Οι εμπειρογνώμονες ανά τον κόσμο για το HIV / AIDS και πάνω από 15.000 συμμετέχοντες από περισσότερες από 160 χώρες συγκεντρώθηκαν στη 22η διεθνή διάσκεψη με θέμα το AIDS στο Άμστερνταμ από 23 έως 27 Ιουλίου.

Κι ενώ θα περίμενε ο καθείς να επιβεβαιωθεί η αισιοδοξία των Ηνωμένων Εθνών από το 2016 ότι το τέλος του AIDS είναι κοντά, αντίθετα η αισιοδοξία αντικαταστάθηκε από τον φόβο, αφού οι ειδικοί προειδοποιούν για τον κίνδυνο η θανατηφόρος ασθένεια να τεθεί εκτός ελέγχου.

Ο ΟΗΕ είχε θέσει τον φιλόδοξο στόχο να τερματίσει την επιδημία έως το 2030. Σήμερα, μπορεί ο αριθμός των ατόμων που πεθαίνουν από τις ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS να πέφτει κάτω από τον αριθμό του ενός εκατομμυρίου, όμως, ο αριθμός των καινούργιων μολύνσεων από τον ιό το 2017 παραμένει απελπιστικά υψηλός. 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι ανακάλυψαν ότι είναι θετικοί στον ιό αυτό. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μέρα 5,000 άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι είναι φορείς του ιού. Σε περίπου 50 χώρες, ο αριθμός των μολυσμένων από τον ιό ΗΙV ανθρώπων αυξάνεται, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, καθώς και στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, σύμφωνα με την Unaids (κοινό πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το HIV/ AIDS) ενώ μόνο μια μικρή μειοψηφία ασθενών έχει πρόσβαση σε φάρμακα.

Οι έφηβοι και κυρίως τα κορίτσια πλήττονται περισσότερο από την παγκόσμια επιδημία του AIDS, με περίπου 30 έφηβους να μολύνονται από τον ιό HIV κάθε ώρα, σύμφωνα με την έκθεση της Unicef, η οποία παρουσιάστηκε στη διεθνή διάσκεψη. Σχεδόν τα δύο τρίτα των 3 εκατομμυρίων ατόμων κάτω των 19 ετών που ζουν με τον ιό HIV είναι ηλικίας 10 με 19 ετών. Και παρόλο που οι θάνατοι που οφείλονται στην ασθένεια παρουσιάζουν μείωση από το 2010, αυτοί μεταξύ των εφήβων ηλικίας 15 με 19 ετών δεν μειώνονται.

Τα έφηβα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες(15-24 ετών) της Υποσαχάριας Αφρικής  αντιπροσωπεύουν το ¼ όλων των μολύνσεων από τον ιό του HIV για το 2017. Η κατηγορία αυτή αντιπροσωπεύει μόλις το 10% του πληθυσμού. Σε αυτή την περιοχή του κόσμου, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 59% των νέων μολύνσεων στις ηλικίες 15 ετών και άνω. Ο λόγος είναι απλός. Η βία που δέχονται οι γυναίκες τις εμποδίζει εκτός των άλλων να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας για τις μητέρες και για τα παιδιά, καθώς και στην έγκαιρη ανίχνευση μόλυνσης στις έγκυες γυναίκες για την πρόληψη της μετάδοσης του ιού στα μωρά.

Η Αντζελίκ Κίντζο, πρέσβειρα καλής θέλησης της Unicef η οποία συνέβαλε στη σύνταξη της έκθεσης, επεσήμανε ότι η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της τάσης αυτής.

Σημειώνεται ότι από όταν έκανε την πρώτη της εμφάνιση, έχει σκοτώσει 35,4 εκατομμύρια ανθρώπους και μολύνθηκαν 77 εκατομμύρια άνθρωποι.

Σύμφωνα και με το ρεπορτάζ του foreignpolicy, οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αναζωπύρωση της πανδημίας είναι η λανθασμένη στρατηγική για τη δημόσια υγεία, μετατοπίζοντας ταχέως και τη δημογραφία της, η έλλειψη χρηματοδότησης και η στασιμότητα της προόδου, και η έλλειψη πρόληψης και πολιτικής βούλησης.

Μία εσφαλμένη στρατηγική για τον έλεγχο του HIV

Το 1996, ερευνητές από πολλά ιδρύματα και φαρμακευτικές εταιρείες ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός κοκτέιλ φαρμάκων, που αν λαμβάνονταν καθημερινά, θα μπορούσε να ρίξει τα επίπεδα του ιού τόσο δραματικά ώστε τα άτομα που τον φέρουν να ζουν κανονικά. Και όντως αποδείχθηκε ότι τα αντι-HIV φάρμακα λειτουργούν τόσο καλά ώστε οι ιοί αναγκάστηκαν να κρύβονται σε μέρη του σώματος από τα οποία δεν μπορούσαν να εξαπλωθούν σε άλλους ανθρώπους σεξουαλικά, με κοινές βελόνες ή αίμα ή από τη μητέρα στο παιδί.

