, όπου η Κίνα ενεργεί ως μεγάλος αδελφός», δήλωσε στο Al Jazeera ο δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Άρσαλαν Ίφτικαρ. Από την άλλη, ο Λιου Ξιάομινγκ, πρέσβης της Κίνας στην Βρετανία, απέρριψε τα έγγραφα χαρακτηρίζοντάς τα «καθαρές κατασκευές».

Το Al Jazeera λέει ότι τα έγγραφα προέρχονται από ανώνυμη πηγή και η κοινοπραξία επαλήθευσε τη γνησιότητά τους με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων, διασταυρώνοντας το περιεχόμενο και συγκρίνοντας τις υπογραφές. Αποτελούνται από μια σημείωση με οδηγίες για τα στρατόπεδα, τέσσερα δελτία σχετικά με τον τρόπο χρήσης της τεχνολογίας επιτήρησης και μια δικαστική υπόθεση που καταδικάζει έναν τοπικό αξιωματούχο του κόμματος των Ουιγούρων σε 10 χρόνια φυλάκισης, επειδή χρησιμοποιεί «βρόμικες» λέξεις και βλέπει πορνό. 

Χρήση της τεχνολογίας

Τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Ουιγούροι και άλλοι μουσουλμάνοι έχουν κρατηθεί στα στρατόπεδα που η Κίνα περιγράφει ως «κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης» για την εξάλειψη «σκληροπυρηνικών ομάδων» και την παροχή νέων δεξιοτήτων.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας μαζικής επιτήρησης, οι υπολογιστές αρχειοθετούν τα ονόματα δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων για ανάκριση ή κράτηση σε μόλις μία εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών και στελεχών τοπικών κομμάτων υπέρ της ανεξαρτησίας. Οι ειδικοί λένε ότι τα έγγραφα αφηγούνται ένα τεράστιο σύστημα που στοχεύει, παρακολουθεί και βαθμολογεί ολόκληρες εθνότητες για να τους αφομοιώσει βίαια, ειδικά τους Ουιγούρους, τουρκογενής μειονότητα περίπου 10 εκατομμυρίων ανθρώπων, με δική της γλώσσα και πολιτισμό.

Στρατηγική επαρχία

Η Κίνα προσπαθεί εδώ και δεκαετίες να ελέγξει την επαρχία Σιντσιάνγκ, όπου εκατοντάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων Ουιγούρων και Κινέζων Χαν, έχουν πεθάνει σε βίαιες επιθέσεις, αντίποινα και ταραχές. Ο λόγος είναι η στρατηγική σημασία της επαρχίας Σιντσιάνγκ, η οποία, αφενός συνορεύει με Ρωσία, Μογγολία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Αφγανιστάν, Πακιστάν και Ινδία, αφετέρου διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρου, προσελκύοντας ευλόγως το επενδυτικό ενδιαφέρον του Πεκίνου. Ωστόσο, οι Ουιγούροι υποστηρίζουν ότι έχουν αποκλεισθεί από το «πάρτι» και καταπιέζονται θρησκευτικά και πολιτισμικά.

Το 2014 ο Κινέζος πρόεδρος Ξι Τζινπίνγκ ξεκίνησε αυτό που ονομάστηκε «Λαϊκός πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», ως απάντηση σε επιθέσεις που διεξήγαγαν ένοπλοι Ουιγούροι μαχητές.

Στα τέλη του 2016, η καταστολή εντατικοποιήθηκε δραματικά όταν ο Ξι διόρισε τον σκληροπυρηνικό Τσεν Κουάνγκουο ως επικεφαλής των τοπικών αρχών, μετά τη θητεία του στο Θιβέτ. Προφανώς ο Κουάνγκουο ειναι η αιτία που τα έγγραφα φέρουν ημερομηνίες του 2017.

Η κινεζική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι μέθοδοι της έχουν λειτουργήσει. «Ακριβώς λόγω μιας σειράς προληπτικών μέτρων καταπολέμησης της τρομοκρατίας και των αντι-εξτρεμιστικών μέτρων που ελήφθησαν έγκαιρα, η Σιντσιάνγκ δεν έχει δει ούτε ένα τρομοκρατικό συμβάν επί τρία χρόνια», δήλωσε εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών.

Ιδεολογική εκπαίδευση

Απευθυνόμενα σε ανώτερους αξιωματούχους της πανίσχυρης Επιτροπής Πολιτικών και Νομικών Υποθέσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σιντσιάνγκ, τα έγγραφα τεκμηριώνουν όσα έχουν γίνει ήδη γνωστά  από μαρτυρίες Ουιγούρων και Καζάχων, δορυφορικές εικόνες και πολύ περιορισμένες επισκέψεις δημοσιογράφων στην περιοχή.