Καταρτίστηκε έτσι μια παγκόσμια στρατηγική για τον έλεγχο του HIV, με στόχο έως το 2030 το 90% όλων των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό να υποβληθούν σε αντιρετροϊκή θεραπεία και το 90% αυτών που έχουν υποβληθεί στη θεραπεία να έχουν υποστεί μια μόνιμη καταστολή του ιικού τους φορτίου. Για να γίνει το όνειρο πραγματικότητα, το κοκτέιλ αντι-HIV φαρμάκων κατασκευάστηκε μαζικά και φθηνά και δημιουργήθηκε μια υποδομή πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων ώστε να βρεθούν τα μολυσμένα άτομα, για να τους παρασχεθούν τα φάρμακα αυτά και να παρακολουθήσουν την υγεία τους.

Αλλά η στρατηγική αποδείχθηκε ένα τυχερό παιχνίδι. Τα φάρμακα δεν θεραπεύουν κανέναν – ο ιός HIV ακόμα κρύβεται στα σώματα των σχεδόν 22 εκατομμυρίων ατόμων που υποβλήθηκαν σε θεραπεία. Επίσης, οποιαδήποτε διακοπή στη λήψη του φαρμάκου επιτρέπει στους κρυμμένους ιούς να επιτίθενται εκ νέου, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία και την επιβίωση του ασθενούς και να τον μετατρέπουν σε μεταδοτικό κίνδυνο για τους άλλους. Πόλεμος, κυβερνητικές οικονομικές δυσλειτουργίες, απώλεια της διεθνούς υποστήριξης των χορηγών, μετανάστευση των ασθενών, δεκάδες προσωπικοί, οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες μπορούν να διακόψουν τη θεραπεία.

Επιπλέον, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην υποβάλλονται σε θεραπεία, ακόμα χειρότερα, τα περισσότερα από αυτά τα άτομα αγνοούν ότι μεταφέρουν τον ιό και είναι απίθανο να λάβουν προφυλάξεις για την προστασία άλλων, όπως η χρήση προφυλακτικών κατά τη διάρκεια του σεξ. Ως αποτέλεσμα, η πανδημία συνεχίζει να αυξάνεται. Πέρυσι, 940.000 άνθρωποι πέθαναν από αιτίες που σχετίζονταν με τον ιό HIV, ενώ 1.8 εκατομμύρια είχαν πρόσφατα μολυνθεί από τον ιό.

Και οι νέες μολύνσεις εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο σε μορφές που είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν επειδή τα στελέχη του HIV που διαδίδονται σήμερα είναι πιο ανθεκτικά. Η αντοχή στο συγκεκριμένο κοκτέιλ αναγκάζει τη χρήση πιο δαπανηρών φαρμάκων και η αλυσίδα εφοδιασμού για θεραπείες δεύτερης και τρίτης γραμμής στις φτωχότερες χώρες είναι ελάχιστη, σε ορισμένες περιπτώσεις ανύπαρκτη.

Το 2017 τα ποσοστά αποτυχίας λόγω αντοχής στα φάρμακα ήταν σε ποσοστό 90% σε ορισμένες χώρες, με αποτέλεσμα οι νέες λοιμώξεις στις περιοχές αυτές να μην μπορούν πλέον να ελέγχονται με τη συγκεκριμένη φθηνού κόστους θεραπεία.

Εν τω μεταξύ, η πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό HIV έπεσε στον κατάλογο προτεραιοτήτων, τόσο σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση όσο και την ατομική δράση. Οι συχνότητες των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων ασθενειών σύφιλη, γονόρροια, χλαμύδια, έρπης, διάφορες μορφές ηπατίτιδας- ειδικά μεταξύ των νέων ομοφυλοφίλων στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και της ετεροφυλόφιλης νεολαίας σε μεγάλο μέρος της υποσαχάριας Αφρικής, αυξάνονται και γίνονται και πιο ανθεκτικές σε φάρμακα.

Δεδομένου μάλιστα ότι ο πληθυσμός της υποσαχάριας Αφρικής αναπτύσσεται με τον ταχύτερο ρυθμό στη Γη, ότι το 2018, το 62% του πληθυσμού της υποσαχάριας Αφρικής είναι κάτω των 25 ετών, δεκάδες εκατομμύρια περισσότεροι σεξουαλικά δραστήριοι έφηβοι και νέοι ενήλικες ενδέχεται να εκτεθούν στον ιό HIV κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2020. Εάν δε η αντοχή στα ναρκωτικά συνεχίζει να αυξάνεται με τον σημερινό ανησυχητικό ρυθμό της, η πλειονότητα των λοιμώξεων μέχρι το 2025 θα αψηφήσει τις προσιτές θεραπείες πρώτης γραμμής.

Για να φτάσουμε το 2020 στους 30 εκατομμύρια ανθρώπους υπό θεραπεία – σε σύγκριση με τους 21,7 εκατομμύρια που υποβλήθηκαν σε θεραπεία το 2017- θα πρέπει ο αριθμός των ατόμων που υποβάλλονται σε θεραπεία να αυξηθεί κατά 2,8 εκατομμύρια κάθε χρόνο. Ωστόσο, η αύξηση που έγινε από το 2016 στο 2017 ήταν πολύ μικρή, 150,000 άνθρωποι μόνο υποβλήθηκαν σε θεραπεία. Αυτό το χάσμα δείχνει ότι πρέπει να καταβληθούν γιγαντιαίες προσπάθειες για να υπάρξει κάποια ελπίδα ότι θα τερματιστεί η πανδημία.

Η κρίση των πόρων

Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευθείσα έκθεση του UNAIDS, τα σημερινά περίπου 19 δισεκατομμύρια δολάρια δαπανών για την πρόληψη, την περίθαλψη και τη θεραπεία του HIV είναι περίπου το ήμισυ της χρηματοδότησης που απαιτείται για την επίτευξη του στόχου για την εξάλειψη του HIV το 2030.

Η επιτροπή UNAIDS-Lancet εκτιμά ότι τουλάχιστον 36 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως θα χρειαστούν για να κερδίσουν τον αγώνα ενάντια στην αυξανόμενη αντοχή στα φάρμακα και την αύξηση των πληθυσμών των νέων. Ωστόσο, οι αναπτυγμένες χώρες έχουν μειώσει την υποστήριξή τους τα τελευταία χρόνια, σε ορισμένες περιπτώσεις δραστικά, όπως η χρηματοδότηση των ΗΠΑ.

Το UNAIDS υπογραμμίζει ότι «δεν υπάρχουν νέες δεσμεύσεις από τους χορηγούς το 2017». Και φοβούνται ότι οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές εάν η διεθνή χρηματοδότηση μειωθεί.

Το 2019, η Γαλλία θα φιλοξενήσει τη διάσκεψη ανασυγκρότησης του Παγκόσμιου Ταμείου κατά του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας. Η οργάνωση ζητάει από τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν να αναλάβει να παίξει τον πιο σημαντικό ρόλο. Να κινητοποιήσει δηλαδή όλους τους διεθνείς ομολόγους του. Έτσι ώστε να φέρει στα ταμεία του οργανισμού εισφορές ύψους 14,5 δισεκατομμυρίων έως και 18 δισεκατομμυρίων δολαρίων.  Αυτές οι πρόσθετες επενδύσεις θα είναι απαραίτητες για να αποφευχθεί η παγκόσμια ανάκαμψη της επιδημίας τα επόμενα χρόνια.

Είναι αδιανόητο ότι ο παγκόσμιος έλεγχος του ιού συνεχίζει να βασίζεται κυρίως στη δια βίου, καθημερινή θεραπεία φαρμάκων για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Εάν διατηρηθούν οι τρέχουσες νέες τάσεις μόλυνσης, μέχρι το 2030 θα έχουν μολυνθεί 22 εκατομμύρια άνθρωποι. Υπάρχουν 37 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με τον ιό HIV σήμερα, πεθαίνουν με ρυθμό περίπου 1 εκατομμύριο ετησίως. Εάν η τάση αυτή διατηρηθεί και η θεραπεία δεν επεκταθεί ριζικά, 12 εκατομμύρια θα πεθάνουν μέχρι το 2030. Σε συνδυασμό, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι θα χρειαστούν καθημερινή θεραπεία μέχρι το 2030 και εκατομμύρια από αυτούς θα μολυνθούν από στελέχη που αψηφούν τα φθηνά φάρμακα.

Ακόμη και αυτός ο αριθμός μπορεί να είναι άγρια ​​αισιόδοξος, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να υπολογιστεί ο αντίκτυπος που θα μπορούσε να έχει η μεταβολή της δημογραφίας της Αφρικής στη νεανική σεξουαλική συμπεριφορά ή σε άλλες αλλαγές στη μαζική συμπεριφορά που θα μπορούσαν να ευνοήσουν τη μετάδοση του ιού. Το μέλλον φαίνεται τρομερά ζοφερό.

Αλλά κατά τη διάρκεια σχεδόν των τεσσάρων δεκαετιών από τότε που ανακαλύφθηκε ο ιός HIV, στη βιολογία έχει σημειωθεί επανάσταση. Η αποκρυπτογράφηση ολόκληρου του ανθρώπινου γονιδιώματος, η τεχνολογία επεξεργασίας γονιδίων CRISPR και άλλες καινοτομίες στον χειρισμό γενετικού υλικού καθιστούν δυνατή την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση.

Ο πόλεμος της ανθρωπότητας με το AIDS έφθασε σε μια επικίνδυνη κρίσιμη συγκυρία, που μας αναγκάζει σε μια συλλογική επανεξέταση των στρατηγικών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των μολυσμένων και την πρόληψη της εξάπλωσης του ιού. Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την επανεξέταση της επιστημονικής αποστολής – της χρηματοδότησης, της επείγουσας ανάγκης και των κατευθύνσεων – και την αναζήτηση αποτελεσματικής αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος στον συνεχώς μεταλλακτικό, θανατηφόρο ιό.