Δείχνουν επίσης την άμεση σύνδεση μεταξύ των στρατοπέδων και της ακραίας ψηφιακής επιτήρησης στην επαρχία, με στόχο, όπως αναφέρεται σε ένα από τα έγγραφα, «να αποφευχθούν προβλήματα προτού συμβούν».

Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός συστήματος που ονομάζεται Ολοκληρωμένη πλατφόρμα κοινών επιχειρήσεων, ή IJOP, που δημιουργήθηκε από κρατικό στρατιωτικό ανάδοχο. Το IJOP επισημαίνει τα ονόματα των ατόμων που θεωρούνται ύποπτα λόγω της συμπεριφοράς τους, συμπεριλαμβανομένης της φυγής από τη χώρα, το να ζητούν από άλλους να προσευχηθούν ή να χρησιμοποιήσουν εφαρμογές τηλεφώνου που δεν μπορούν να παρακολουθούνται από την κυβέρνηση.

Οι άνθρωποι που θεωρούνταν ύποπτοι κλήθηκαν στη συνέχεια για ανάκριση και να τοποθετηθούν σε διάφορα μέρη του συστήματος, από κατ’ οίκον περιορισμό έως τα κέντρα κράτησης με τρία επίπεδα παρακολούθησης στη φυλακή.

Μόλις μπουν μέσα στα στρατόπεδα, σύμφωνα με τα έγγραφα, οι κρατούμενοι υπόκεινται σε αναγκαστική κατήχηση. Το πρώτο στοιχείο που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα σπουδών είναι η ιδεολογική εκπαίδευση. Σύμφωνα με το Al Jazeera αυτή η μέθοδος είναι εν μέρει ριζωμένη στην αρχαία κινεζική πίστη στη «μεταμόρφωση» μέσω της εκπαίδευσης, απόηχος της οποίας ήταν οι ευρείες κλίμακας αναμορφωτικές εκστρατείες του Μάο Τσε Τουνγκ στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Η κατήχηση συμβαδίζει με την «τρόπο εκπαίδευσης», όπου υπαγορεύεται η συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης «έγκαιρου κουρέματος και ξυρίσματος», «τακτικής αλλαγής ρούχων» και «μπάνιου μία ή δύο φορές την εβδομάδα». Το ύφος των υπαγορεύσεων, λένε οι ειδικοί, αντανακλά μια γενική αντίληψη της κινεζικής κυβέρνησης ότι οι Ουιγούροι είναι επιρρεπείς στη βία και πρέπει να είναι πολιτισμένοι. Στην πράξη, αυτό σήμαινε ότι η καθημερινή ζωή των κρατουμένων καταστέλλονταν σε έναν ακραία παρεμβατικό βαθμό.

«Έπρεπε να μιλήσουμε πρώτα με έναν υπεύθυνο και να πάρουμε άδεια για να πάμε στην τουαλέτα» διηγείται η Γκιουλμπαχάρ Τζαλίλοβα, πρώην κρατούμενη, προσθέτοντας ότι είχαν μόνο 10 λεπτά στη διάθεσή τους για να πάνε στην τουαλέτα.

Οι κρατούμενοι συχνά εξετάζονταν στα μανδαρίνικα, την ιδεολογία και πειθαρχία, και οι επιδόσεις τους αρχειοθετούνταν σε υπολογιστές. Όσοι τα πήγαιναν καλά επιβραβεύονταν με οικογενειακές επισκέψεις και «αποφοίτηση» νωρίτερα από το χρόνο κράτησης που είχε οριστεί. Όσοι δεν είχαν καλές επιδόσεις στέλνονταν σε έναν αυστηρότερο «διοικητικό χώρο», με μεγαλύτερο χρόνο κράτησης.

Οι «σπουδαστές» πηγαίνουν για «βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων» μόνο μετά από τουλάχιστον ένα έτος εκμάθησης της ιδεολογίας, του νόμου και των  μανδαρίνικων. Αφού «αποφοιτήσουν», σύμφωνα με τα έγγραφα, πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποκτήσουν θέσεις εργασίας. Κάποιοι κρατούμενοι περιγράφουν ότι αναγκάστηκαν να υπογράψουν συμβάσεις εργασίας με χαμηλούς μισθούς.

Σύμφωνα με τον Άντριαν Ζενζ, τον οποίο το Al Jazeera παρουσιάζει ως κορυφαίο εμπειρογνώμονα σε ό,τι αφορά στην επαρχία Σιντσιάνγκ, πρόκειται για «μια πολιτισμική γενοκτονία και καταναγκαστική κοινωνική αναδιάρθρωση» με στόχο «να αλλάξει ολόκληρο τον πληθυσμό της μειονότητας».